• جعفری لنگرودی، محمد جعفر، وصیت،ص۵۳٫ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، وصیت در حقوق ایران ،ص۲۵و ۲۴٫ ↑

   

1. 1. شیخ انصاری،رساله فی الوصایا،۱۴۱۵ ه.ق،کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول،قم، “لدخول التملیک بالعوض بعد الوفاه، و لذا زاد فی التذکره قید التبرّع فیخرج مثل: هذا لزید بعد وفاتی بکذاو یشکل أنّه إن أرید عدم صدق الوصیه فممنوع، و إن أرید بطلانها فلا دلیل علیه إلّا بطلان المعاوضه المعلّقه، فإن تمّ إجماعا، و إلّا ففیه تأمّل”. ↑

1. 1. عمید،موسی، تغییرات وصیت،ص۱۲و۲۷ به نقل از ناصر کاتوزیان . ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، وصیت، ص ۲۴ و ۲۵ و امامی، حسن، همان منبع،ص۷۹ (که ایشان بر عقد بودن وصیت تملیکی نظر دارند) و جعفری لنگرودی، محمد جعفر، وصیت،ص۱۸۴و۱۸۵ و محقق داماد،مصطفی، وصیت،ص۲۹ (ایشان بر ایقاع بودن وصیت نظر دارند) ↑

1. 1. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، وصیت،ص۱۸۶٫ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر ،همان منبع،ص۳۶٫ ↑

1. 1. محقق داماد،مصطفی، همان منبع،ص۲۹٫ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، وصیت،ص۱۹۶ و جعفری لنگرودی، محمد جعفر، همان منبع،ص۱۹۴٫ ↑

1. 1. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، همان ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر ،همان منبع،ص۳۳و۳۴ . ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، همان ↑

1. 1. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، همان ↑

1. 1. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، تاثیر اراده در حقوق مدنی،ص۱۳۷٫ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، همان منبع،ص۲۹۰٫ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر همان منبع،ص۱۲۱ و جعفری لنگرودی، محمد جعفر، وصیت،ص۱۹۴ و محقق داماد، مصطفی ، وصیت،ص۱۰۲٫ ↑

1. 1. محقق داماد، مصطفی، همان منبع،ص۱۰۲٫ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر ،همان منبع،ص۱۶۱٫ ↑

1. 1. امامی، حسن، حقوق مدنی،جلد سوم، ص ۱۲۱ به نقل از ناصرکاتوزیان۲۸۹٫ ↑

1. 1. کاتوزیان ، ناصر ، عقود معین ،جلد سوم، ص ۲۸۹ ↑

1. 1. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، همان منبع،ص۱۸۷٫ ↑

1. 1. جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، همان منبع،ص ۴۰۷ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر ،همان منبع،ص۴۰۰ و جعفری لنگرودی، محمد جعفر، همان منبع،ص ۳۱۱ ↑

1. 1. عمید، حسن، فرهنگ فارسی جلد اول,ص۸۱٫ ↑

1. 1. قاسم زاده، مرتضی اصول قراردادهاوتعهدات،ص۲۸۶٫ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، ایقاع،ص.۳۵۲ ↑

1. 1. شهیدی ،مهدی، سقوط تعهدات، ص۱۳۱ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، همان ↑

1. 1. عمید، حسن ، فرهنگ فارسی عمید، جلد اول، ص ۱۸۹٫ ↑

1. 1. محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، جلد دوم، ص ۲۷۰٫ ↑

1. 1. شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات،ص۱۳۷٫ ↑

1. 1. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، تاثیر اراده در حقوق مدنی،ص۱۵۰ و محقق داماد، مصطفی، همان منبع،ص۲۷۱٫ ↑

1. 1. شیخ انصاری، مکاسب، ص ۳۶۶ و کاتوزیان، ناصر، ایقاع ، ص۳۵۴٫ ↑

1. 1. شهیدی، مهدی، همان منبع،ص۱۳۹٫ ↑

1. 1. شهیدی، مهدی ، سقوط تعهدات،ص۱۳۲٫ ↑

1. 1. شهیدی ، مهدی، همان ↑

1. 1. شهیدی،مهدی، همان منبع ص۱۳۷ و جعفری لنگرودی، محمد جعفر، تاثیر اراده در حقوق مدنی،ص ۱۵۱ و کاتوزیان، ناصر ،ایقاع،ص ۸۶٫ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، همان منبع،ص ۸۷٫ ↑

1. 1. محمد جعفر،جعفری لنگرودی، دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت،ص ۴٫ ↑

1. 1. روح الله،خمینی ↑

1. 1. شهیدی،مهدی، سقوط تعهدات،ص۱۳۳ ↑

1. 1. خمینی،روح الله، همان ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر ،ایقاع ،ص ۳۶۱٫ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، ایقاع،ص۳۹۷٫ ↑

1. 1. همان منبع ، ص۳۶۵ . ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر؛ ایقاع ،ص ۳۹۴ ↑

1. 1. محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه ،جلد دوم ،ص۲۶۹ ↑

1. 1. شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات،۱۴۴ ↑

1. 1. شیخ انصاری، مکاسب ،ص۳۶۷ ” و مما ذکرنا فی الإیقاع یمکن أن یمنع دخول الخیار فیما تضمن الإیقاع- و لو کان عقدا کالصلح المفید فائده الإبراء ” ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، همان ↑

