تحقیقات توصیفی که بیشتر تحقیقات علوم رفتاری از آن نوع است، شامل مجموعه روش­هایی هستند که هدف آن ها توصیف شرایط یا پدیده ­های مورد بررسی است (سرمد و همکاران، ۱۳۹۰، ص. ۸۱ و۸۲). در تحقیقات ­توصیفی، آنچه هست یا وضعیت موجود پدیده ­ها مورد بررسی قرار ‌می‌گیرد و محقق به توصیف دقیق فعالیت­ها، اشیاء، فرآیندها و اشخاص بدون هیچ­گونه دخالت یا استنتاج­ذهنی می ­پردازد (حسن­زاده، ۱۳۸۷، ص. ۱۴۲). علاوه بر این، تحقیقات توصیفی انواع مختلفی دارند که یکی از آن ها تحقیقات پیمایشی است. مطالعه حاضر بر مبنای نحوه گردآوری داده ­ها از نوع تحقیقات توصیفی – پیمایشی می‌باشد.

در ضمن تحقیق حاضر بر مبنای نوع داده های گردآوری شده از نوع طرحهای کمی می‌باشد . هنگامی که پژوهشگر می‌خواهد جنبه‌های مشاهده پذیر یک پدیده را که قابل اندازه گیری است مورد بررسی قرار دهد می‌تواند از روش های تحقیق کمی بهره بگیرد (بازرگان،۱۳۹۱) .

۳-۲-۱ . فرایند اجرایی تحقیق

جدول ۳-۱ فرایند اجرایی تحقیق را نشان می‌دهد که در آن تمامی مراحل و فعالیت های پژوهش تا پایان طرح آمده است :

جدول ۳-۱) فرایند اجرایی تحقیق

عناوین هر مرحله
زمان انجام مراحل (ماه)
۱
۲
۳
۴
۵
۶

جمع‌ آوری منابع مرتبط

مرور متون و بررسی پیشینه

جمع بندی معیارهای اساسی و مهم

ارائه ی چهارچوب نظری پژوهش

تدوین نهایی یافته های نظری

تدوین پرسشنامه و تأیید آن

گرد آوری داده ها از طریق پرسشنامه

تحلیل و تفسیر داده ها

جمع بندی و ارائه ی پیشنهادات

۳-۳٫ جامعه ی آماری

جامعه عبارت است از مجموعه ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند و پژوهشگر مایل است که درباره صفت یا صفت های متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد(سرمد و همکاران ، ۱۳۹۰، ص ۱۷۷). اهمیت انتخاب درست جامعه از آنجایی است که پژوهشگر مایل است یافته های خود را که ‌در مورد شرکت کنندگان خاصی به دست می‌آید ، به مجموعه ی بزرگتری که شرکت کنندگان از آن انتخاب شده اند (جامعه) تعمیم دهد (هومن ، ۱۳۹۰ ، ص ۲۶۶) . با توجه به مطالبی که عنوان گردید ، در این تحقیق، جامعه آماری عبارت است از کلیه مدیران و پرسنل مطلع در حوزه موضوع تحقیق و همچنین درگیر در فرایندهای اصلی سازمانی در شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی استان قم می‌باشد.این تعداد ۱۴۰ نفر می‌باشند

۳-۴ . حجم نمونه آماری

از آنجا که حجم یا اندازۀ اکثر جامعه­های تحقیقی بسیار بزرگ است و اندازه ­گیری ویژگی مورد پژوهش برای تک تک افراد یا عناصر جامعه میسر نیست، نمونه ­ای از جامعه­ مورد نظر انتخاب می­ شود و بر اساس یافته ­های حاصل از نمونه، این نتایج به کل جامعه تعمیم داده می­ شود. ‌بنابرین‏ نمونه عبارت است از زیر جامعه­ای که از کل جامعه انتخاب می­ شود و معرف آن است (دلاور، ۱۳۹۰، ص. ۴). با توجه به مطالبی که عنوان گردید ، در این تحقیق، جامعه آماری عبارت است از کلیه مدیران و پرسنل مطلع در حوزه موضوع تحقیق و همچنین درگیر در فرایندهای اصلی سازمانی در شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی استان قم می‌باشد.این تعداد ۱۰۳ نفر می‌باشند

۳-۵ . روش نمونه گیری

مزایای نمونه گیری و مطالعه بر روی نمونه انتخاب به جای جامعه آماری را می توان به شرح زیر عنوان کرد :

۱-دقت بیشتر : با انتخاب نمونه محدودتر نسبت به جامعه ی آماری ، محقق امکان اعمال دقت بیشتر در مطالعه را پیدا می‌کند .