1. 1. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت،ص۱۱٫ ↑

1. 1. امامی، حسن، حقوق مدنی،جلد اول،ص ۳۳۴ و قاسم زاده ،مرتضی، اصول قراردادها و تعهدات،ص۲۸۸٫ ↑

1. 1. شهیدی،مهدی، سقوط تعهدات ،ص۴۰و ۴۱٫ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، ایقاع ،ص۲۸۱٫ ↑

1. 1. همان منبع،ص۲۸۰٫ ↑

به طور کلی هدف از توصیه در دین رساندن انسان به یک رشد معنوی است و رشد و تعالی نیز در گرو ایمان به خدا،ایمان به رسول اکرم(ص) ایمان به قرآن و دستورات و توصیه های دین است.

بخشی از علل بزهکاری مربوط به عوامل بیرونی می‌باشد. تحریک،خود یکی از عوامل مؤثر در وقوع بزهکاری است.زدن حرف نامربوط توسط دیگری،توهین،یا عملی که باعث تحرک قوه خشم و انتقام شود،همه را می توان با صبر و گذشت از دیگران به راحتی نادیده گرفت.در علم جرمشناسی رفتار یا گفتار تحریک آمیز خود بزه دیده می‌تواند یکی از عوامل تشکیل دهنده جرم باشد که با یک صبر و با یک گذشت کوچک می‌توانست به وجود نیاید.^[۲۰۴] باید روح تربیت شود،عادت کند به امور مثبت،و این جز با تمرین و توصیه و پر رنگ تر کردن امور معنوی با روح انسان عجین نخواهد شد.

در دوران گذشته همان‌ طور که می‌دانیم انتقام به شدت در میان مردم رواج داشت و کسی که عمل خلافی را انجام می‌داد نه تنها خود او بلکه خانواده و یا حتی جامعه محلی او نیز تاوان این عمل را می‌دادند.در بررسی تحولات دوران های مختلف حقوق جزا نیز ما به دوره هایی مانند انتقام خصوصی تا تعدیل نسبی و در نهایت تعدیل کلی آن بر می خوریم.اما امروزه همه می دانند که اگر کسی عمل مجرمانه ای در مقام تضییع حق فردی انجام دهد بر مبنای اصل شخص بودن مجازات ها تنها خود او پاسخگو است و خانواده و اطرافیان او نقشی ندارند.حتی امروزه با دستاوردهای علم جرم شناسی ما دیگر حتی خود مجرم را در بسیاری از موارد یک مقصّر صرف و کسی که عامدانه هنجارها و قوانین را زیر پا گذاشته و یک شری که باید از جامعه دفع شود نمی دانیم.در خیلی از این موارد مجرم محصول شرایطی است که خود همان جامعه یا حتی خود شخص بزه دیده برای او رقم زده است.شرایطی از قبیل فقر،سرخوردگی های اجتماعی،توهین،تحقیر،عدم بروز شخصیت فردی،وراثت،محیط آلوده فرهنگی،تحریکات شخص بزه دیده،انگیزه های شرافتمندانه،عدم آگاهی و آموزش و…هزاران مسئله در به وجود آمدن شخصی به نام مجرم دخالت دارد.حال آیا ما در برخورد با این فرد این مسائل را در نظر می گیریم؟آیا وقتی ما با چنین شخصی مواجه می‌شویم که حقی از ما ضایع ‌کرده‌است نمی خواهیم که به اشّد مجازات برسد؟آیا خود ما در آن لحظه محصولی از خشم و نفرت و کینه خود نیستیم؟در دین اسلام مکرر به گذشت و بردباری سفارش شده است.یکی از اصلی ترین شاخصه های پیامبر گرامی اسلام (ص) و ائمه طاهرین(ع) همین بردباری و گذشت از دیگران است.گذشت از دیگران نقش پیشگیری مؤثری نیز از ارتکاب جرائم آینده دارد و در تربیت فردی و اجتماعی افراد نیز مؤثر خواهد بود. به علاوه اینکه ترویج روح گذشت در جامعه باعث می شود روان اجتماع آرامش یابد و مردم دائم به دنبال انتقام و گرفتن حق از یکدیگر و تنبیه و تنبه دیگران نباشند.چه اینکه همگان می‌گویند فلانی که از ما نگذشت چرا ما از او بگذریم؟!

یکی از توصیه های دینی صبر،صبر بر معصیت است که اثرات فردی و اجتماعی را به همراه خود دارد.کسی که بر معاصی یا گرفتار شدن در عمل خلافی صبر پیشه می‌کند هر چند که سخت اما در بلند مدت هم باعث شکوفایی استعدادها و توانایی‌های خود و هم باعث اثرات مثبت بر اجتماع می‌گردد.صبر بر معاصی و گناه دیگران یکی از عوامل مؤثر در پیشگیری از جرم است که می توان آن را در زیرمجموعه پیشگیری اجتماعی قرار داد.صبر از بسیاری کینه ها و عقده ها و تجسس های بی ثمر،انتقام و بسیاری از عوامل زمینه ساز جرم جلوگیری کرده و جامعه ای سالم و با نشاط همراه با محیطی سالم را منجر می شود.^[۲۰۵]