۲- صرفه جویی در وقت : دامنه محدود نمونه ، زمان کمتری را نسبت به وقت مورد نیاز برای مطالعه تمام جامعه آماری خواهد داشت.

۳-کاهش هزینه : بدون تردید ایجاد محدودیت هزینه ، دامنه مطالعه پژوهش را می کاهد .

تعداد نمونه مورد نظر با توجه به تعداد جامعه آماری پژوهش ، از طریق فرمول کوکران تعداد ۱۰۳ نفر می‌باشد که به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده تعیین خواهد شد.

۱۰۲٫۸۰۲۹۶۶۵۸۷۶۶

در اینجا مثل بالا، انحراف معیار برابر ۶۶۷/۰ و مقدار احتمال نرمال استاندارد با توجه به جدول برابر با ۹۶/۱ و دقت مورد انتظار محقق نیز برابر با ۱/۰ و حجم کل جامعه مربوط به کارکنان سازمان ۱۴۰ نفر ‌می‌باشد.

۳-۶ . روش گردآوری داده ها

برای جمع‌ آوری اطلاعات از روش­های زیر استفاده گردید:

مطالعات کتابخانه‌ای: جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات تحقیق موضوع، از منابع کتابخانه‌ای، مقالات، کتاب­های مورد نیاز و نیز از شبکه جهانی اطلاعات استفاده شده است.

تحقیقات می‌دانی: به منظور جمع‌ آوری داده ها و اطلاعات برای تجزیه و تحلیل از پرسشنامه استفاده شد. پرسشنامه یکی از ابزار­های رایج تحقیق و روش مستقیم برای کسب داده ­های تحقیق است. پرسشنامه مجموعه ای از ‌سوال‌هاست که پاسخ دهنده با ملاحظه آن ها پاسخ لازم را ارائه می­دهد که این پاسخ­ها داده ­های مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می­دهد. از طریق سوالات پرسشنامه ‌می‌توان دانش، علاقه، نگرش فکری فرد را مورد بررسی قرار داد (سرمد و همکاران،۱۳۹۰، ص. ۱۴۱).

پرسشنامه پژوهش حاضر که پرسشنامه ی استاندارد ارزیابی عمومی عملکرد بر اساس مدل تعالی سازمانی اروپا EFQM(ویرایش ۲۰۰۳) می‌باشد ، حاوی ۹ بخش سوالات مرتبط با ۹ معیار EFQM می‌باشد که عبارتند از :

رهبری ، خط مشی و استراتژی ، کارکنان ، همکاری های تجاری و منابع ،فرایندها ، نتایج مشتری ، نتایج کارکنان ، نتایج جامعه و نتایج کلیدی عملکرد

جدول ۳-۲) فرایند اجرایی تحقیق

معیار
تعداد سؤالات

۱-رهبری

۵

۲-خط مشی و استراتژی

۴

۳-کارکنان

۵

۴-همکاری های تجاری و منابع

۵

۵-فرایندها

۷

۶-نتایج مشتری

۸

۷-نتایج کارکنان

۵

۸-نتایج جامعه

۳

۹-نتایج کلیدی عملکرد

۷

۳-۷٫ روش تأیید پایایی و روایی ابزارجمع‌آوری داده ها

ویژگی­های فنی پرسشنامه در پژوهش حاضر در دو بخش روایی و پایایی به شرح زیر مورد بررسی قرار گرفته است.

الف. روایی:

روایی از واژه­ روا به معنای جایز و درست گرفته شده است و روایی به معنی صحیح و درست بودن است (خاکی، ۱۳۹۰، ص. ۱۳۲). منظور از روایی ابزار اندازه ­گیری این است که مقیاس و محتوای سوالات مندرج در ابزار دقیقاً متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد. روایی انواعی دارد که یکی از مهمترین آن ها عبارتند است از:

‌بنابرین‏ عنوان وجود غرر در این عقود مسامحه در تعبیر است. زیرا مبنای اولیه غرر را قانون مدنی اشاره داشته است.^[۲۴۷] در حقیقت آنچه اصل و مبناست مقابل علم اجمالی یعنی وجود عدم تفصیلی و فقدان جهل است پس ‌در مورد معامله باید جهل نباشد یعنی(وجود علم تفصیلی) .

و در تعریف مورد معامله آمده است : ^[۲۴۸] مورد معامله باید مال یا عملی باشد که هریک از طرفین تعهد به تسلیم یا ایفاء آن نموده اند.

‌بنابرین‏ ریسک را بایددر بستر مبنای پذیرفته شده حقوقی و فقهی بررسی نمود نه در بستر اجتماعی و الزامات بازار های مالی پس ریسکی در قانون مدنی پذیرفته شده است ریسک اقتصادی ناشی از عقد صحیح می‌باشد ، یعنی عقودی که مطابق اصول پذیرفته شده حقوقی، منعقد شده باشد و در حصول منفعت یا زیان تردید باشد زیرا استبعادی نیست که در قراردادی که صحیحاً (یعنی معلوم و معین) واقع شود و طرفین ریسک ناشی از سود و زیان آن را بپذیرند.

نتیجتاً ریسک از دو منظر مورد امعان نظر قرارداد :

۱-ریسک در ماهیت ارکان قرارداد

۲-ریسک امکان حصول سود و زیان ناشی از قرارداد

بدین ترتیب طرفین همان گونه که نمی توانند ریسک در ماهیت ارکان قرارداد را تحمل نمایند می‌توانند ریسک ناشی از اثر قرارداد را در چارچوب تعریف قانونی بپذیرند.

‌بنابرین‏ نمی توان اعطای ریسک معاملاتی را بر مبنای حاکمیت اراده و آزادی قراردادی بررسی نمود بلکه باید مبنای تفسیر اراده را قانون و اصول مسلم قرارداد برهمین مبنا همان گونه که برخی از حقوق ‌دانان اشاره داشته اند ^[۲۴۹]، اصل حاکمیت اراده به وسعتی که فردگرایان می گفتنددر حقوق ما مورد قبول قرار نگرفته است و قانون‌گذار امکان بازرسی در انعقاد و آثار قرارداد را برای خودمحفوظ نگه داشته است. همان گونه که در ماده ۲۸۸ ق.م آمده است :«مفاد سند در صورتی ‌معتبر است که مخالف قوانین نباشد.» و همچنین موانع آزادی قراردادی به قانون منحصر نمی شود و همه مصالح و ارزش های اجتماعی نیز که در قانون نیامده نیز ممکن است مانع نفوذ عقد باشد.

نتیجتاً : اینکه ریسک های موجود در قرارداد را باید بر دو عنوان مورد ارزیابی قرار داد.

۱-ریسک معاملاتی : ریسکی است که متعاقدین قرارداد در ماهیت ارکان عقدمتحمل می‌شوند یا آن را بر عهده طرف دیگر می نهند که افاده جهل از آن ثابت خواهد بود و این همان جهلی است که قانون از نهی نموده است که نتیجه این ریسک ایجاد ماهیت ظنی در عقد است.