گفتار دوم: توصیه به عفت

عفت به معنای برتافتن،نهفتگی و پاکدامنی،پرهیزکاری و پارسایی و احتراز از محرمات خصوصاً از شهوات حرام است.^[۲۰۶] یکی از موکدترین تاکیداتی که در دین مبین اسلام بدان سفارش شده است عفت پیشه کردن و پرداختن به تزکیه و تهذیب نفس است.در احادیث و روایات تأکید زیادی بر نگهداری چشم و گوش و زبان و دیگر اعضاء و جوارح از پرداختن به باطل و نگهداری آن ها از در معرض خطر قرار گرفتن فعل حرام مورد توجه و توصیه بوده است. تمامی اعضاء بدن نیز به همین نسبت در مقابل اعمال خود مسئولند.«إنَّ السَّمعَ وَالبَصَرَ وَالفُُوادِ کُلُّ اُولئِکَ کانَ عَنهُ مَسئولا: گوش و چشم و دل همه مسئولند.»^[۲۰۷] امام (ره) ‌در مورد تزکیه می فرمایند:«تزکیه قبل از تعلیم ‌و تعلم است.یزکیهم.پیغمبر آمده است این ها را تزکیه بکند،نفوس را پرورش بدهد،نفوس را مهیا کند و بعد یُعَلِّمُه الکِتابِ وَالحِکمَه بعد تعلیم کتاب و حکمت بکند.»^[۲۰۸]

از تزکیه به عنوان پالایش درون از شوائب و در نهایت رسیدن به رشد و تعالی انسانی یاد می شود.تزکیه به عنوان بخش اصلی مقصد انبیا الهی و به عبارت دیگر مقصود اساسی تعلیم و تربیت به حساب می‌آید.تهذیب و عفت پیشگی و تقوا مفاهیمی است که در جای جای تعالیم اسلامی به آن ها بر می خوریم. حضرت امام (ره) می فرمایند:«انگیزه بعثت این است که ما را از این طغیان ها نجات دهد و ما تزکیه کنیم خودمان را، نفوس خودمان را مصفا کنیم و نفوس را از این ظلمات نجات دهیم.اگر این توفیق برای همگان حاصل شود،دنیا یک نوری می شود نظیر نور قرآن و جلوه حق.» ^[۲۰۹]

این که به انسان سفارش می شود که از هوای نفس پیروی نکنید و به دنبال گام های شیطان نباشید و اینکه گرامی ترین شما نزد پروردگارتان باتقواترین شما است همه و همه نشان از اهمیت خودسازی و اجتناب از پیروی هوی و هوس دارد.دلیل آن هم این است که هواپرستی ابزار شناخت را از کار می اندارد.نه چشم حقیقت را می بیند و نه گوش حق را می شنود و نه دل درک صحیح دارد.دلیل هواپرستی گرایش به مادیات است و راه رهایی از بند مادیات عفت پیشگی و تقوای الهی است.^[۲۱۰]

امام (ره) انسان را دارای دو نشئه و ساحت می دانند که انسان می‌تواند بنابر اراده و تربیت و تزکیه نفس در هر یک از این ساحت ها قرار بگیرد.ساحت اول نشئه ظاهریه ملکیه دنیویه که بدن و جسم و هر چه که مربوط به عالم مادی و ماده است را شامل می شود و نشئه باطنیه غیبیه ملکوتیه که از عالم دیگر است و نفس او هم مربوط به عالم غیب و ملکوت و دارای درجاتی است به قول مثنوی شریف:

نیمیم ز آب و گل نیمیم زجان و دل نیمیم ز ترکستان نیمیم زفرغانه

ایشان همچنین میل انسان را گاهی بسوی این نشئه و گاهی بسوی آن نشئه می دانند.بسیاری از عوامل در سوق دادن افراد به هریک از این دو ساحت مؤثر است.اگر انسان مشغول امور اولیه زندگی شود و در دنیاپرستی و وابستگی به دنیا کوشش کند دائم ‌در ساحت اول می ماند و پا را از عالم ملکیه دنیویه فراتر نمی گذارد ولی با پرداختن به تربیت نفس و تزکیه روح و عفت و تقواست که انسان به آن ساحت باطنیه سوق پیدا می‌کند.انسان از دیدگاه حضرت امام (ره) اعجوبه ای است که هم می‌تواند از او یک موجود الهی ملکوتی،یا یک موجود جهنمی و شیطانی ساخته شود.همه چیز در درون انسان وجود دارد،از این موجود پیغمبر اکرم (ص) و سایر پیغمبرها محقق شده است و ابوجهل و سایر ابوجهل ها هم هست.حسن و قبح و صلاح و فسادش بستگی به جهات روحی او دارد.^[۲۱۱] به هر صورت این انسان است که با اعمال و انتخاب هایی که در زندگی می‌کند می‌تواند به موجودی خوب و اسوه و یا یک شریر و شیطان صفت تبدیل گردد.

‌در مورد لغت جاسوسی در فرهنگ معین اینگونه بیان شده “جاسوس آن که اخبار و اطلاعات کسی یا مؤسسه‌ای و یا کشوری را مخفیانه گردآورد و به شخص یا مؤسسه و یا کشوری دهد.”^[۲۵]

جاسوسی عبارت است از گردآوری پنهانی و غیرقانونی اطلاعات مرتبط با امور سیاسی، نظامی و سیاسی یک کشور یا اطلاعات متعلق به مردم آن.^[۲۶] ‌به این تعریف باید ویژگی حساس بودن اطلاعات را نیز اضافه کرد. تعیین مصادیق جاسوسی و مراحل آن همواره مناقشه آمیز بوده و مقننین در راستای تضمین امنیت ملی به صورت شفاف به تعریف، اقسام و مراحل آن اشاره نکرده‌اند. حتی قانون‌گذار ایران در قانون مجازات اسلا

۲-۱-۴-۱- تعریف فقهی جاسوسی

اکثر فقهای عظام جاسوسی را تعریف نکرده‌اند و ممکن است این امر به سبب روشن بودن معنای جاسوسی از دیدگاه آنان بوده باشد، در ابواب فقهی نیز بابی را ‌به این بحث اختصاص نداده‌اند، بلکه در جاهای مختلف به طور پراکنده و گذرا از جاسوسی سخن به میان آمده است. در کتب فقه برای این منظور غالباً از تعبیر عین و عیون استفاده شده است.^[۲۷]

۲-۱-۴-۲- تعریف قانونی جاسوسی

قانون گذار نیز در هیچ یک از نصوص قانونی، جرم جاسوسی را تعریف نکرده و تنها در برخی از مواد قانونی به کلمه جاسوسی و جرایم مرتبط با آن اشاره نموده است.

اینک با توجه به معنا و مفهوم لغوی جاسوسی و با توجه به طبع و ماهیت عمل مذکور و با استناد به مواد قانونی در تعریف جاسوسی می‌توان گفت:”جاسوسی به عمل شخصی گفته می‌شود که با عناوین غیر واقعی و متقلبانه، اقدام به کسب اطلاعات یا نقشه‌ها یا مدارک و اسناد مخفی و محرمانه مربوط به اسرار نظامی، اقتصادی، سیاسی و تسلیم آن ها به کشور بیگانه نماید.”^[۲۸]

۲-۱-۵- تعریف فضای سایبری

خلاقیت انسان، فضای سایبر را به ما هدیه ‌کرده‌است، فضایی که منافع و قابلیت‌های بسیاری دارد. اما هدایای بزرگ بهای گزافی نیز دارند. پیش از اینکه فضای سایبر به عنوان یک فناوری ظاهر شود، تعدادی از فلاسفه در ارتباط با امکان وجود ” حقیقت مجازی”^[۲۹] اظهار نظر کرده بودند. برای نمونه، افلاطون در کتاب جمهوریت خود به تمثیل غار می‌پردازد و می‌گوید: «آنچه حقیقت واقعی است در بیرون غار است و ما سایه های آن بر دیوار غار هستیم. او می‌گوید، ما حقیقت مجازی هستیم و این یک فریب است که فکر می‌کنیم حقیقت واقعی هستیم.» در هر حال فضای سایبر عبارتی است که در دنیای اینترنتی، رسانه و ارتباطات بسیار شنیده می‌شود به نظر می‌رسد به کار گیری این اصطلاح در این زمینه و برای ارجاع به آن رنگ و بویی صرفا فنی و مکانیکی داده باشد. ملاحظه دقیق تر این اصطلاح نشان می‌دهد که این ئواقعیت وجوه و جنبه‌های متنوعی از جمله خصلت‌های روان شناختی.

۲-۱-۶- مفهوم جرایم رایانه‌ای

از آنجا که همواره از جرم جاسوسی رایانه‌ای به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های جرایم رایانه‌ای در متون حقوقی بحث شده؛ معمولا به تعریف جرم رایانه‌ای اکتفا و تعریفی خاص از جاسوسی رایانه‌ای به عمل نیامده است. در قانون جرایم رایانه‌ای نیز که در ۵ خرداد ۱۳۸۸ به تصویب رسید و به قانون مجازات اسلامی ملحق شد؛ تعریفی از جاسوسی رایانه‌ای نشده و فقط به تعیین اعمال خاص مجرمانه در زیر عنوان جاسوسی رایانه‌ای و تعیین مجازات برای آن ها اقدام ‌کرده‌است.^[۳۰]

برای دستیابی به تعریف صحیح از جاسوسی رایانه‌ای باید ابتدا بررسی شود که اصولاً چه نوع جرمی جزء جرایم رایانه‌ای است و جرم رایانه‌ای چه خصوصیتی دارد تا بتوان تعریفی دقیق تر از جاسوسی رایانه‌ای ارائه داد. ‌بنابرین‏، ابتدا به تعریف جرم رایانه‌ای پرداخته می‌شود.

طبق تعریف ارائه شده از سوی گروهی از کارشناسان که به دعوت سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)^[31] در پاریس در ۱۹۸۳ گرد آمده بودند؛ جرم رایانه‌ای را ‌به این صورت تعریف کرده‌اند: «هر عمل غیر قانونی، غیر اخلاقی یا غیر مجاز نسبت به پردازش خودکار و یا انتقال داده ها جرم رایانه‌ای است.»