۲-ریسک اقتصادی: ریسکی است که متعاقدین قرارداد در اثر ایجاد صحیح ارکان عقد به اقتضای جهت معامله ممکن است متحمل گردند، که اصولاً روند معمول بازار یا نوسانات موجود در بازار در شدت و ضعف این ریسک دخیل می‌باشد در این نوع ریسک ایجاد ماهیت ارکان عقد قطعی و نتیجه (سود –زیان) ظنی باشد. حال محل مناقشه این است که در قرارداد اختیار معامله، قیمت اختیار در برابر حق اعمال اختیار مبادله می گرددبراساس یک اراده مطلق در اعمال حق یعنی اینکه از زمان انعقاد قراردادتا زمان سررسیدصاحب اختیار بتواند هر موقع حق خویش را اعمال کند و آنچه مورد ریسک قرار گرفته است بعض معامله است نه قسمتی از اثر وضعی قرارداد حال مناقشه نیز در همین قسمت ازقرارداد اختیار معامله است زیرا نکته متبادر به ذهن این است که این شرط مجهول اعمال اختیارجزیی از ارکان عقد می‌باشد که تلقین عنوان غرر را در تقویت می کند.

از سوی دیگر بعد از آنکه به مبنای پذیرش ریسک و بررسی مناقشات ان پرداختیم لازم است در باب قیاس صورت گرفته بین اختیار معامله آمریکایی با بیع خیاری نیزنکاتی را مورد توجه قراردهیم.اشاره شده است که بین اختیار معامله آمریکایی از نظر دقیق نبودن زمان اعمال اختیار با بیع خیاری شباهت کامل وجود دارد. با این تفاوت که اعمال اختیار در بیع خیاری برای انحلال عقد است ، در حالی که اعمال خیار در اختیار معامله آمریکایی برای انعقاد قرارداد می‌باشد.در فقه در باب خیار شرط آمده است : خیار شرط عبارت است از تسلط دارنده و حق خیار بر فسخ عقد به سبب شرط کردن خیار برای خود در عقد.^[۲۵۰]همچنین شرط کردن خیار یعنی اختیار فسخ یا امضای معامله در عقد موجب ثبوت حق خیار برای کسی می شود که این حق برای او قرار داده شده است.^[۲۵۱]

در باب شرایط خیار شرط فقها معتقدند که خیار شرط به لحاظ زمان ، حد معینی ندارد بلکه هر مدت از زمان کوتاه باشد یا طولانی جایز است در عقد شرط شود و نیز جایز است آغاز زمان تعیین شده متصل به عقد باشد یا منفصل از آن ، اما باید معین باشد به گونه ای که احتمال کاهش یا افزایش آن نرود وگرنه هم شرط باطل است هم عقد اما مشهور قدما شرط کردن خیار بدون ذکر مدت را صحیح و مدت خیار را در این صورت تا سه روز داشته اند.^[۲۵۲]

قانون مدنی در ماده ۳۹۹ مقرر می‌دارد : در عقد بیع ممکن است شرط شود که در مدت معین برای بایع یا فروشنده یا هر دو یا شخص ثالث اختیار فسخ معامله باشد.

ماده ۴۰۱ ق.م مقرر می‌دارد : اگر برای خیار شرط مدت معین نشده باشد هم شرط خیار و هم عقد باطل است.

اما بین اختیار معامله آمریکایی و خیار شرط تفاوت وجود دارد. زیرا خیار شرط در ۲ صورت مفروض است : ۱- منفصل از عقد ۲- متصل به عقد

در هر دو صورت یک زمان مشخص از اراده طرفین متعین است و تفاهم عرف این مدت را درک و آن تصدیق می کند و شرایط ماده ۴۰۱ ق.م نیز در آن لحاظ شده است. اما در اختیار معامله آمریکایی از زمان انعقاد تا زمان سررسید به جای تعیین یک زمان مشخص از لفظ هر زمانی استفاده می ‌شود اما واژه هر زمانی در مقابل یک زمان مشخص است و این امر منهی قانون‌گذار است ، همان گونه که در ماده ۴۰۱ ق.م به آن اشاره شده است. ‌بنابرین‏ لفظ هر زمانی خود افاده جهل به زمان مشخص را اعتبار ‌کرده‌است یعنی اراده مطلق دارنده اختیار که در بیع خیاری حقیقتاً این اراده مطلق وجود ندارد.