پرفوسور زیبر اولریش از محققین مطرح در عرصه جرایم رایانه‌ای این تعریف را از این حیث سودمند دانسته است که امکان استفاده از فرضیات مختلف و همه مطالعات جرم شناسی، کیفری، اقتصادی پیشگیرانه یا حقوقی را فراهم می‌کند.^[۳۲]

در ایالات متحده آمریکا تعریفی وسیع از جرم رایانه‌ای شده مبنی بر آنکه «هر اقدام غیر قانونی را که با رایانه یا کاربرد آن مرتبط باشد، جرم رایانه‌ای می‌گویند.^[۳۳]

اما طیف گسترده افعال مجرمانه که ذیل جرایم رایانه‌ای وجود دارند و ماهیت متغیر آن ها که ناشی از پیشرفت لحظه به لحظه فناوری اطلاعات و شیوه های سوء استفاده از آن است؛ ارائه تعریف جامع و مانع از آن را مشکل و چه بسا غیر ممکن می‌سازد؛ تا آنجا که در جدیدترین و جامع‌ترین سند بین‌المللی موجود در این عرصه یعنی کنوکسیون جرایم سایبر ۲۰۰۱ بوداپست تعریفی از این جرایم به عمل نیامده است. سازمان ملل متحد نیز در نشریه بین‌المللی سیاست جنایی خود، بر عدم وجود تعریف مورد توافق ‌به این عرصه تأکید ‌کرده‌است.^[۳۴]

جهت دستیابی به تعریف دقیق تر از جرایم رایانه‌ای می‌توان به طور کلی جرایم رایانه‌ای را به دو دسته تقسیم بندی کرد: جرایم رایانه‌ای سنتی و جرایم رایانه‌ای مدرن، جرایم رایانه‌ای سنتی (موضوع ماده ۷۸۰ قانون مجازات اسلامی)، جرایمی هستند که با همان شرایط قانونی و از راه‌های مرسوم ارتکاب می‌یابند و استفاده از رایانه تغییری در ماهیت این نوع جرایم نمی‌دهد. ‌بنابرین‏، این گونه جرایم به وسیله رایانه نیز ارتکاب می‌یابند مانند توهین به فردی که از طریق پست الکترونیک انجام شده باشد یا تخریب عمدی تجهیزات رایانه‌ای که قانون‌گذار ارتکاب به وسیله رایانه را به عنوان جزئی از اجزاء عنصر مادی آن ها ذکر نکرده باشد. در واقع از لحاظ قانونی وسیله ارتکاب جرم، جزئی از اجزاء عنصر مادی این جرم نیست و نوع وسیله ارتکاب جرم، تاثیری در تحقق جرائم مذبور ندارد.^[۳۵]

اما جرایم رایانه‌ای مدرن، جرایمی هستند که پس از پیدایش رایانه به وجود آمده‌اند و با پیشرفت رایانه تحول پیدا کرده‌اند که به موجب قانون، رایانه به عنوان موضوع و یا ابزار جرم و جزئی از اجزاء تشکیل دهنده عنصر مادی آن را تشکیل می‌دهد. در واقع این گونه جرایم که می‌توان از آن به عنوان جرایم رایانه‌ای محض یاد کرد اصولا بدون تصریح قانون‌گذار نمی توان مرتکب را مسئول شناخت. از این دیدگاه جرم رایانه‌ای صرفا شامل آن دسته از اعمال مجرمانه مرتبط با فناوری اطلاعات می‌شود که قبل از پیدایش رایانه و سایر ارکان فناوری اطلاعات، ارتکاب آن ها به هیچ وجه امکان پذیر نبوده است.

۲-۱-۷- مفهوم جاسوسی رایانه‌ای

برای ارائه تعریفی کامل از جاسوسی رایانه‌ای ابتدا بهتر است که تعریفی از جاسوس و جاسوسی سنتی به عمل آوریم و سپس تفاوت‌های جاسوسی سنتی را با جاسوسی رایانه‌ای مورد بررسی قرار دهیم. در فرهنگ معین جاسوسی این گونه بیان شده «جاسوسی آن است که اخبار و اطلاعات کسی یا مؤسسه‌ای و یا کشوری را مخفیانه گرد آورد و به شخص یا مؤسسه و یا کشوری دهد.»^[۳۶] دکتر جعفر لنگرودی در تعریف جاسوسی می‌نویسد: «در اصطلاح حقوقی عمل کسی که به صورت مخفیانه یا تحت عناوین نادرست به نفع خصم برای تحصیل اطلاعات یا جمع‌ آوری اشیایی صورت می‌گیرد، جاسوسی می‌گویند.» ^[۳۷]

۱- کسب دانش یا دریافت و یادداری ( حفظ ) اطلاعات خاص .

۲- عمل کرد رفتار که به مثابه تقلید یا تکرار اعمالی که از دیگران به هنگام ایفای نقش در رسانه ها سر می‌زند.

۳- جامعه پذیری یا معرفت کلی که منظور از

آن جهان بینی به وجود آمده از بهره‌گیری مکرر از رسانه های گروهی است.

۴- بررسی نشأت گرفته از پژوهش پین فاند در زمینه رسانه ها و یادگیری اهمیت خاص دارد. هر یک از این بررسی‌ها بحث و ‌جدل‌های عمده‌ای برانگیخت و به شکلهای گوناگون موجب بروز پژوهش‌های بعدی شد. نخستین آن ها ( پژوهش « هالِدی » و « استاندارد» ۱۹۳۳ ) یادگیری را از دیدگاه کسب دانش بررسی می‌کرد و ضمن آن از بزرگسالان و کودکان آزمون به عمل آمد. پس از برگزاری آزمون توان حفظ درست محتوای فیلم، پژوهشگران ‌به این نتیجه رسیدند که پاسخ دهندگان باید اطلاعات عمومی قابل توجهی درباره استفاده از فیلم‌ها خاصه در زمینه‌های زبان انگلیسی، تاریخ و جغرافیا داشته باشند. این یافته ها دلیل محکمی بر این نکته است که می‌توان از طریق سینما ابزاری را که بدان وسیله امکان تدریس موضوعات علمی سنتی ‌در کلاس فراهم می‌شود، متحول کرد. بررسی پین‌فاند نیز معرف این نظریه بود که یادگیری از رسانه ها بخشی از فرایند جامعه پذیری است(هارجیاون۲۰۰۹).

این الگو رابطه میان نظریه ارتباطات و روان شناسی اجتماعی را به روشنی نشان می‌دهد و امکانات بالقوه رسانه ها به مثابه نیرویی متحد کننده در اجتماع را بررسی می‌کند.

جانسین ( ۱۹۸۵) و روانتری ( ۱۹۸۲ ) خاطر نشان کرده‌اند که این گونه چشم اندازها ما را بر آن می‌دارد که بپرسیم چگونه دانش آموزان یادگیری را مهار می‌کنند و نه اینکه به علائق ‌در مورد فناوری این مجال را می‌دهند که دستور کار پژوهش را عملی کنیم.

آموزشی که برای یادگیری مؤثر طراحی شده باشد، از راه های متفاوت و با بهره گرفتن از رسانه های گوناگون ارائه می شود. وقتی که اصطلاح رسانه ها را در یک زمینه آموزشی به کاربرده می‌شود به معنی هر ترکیبی از چیزها، نظامهایی از چیزهایی است که برای انتقال پیامها یا سایر تحرکهای آموزشی به یادگیرنده ، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انتخاب رسانه ها باید در زمینه‌ای از موقعیت آموزشی رایج یا مورد نظر صورت گیرد. با معرفی این الگو، قصدم این است که بگویم یک موقعیت آموزشی به هیچ وجه به موقعیتی متشکل از معلم با یک کلاس از دانش آموزان محدود نمی‌شود. در حالی که آن موقعیت انتخاب رسانه های گوناگون بسیاری را مقدور می‌سازد و در عین حال ، محدودیتهای خود را دارد.

رسانه آموزشی ، ابزاری برای ارائه آموزش به فراگیرنده است و بدون شک جزئی از فرایند آموزش و تکنولوژی آموزشی به شمار می‌رود و نه تمام آن ، ‌بنابرین‏ ، رسانه آموزشی وسیله یا عاملی است که آموزش از طریق آن به فراگیرنده ارائه می شود. برای استفاده مؤثر از رسانه ها در آموزش و با توجه به نقش و اهمیت آن ها در امر آموزش ، الگویی به طور اصولی ارائه شده است . این الگو با بهره گرفتن از ترکیب رسانه ها ، یک راهنمای عملی برای معلمان است. تأکید اصلی این الگو بر طبقه بندی کاربردی رسانه ها در آموزش و استفاده واقعی از رسانه ها در کلاس درس است. این الگو شامل گام هایی است که به معرفی آن ها می پردازیم.

گام اول : شناسایی یادگیرندگان ( تجزیه و تحلیل ویژگی‌های یادگیرندگان )

اولین گام از این الگو عبارت است از شناخت یادگیرندگان . یادگیرندگان را می‌توان بر حسب ویژگی‌های عمومی و شایستگی‌های ویژه دانش ،مهارت‌ها ‌و نگرش‌های آنان درباره موضوع ، مورد بررسی قرار داد. در طبقه بندی ویژگی‌های عمومی ، مشخص کردن و شناسایی فراگیرندگان از جنبه‌هایی نظیر سن ، سطح کلاس و عوامل فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی مورد نظر است. این عوامل به معلم کمک می‌کند که سطح درس را مشخص و مثالهایی انتخاب کند که مقصود اصلی را به فراگیران انتقال دهد . برای مثال ، ممکن است رسانه های غیر چاپی بر دانش آموزانی که مهارت کافی برای خواندن ندارند، تأثیر زیادی بگذارد.

مدلی از انتخاب رسانه ها، که بر سن بیشتر تأکید دارد، مخروط تجارب ادگاریل است. این مخروط ، رسانه ها را بر طریقی معرفی می‌کند که یادگیرندگان کم سن می‌توانند از قاعده مخروط استفاده کنند و هر چه به رأس مخروط نزدیک می‌شویم، سن یادگیرندگانی که می‌توانند از آن ها استفاده کنند، افزایش می‌یابد.

مخروط تجارب فهرستی از تجارب آموزشی است که تجارب عینی و محسوس در قاعده و تجارب مجرد ذهنی در رأس آن واقع می‌شوند. برای کسب تجربه، مطابق هر یک از سطوح این مخروط ، فعالیت‌های آموزشی خاصی ضرورت دارد که به یادگیری منجر می شود(باقی،۱۳۸۹).