1. 1. – الجوهری، ابونصر، الصحاح اللغه و صحاح العربیه، ج ۲، ص ۷۶۸٫ ↑

1. 1. -ابن اثیر، ابوالسعادت، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ج ۳، ص ۳۵۵٫ ( و فیه انه نهی عن بیع الغرر هو ماکان ظاهر یغرالمشتری و هو باطن مجهول ). ↑

1. 1. – نراقی، ملا احمد، عوائد الایام، ج ۱، ص ۳۰٫ ↑

1. 1. – الاملی، محمد تقی، المکاسب و البیع، تقریر المیرزانائینی، ج ۲، ص ۴۶۸ ↑

1. 1. – سوره نساء،: آیه ۲۳٫ (یا ایها الذین آمنو لا تأکلوا اموالکم بینکم بالباطل الا ان تکون تجارﮤ ممن تراض منکم). ↑

۲-۱-۳-۶ مراحل فشار روانی از لحاظ سازگاری

هنگامی که فرد از یک سو خود را تابع الزاماتی می‌بیند و از سوی دیگر دارای ظرفیت‌های است که منطبق با نیازها و خواسته‌هایش عمل می‌کند، اگر هیچ گونه ارتباطی بین آن ها مشاهده نکند، دچار ناهماهنگی خواهد شد که این ناهماهنگی به طریق مختلف منجر به بروز فشار روانی می‌گردد و تنها راه غلبه بر برقراری نوعی سازگاری و تجانس می‌باشد. (ابراهیمی، ۱۳۸۷)

هانس سلیه می‌گوید «امروز ما دریافته‌ایم که بسیاری از بیماری‌های رایج، بیشتر به نبود سازگاری در برابر استرس مربوط می‌شود، تا به حوادث ناشی از میکروب‌ها و ویروس‌ها. سلیه مراحل فشار عصبی (استرس) را به سر مرحله هشدار، مقاومت و فرسودگی تقسیم می‌کند.»

مرحله اول: (هشدار- خطا): ترشح هورمون‌ها افزایش می‌یابد. بدن در حالت آمادگی نسبی قرار می‌گیرد. علائم فیزیولوژیکی مانند ضربان قلب و فشار خون رویت می‌شود.

مرحله دوم (مقاومت): ترشح هورمون‌ها به بالاترین حد خود رسیده است، بدن در حالت آمادگی کامل به سر می‌برد.

مرحله سوم (افسردگی): بدن در حالت استراحت و تجدید قوا قرار می‌گیرد، قدرت دفاعی در برابر بیماری‌ها تضعیف می‌گردئد و فرد منفعل و فرسوده می‌شود.

۲-۱-۳-۷ پژوهش‌های انجام گرفته درباره استرس

استرس شدید و بلند مدت نظیر تغییرات زندگی (هارکنیس و لوتر^[۲۴۴]، ۲۰۰۱) می‌تواند توانایی سازگاری فرد را تحت تاثیر قرار دهد، موجب افسردگی شود و ضمن آسیب به بدن، لذت زندگی را از بین ببرد (کی کولت- گلاسر^[۲۴۵]، ۲۰۰۲).

از نظر وایت^[۲۴۶] (۲۰۰۰)زمانی که افراد تحت استرس هستند، باید مهارت‌های مقابله ای لازم را داشته باشند تا بتوانند، اثر استرس را کاهش دهند. چنانچه استرس، مدیریت شود و مهارت‌های مقابله ای مؤثر فراهم شود، فرد قادر خواهد بود تا با نیازها و چالش های زندگی خود به شیوه ی بهتری کنار آید. پژوهش ها نیز نشان می‌دهد، آنان که انتظار خودکارآمدی بیشتری دارند( ماسی جفسکی^[۲۴۷] ،۲۰۰۰) از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند (هک هاوزن^[۲۴۸] ، ۲۰۰۱) در زندگی خود تعهد، چالش و کنترل بیشتری اعمال می‌کنند، شوخ طبع هستند (گادفری^[۲۴۹] ،۲۰۰۴)از حمایت اجتماعی بیشتری برخوردارند (هاوی^[۲۵۰] ،۲۰۰۰) مقاومت بیشتری در مقابل آن نشان می‌دهند و به اصطلاح دیرتر ، پریشان می‌شوند و در مقابل پریشانی، مقاوم ترند.