در هر حال، برای معلمی که با فراگیرندگان زیادی سرو کار دارد، تجزیه و تحلیل ویژگی‌های عمومی، اطلاعات زیادی به او خواهد داد، اگر چه گاهی اوقات ، ممکن است این شناسایی و شناخت تفاوت‌های زیادی با هم داشته باشد.

گام دوم : بیان اهداف آموزشی

گام دوم در این الگو برای استفاده از رسانه های آموزشی، بیان اهداف آموزشی است. فراگیرندگان باید چه نوع اهداف یادگیری را به دست آورند؟ در واقع فراگیرنده در زمان تکمیل آموزش باید چه توانایی جدیدی کسب کند؟ اهدافی که معلم بیان می‌کند باید دقیقاً قابل حصول باشد. مثلاً این هدف که « دانش آموزان من برای تسلط بر مهارت‌های ریاضی» آماده می‌شوند. هدفی است که خیلی مبهم است و به عنوان یک هدف ویژه عمومی مطرح می‌شود. هر چند که کیفیت ، به عنوان یک هدف مطرح است، بیان گسترده‌ای از موقعیت و وضعیت به شمار می‌رود. چنین هدفی حفاظ و پوششی برای تعدادی از اهداف ویژه خواهد بود. مثل آن که دانش آموزان کلاس دوم بتوانند توانایی جمع اعداد یک رقمی با یک رقمی را به دست آورند.

حال سؤال این است که چرا معلّم باید اهداف آموزشی را بیان کند؟ در وهله اول، معلم باید بداند که هدف اصلی ، انتخاب مناسب رسانه‌ و ‌روش‌هاست. دلیل اساسی دیگر این است که کار ارزشیابی به او کمک می‌کند. اگر اهداف قابل مشاهده نباشد. معلوم نمی‌شود که یادگیرندگان باید چه چیزی را به دست آورند. بدون اهداف صریح و روشن، دانش آموزان نیز نمی‌دانند که چه انتظاری از آنان وجود دارد. به علاوه ، بیان اهداف ، فعالیت‌های معلم و فراگیرنده را روشن می کندهوو،۲۰۰۹).

مسئولیت معلم به عنوان یک آموزش دهنده، عبارت است که فراهم آوردن و آماده کردن فعالیت‌های یادگیری مناسب برای دست یافتن به اهداف و مسئولیت فراگیرنده ، شرکت مؤثر در این گونه فعالیت‌های یادگیری است.

گام سوم : انتخاب رسانه و مواد آموزشی

فرایند انتخاب رسانه به دو نکته اشاره می‌کند :

الف) انتخاب رسانه مناسب برای اجرا.

ب) انتخاب و طراحی مواد آموزشی جدید.

انتخاب رسانه مناسب وظیفه بسیار پیچیده و مشکلی است.زیرا هیچ کس ‌به این سؤال ، که کاربرد کدام یک از رسانه ها در امر آموزش مفیدتر است. پاسخ کاملی نداده است. هر کدام از مربیان و پیشروان امر آموزش سعی کرده‌اند به گونه‌ای ‌به این سؤال پاسخ دهند. ولی قدر مسلم این است که اگر رسانه ها درست انتخاب شوند، در کار تدریس مؤثر خواهند بود.

برای انتخاب رسانه مناسب باید اصولی را مد نظر داشت :

قهوه خانه لویدز درلندن نیز، محلی بود که تاجران، صاحبان کشتی و بیمه گران برای معاملات تجاری با هم ملاقات می‌کردند. سرمایه گذاران که پیشنهاد قرارداد بیمه را به دریانوردان می‌دادند، اسامی خود را در زیر ورقه ای می نوشتند و مقدار مشخصی از خطر را در مقابل حق بیمه معینی تقبل می‌کردند. بدین ترتیب تا آخر قرن هیجدهم لویدز به اولین شرکت بیمه مدرن تبدیل شد (نشریه بهکام، آذر ۱۳۸۴، ص ۲۲).

چینی ها در سه هزار سال قبل از میلاد تقسیم ریسک را رعایت می‌کردند، بدین ترتیب که دریانوردان چینی مال التجاره خود را به جای حمل با یک کشتی یا قایق با چندین کشتی و قایق حمل می‌کردند که هرگاه یک یا چند وسیله دچار مخاطرات دریا و یا دستخوش غارت دزدان دریایی گردید، خسارت وارده به حداقل ممکن کاهش یابد ( کریمی، ۱۳۹۱، ص ۱۶).

رومیان باستان انجمن تدفین داشتند. به نوعی مانند بیمه عمر، که مخارج تدفین، مستمری مادام العمر و یا پرداخت مبلغی به بازماندگان عضو این انجمن را به عهده داشت. بدیهی است که محاسبات حق بیمه در این نوع عملیات که با بیمه امروزی به هر حال شباهت هایی دارد مبتنی بر آمار درستی نبوده و به خصوص ‌در مورد مستمری مادام العمر از جدول مرگ و میر حساب شده ای استفاده نمی شد (نشریه بهکام، آذر ۱۳۸۴).