تحقیقات مرتبط نشان می‌دهد که بین کیفیت زندگی و متغیرهای روانشناختی مثل استرس، سرمایه اجتماعی، عزت نفس و … ارتباط وجود دارد(اسدی، صادقی آذر و همکاران، ۲۰۰۶؛ پسندیده، ۱۳۸۶؛ چن و همکاران، ۲۰۰۷؛به نقل از قاسمی زاد و همکاران، ۱۳۸۹).

برخورد با موقعیت های استرس زا اغلب باعث پریشانی و کاهش امنیت و سلامت فرد و خانواده و افت سطح کیفیت زندگی می شود(لوکر و گرگسون، ۲۰۰۳، ترجمه رضایی، ۱۳۸۵).

در قرن حاضر، استرس یکی از علل عمده ی بسیاری از بیماری‌ها به شمار می‌آید و اختلالات روانی، بیماری قلبی، سرطان، ناراحتی های گوارشی، پوستی و مانند این ها، همگی می‌توانند با فشار روانی پیوند داشته باشد. بر پایه ی برآورد پزشکان، ۷۵ درصد از شکایت های پزشکی، استرس است(کیه کولت و همکاران^[۲۵۱]، ۱۹۸۶).

استرس یا فشار روانی از جمله مسایل همه گیری است که همه انسان ها متناسب با حرفه و موقعیت خود با آن درگیر هستند و دامنه نفوذ آن در زندگی فردی و زندگی سازمانی بسیار گسترده می‌باشد(استورا^[۲۵۲]، ۱۹۹۹).

۲-۱-۳-۸ سبک های مقابله با استرس

هر فرد، در معرض رویدادهاى استرس آور قرار مى گیرد و آنهایى سالم تراند که باا سترس های طولانی مدت سازگاری پیدا نموده و با استرس های کوتاه مدت و گذرا مقابله نمایند. اگر فرد نتواند در زمینه هاى مختلف در برابر استرس سازگاری از خود نشان دهد و یا اینکه با آن مقابله نماید، دچار اختلال و بیماری می‌گردد. هر نوع تنش فیزیولوژیکی و یا روانی، که تعادل عمومی انسان را مورد تهدید قرار دهد، استرس تلقى مى شود، که با توجه به شدت و نوع آن مى تواند تعادل زیستی وی را بر هم زند، احساسات منفی ایجاد نماید و احساس خوب بودن فرد را به مخاطره بیاندازد. ممکن است باعث شود دیدگاه فرد نسبت به واقعیت هاتغییر یافته و یا فرایند تفکر و مشکل گشایی وی را به کلی مختل سازد، می‌تواند روابط بین افراد و احساس تعلق نسبت به دیگران را در آن ها دگرگون سازد و به طور کلی نگرش افراد نسبت به زندگی را تغییر دهد(سجودی، ۱۳۷۸).

خصوصیات و تفاوت‌های افراد با یکدیگر باعث می‌شود که در رویدادهای استرس زا به گونه‌ای متفاوت با یکدیگر عمل نمایند. سن، جنس، سلامتی، موقعیت، نوع ورزش و نوع تغذیه تماماً در رویدادهای استرس زا دارای اثراتی هستند که شدت و اثر آن از شخصی به شخص دیگر متفاوت می‌باشد.

در تمام راه های مداخله که در برابر استرس تدبیر می‌شوند،آموزش را عنصری اساسی می دانند. در حوزه مدیریت استرس چند نوع آموزش لازم است:آموزش به فرد برای مقابله با استرس،آموزش به مدیران درباره اهمیت طراحی شغل،و آگاهی دادن به کارکنان درباره میزان بروز بی نظمی های روانی و ‌در مورد آن دسته از عامل‌های شغلی که خطر بروز بی نظمی های روانی را افزایش می‌دهند.البته بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها تنها بر مدیریت استرس به عنوان راه مداخله تکیه می‌کنند.که باید توجه داشت آموزش در برابر مدیریت استرس به تنهایی برای برطرف کردن مشکل کافی نیست،بلکه چنین آموزشی را باید بخشی از راهبرد بزرگتری برای مداخله به حساب آورد.(رأس وآلتایمر؛ترجمه خواجه پور،۱۳۷۷).

۲-۱-۳-۹ مطالعات پیرامون شیوه ها و راهبردهاى مقابله با استرس

روش های مقابله از جمله حل مسأله، روش هایی برای مقابله با استرس و حل مشکلات زندگی می‌باشند و برای ارتقاء زندگی به مطلوب ترین سطح ممکن، افراد می‌توانند راه های مختلف مقابله با استرس را بیاموزند (هاوتون، کرک، سالکووسکیس و کلارک^[۲۵۳]، ۱۳۸۵). کنار امدن و سازگاری موفقیت آمیز با محیط اجتماعی مستلزم مجموعه ای از مهارت های حل مسئله بین شخصی است که نمی توان آن ها را به وسیله آزمون های رایج یا آزمون های شخصیت اندازه گیری کرد.

دستگاه عصبی محیطی شامل عقده ها یا گره‌های عصبی و اعصاب بیرون از دستگاه عصبی مرکزی است.

رشته ای عصبی عقده های نخاعی- جمجه ای و خودکار جزاعصاب محیطی به شمار می‌روند و شامل سه گروه عصب است: اعصاب حسی که از اندامها به مغز و نخاع می‌روند. اعصاب حرکتی که از مغز و نخاع به ماهیچه ها و غده ها می‌روند و اعصاب مختلط که شامل رشته‌های حسی و حرکتی هستند.اعصاب تنی و خودمختارواعصاب حرکتی که از دستگاه عصبی مرکز به اندامها می‌روند.

• • بخش تنی که پیام انقباض را به سلولهای ماهیچه ایی مخطط می‌برند و ارادی هستند.

• • بخش خود مختارکه غیر ارادی است این اعصاب کار ‌اندام‌هایی چون قلب، کلیه، شش و…. را اداره می‌کنند. رشته این اعصاب خود به دو صورت سمپاتیک و پاراسمپاتیک نامگذاری می‌شوند. اعصاب سمپاتیک به دو ردیف گره عصبی واقع در دو طرف ستون مهره ها مرتبط هستند. اعصاب سمپاتیک بدن را برای فعالیت بیشترآماده می‌کنند. اعصاب پارا سمپاتیک بر خلاف اعصاب سمپاتیک عمل می‌کنند مهمترین عصب پاراسمپاتیک از بصل النخاع آغاز می شود و پس از عبور از گردن به سینه وشکم می‌رسد.

۲-۳- غلبه طرفی و وضعیت جانبی

مایکل گازانیگا^[۱] از دانشگاه کالیفرنیا که یکی از پیشقدمان تخصصی شدن ‌نیم‌کره ها و از بنیان گذاران حیطه جدید علوم اعصاب شناختی است.درباره جانبی شدن می‌گوید: امروزه ادعا می شود که مغزچپ/ مغز راست در همه جا حضور دارند. این امر کاملا رایج شده است و در واقع نشان می‌دهد که مغز انسان چگونه باید سازماندهی شود و جانبی شدن طیف وسیعی از فرآیندهای شناختی انسان از ادراک و توجه تا زبان و هیجانات را در بر می‌گیرد (کولب، ترجمه علی پور و آگاه هریس، ۱۳۸۹)

در انجام کارهای عالی تر مغز در انسان تفاوت‌های قابل ملاحظه بین دو ‌نیم‌کره مغز وجود دارد و اصولا تفاوت اصلی مغز حیوانات و انسان در همین “جانبی شدن^[۲]” کار دو ‌نیم‌کره مغز انسان است. مثلا در تجسم فضایی در اکثر افراد ‌نیم‌کره راست ، ‌نیم‌کره غالب است و در انجام کارهای ظریف و دقیق ‌نیم‌کره چپ . گاهی در جنبه‌های مختلف یک کار واحد نیز دو ‌نیم‌کره مغز باهم تفاوت دارند. مثلا ‌در مورد پردازش و ذخیره اطلاعات شنوای کلامی ‌نیم‌کره چپ غالب است و ‌در مورد الحان واصوات غیر کلامی و موسیقی ‌نیم‌کره راست غلبه دارد (اسپرینگر،۱۹۸۷، به نقل از حیدری، ۱۳۹۳).