در مصر باستان نیز، سنگتراشان و مومیاگران قوانینی وضع کرده بودند که درصورت فوت هریک از اعضاء، سایرین هزینه های کفن ودفن او را بپردازند و یا وراث او را مورد حمایت قرار دهند (احمدی، ۱۳۸۲، ص ۵).

در یونان قدیم مؤسساتی دولتی نظیر سازمان های بیمه اجتماعی یا مددکاری وجود داشته که به کمک درماندگان می شتافته است و از جمله تأمین زندگانی افراد کهنسال از کار افتاده را به عهده داشته است (روزنامه دنیای اقتصاد، ۱۳۸۷، ص ۱۲).

‌بنابرین‏، با ذکر نمونه های بالا ملاحظه می شود که ایده یا فکر بیمه در قرون وسطی شکل گرفته است. در واقع توسعه زندگی اقتصادی، به ویژه رونق تجارت در اروپا، بازرگانان و بانکداران را به جست و جوی وسیله تأمین برای حفظ و حمایت سرمایه های خود ترغیب ‌کرده‌است.

۲-۱-۳-۲- تاریخچه بیمه در ایران:

بر اساس اسناد تاریخی ‌در مورد سابقه بیمه در ایران می توان به نوعی بیمه باربری که در زمان شاه عباس صفوی مرسوم بوده اشاره داشت. بدین صورت که کاروان سرادار در نقش بیمه گر، کالاهای بازرگانان را در مقابل خطر سارقان و راهزنان در داخل و خارج شهر بیمه می ‌کرده‌است.

شروع فعالیت های بیمه ای در ایران به سال ۱۲۶۹، با فعالیت دو مؤسسه روسی به نام های نادژدا و کافکاز مرکوری آغاز گردید، ولی پیش از آن، نخستین بار در سال ۱۳۰۸ هجری قمری (۱۱۱۲ خورشیدی)، فردی از شهروندان روس به نام «لازار پولیاکف» پیشنهاد تأسیس بیمه در ایران را تحت عنوان «امتیاز نامه حمل و نقل و تأسیس اداره بیمه در مملکت ایران» به دولت وقت ایران داد و ناصرالدین شاه قاجار این امتیاز را برای ۷۵ سال فروخت ولی از آنجایی که پولیاکف در مدّت قرارداد مقرر (سه سال) نتوانست اداره مذکور را راه اندازی کند، امتیاز مذکور لغو گردید (احمدی،۱۳۸۲، ص ۸).

در سال ۱۳۰۴ نمایندگی شرکت انگلیسی بیمه آلیانس در ایران آغاز به کار کرد و متعاقب آن در سال ۱۳۰۸ یک شرکت بیمه دیگر انگلیسی به نام یورکشایر نمایندگی خود را در ایران افتتاح نمود (صالحی، ۱۳۷۲، ص ۱۴).

در سال ۱۳۱۰ شمسی فردی ایرانی به نام «دکتر الکساندر آقایان» که سابقه کار در شرکت بیمه روسی نادژدا را داشت؛ با پی بردن به اهمیّت و ضرورت بیمه، به فکر تشکیل یک شرکت بیمه ایرانی افتاد و این فکر را با شادروان «علی اکبر داور» وزیر وقت دارایی، در میان نهاد. ایشان نیز قدم پیش گذاشت و موضوع را به مقام های بالا گزارش و بعد از پذیرش وارد فاز اجرائی شد. در همین سال قانون و نظام نامه ثبت شرکت ها در ایران به تصویب رسید و متعاقب آن شرکت های بیمه خارجی بسیاری از جمله اینگستراخ، ایگل استار، رویال، ویکتوریا، ناسیونال سوئیس، فنیکس، اتحاد الوطنی و… اقدام به تأسیس شعبه یا نمایندگی در ایران نمودند (صالحی، ۱۳۸۱ ص ۷۲-۶۹).

فعالیت شرکت های بیمه خارجی در ایران که در بدو امر مفید به نظر می رسید، به صورتی درآمده بود که برای اقتصادی ملی به جار نفع، زیان آور بود، از یک طرف این شرکت ها با بهره گرفتن از عدم اطلاع بیمه گذاران در مقابل پوشش های محدود، حق بیمه کلانی مطالبه و دریافت می‌کردند و به بهانه های گوناگون از پرداخت خسارت سرباز می زدند و از طرف دیگر سالانه مقدار قابل توجهی ارز به صورت حق بیمه از کشور خارج می نمودند. سرانجام در قانون بودجه سال ۱۳۱۴ تبصره ای گنجانده شد و دولت مبلغ دو میلیون تومان سرمایه برای تشکیل «شرکت سهامی بیمه ایران» در نظر گرفت. بدین ترتیب، برای نخستین بار در سال ۱۳۱۴ یک شرکت بیمه ایرانی در مقابل ۱۳ شرکت بیمه خارجی، که در آن زمان در ایران کار می‌کردند، قد برافراشت. بیمه ایران در شرایطی رقابت آمیز و دشوار برای رفع نیازمندی های بیمه ای کشور با نرخ مناسب و با نیت جلوگیری از خروج ارز از مملکت تشکیل شد. شروع فعالیت این شرکت ایرانی با مشکل ها و کارشکنی های شرکت های بیمه خارجی مواجه شد ولی خوشبختانه به پیروزی انجامید (صالحی، ۱۳۸۱، ص ۷۸-۷۶).