و قتی که صحبت از ‌نیم‌کره غالب و ‌نیم‌کره مغلوب به میان می‌آید ، مبنای تشخیص وجود مراکز تکلم در نظر گرفته شده است. در ۹۹ درصد افراد راست دست و ۶۵ درصد افراد چپ دست هستند، پس مراکز تکلم حدود ۹۵ درصد افراد در ‌نیم‌کره چپ قرار داد، یعنی در ۹۵ درصد اشخاص ‌نیم‌کره چپ ‌نیم‌کره غالب است (گیوتن۱۹۸۶، به نقل از معظمی، ۱۳۸۴).

۲-۳-۱- ‌نیم‌کره های چپ و راست مغز

‌نیم‌کره چپ کرتکس مغزی با گیرنده های حسی که بیشتر در نیمه راست بدن قرار دارند، ارتباط دارد و کنترل کلی ماهیچه های قسمت راست بدن را به عهده دارد. ‌نیم‌کره راست با گیرنده های حسی که بیشتر در قسمت چپ بدن قرار دارند، ارتباط داردو ماهیچه های نیمه چپ را کنترل می‌کند. هر ‌نیم‌کره فقط به درون دادهای حسی یک نیمه بدن دسترسی داشته و تنها کنترل حرکتی آن نیمه را به عهده دارد. میزان کنترل همسو(کنترل همان قسمت بدن) از یک فرد به فردی دیگر متفاوت است.

همچنین هر ‌نیم‌کره با چشمها بدین صورت ارتباط دارد که درون دادها را از قسمت مخالف میدان بینایی دریافت می‌کند. یعنی بدین طریق که ‌نیم‌کره چپ قسمت راست و ‌نیم‌کره راست قسمت چپ را می بندد. در انسان از هردو چشم در قسمت جلوقراردارند شمابا چشم راست هم می توانید طرف چپ را ببینید . ‌بنابرین‏ برای اینکه ‌نیم‌کره راست طرف چپ را ببیند باید با قسمت های هردو چسشم نه فقط چشم چپ ارتباط داشته باشد.

بینایی با تحریک گیرنده های شبکیه در قسمت عقب هر چشم شروع می شود. نور از نیمه راست جهان (میدان بینایی راست) به نیمه چپ شبکیه های هردو چشم می تابد . در حالی که از میدان بینایی چپ به نیمه راست هردو شبکیه منعکس می شود. نیمه چپ هریک از شبکیه ها با ‌نیم‌کره چپ ارتباط دارد. ‌بنابرین‏ ‌نیم‌کره چپ میدان بینایی راست را می بیند. به همین منوال راست هر شبکیه با ‌نیم‌کره راست ارتباط دارد. به همین دلیل میدان بینایی چپ را می بیند. درقسمت پایین مرکز هر شبکیه نوار باریکی وجود دارد که قوس آن حدود۵ درجه است و با هردو ‌نیم‌کره در ارتباط است.

اطلاعات هریک از میدان های بینایی فقط به یک طرف کرتکس منتقل می‌شوند. دستگاه شنوایی با روش متفاوتی اطلاعات را دریافت می‌کند. اگرچه هرگوش امواج صوتی را از یک طرف سردریافت می‌کند اما درون دادها رابه دو طرف مغز می فرستد و یک ‌نیم‌کره درون دادهای بیشتری را دریافت می‌کند. ‌به این دلیل که مردم با مقایسه درون دادها از دو گوش محل صدا را تشخیص می‌دهند، هرقسمت از مغز که برای تعیین محل صوت مشارکت می‌کند باید اطلاعات را در هر دو قسمت دریافت کند.

۲-۳-۲- چرا جانبی شدن؟

چرا بین دو ‌نیم‌کره در انجام کارها تفاوت وجود دارد؟ این تفاوت به هر دلیل باشدفقط مخصوص انسان ها نیست و حتی ممکن است به ارتباطات صوتی نیز مربوط باشد. ماکاک ژاپنی گونه ای از میمون هاست که چندین نوع آواگری دارد. توانایی این حیوان در تمایز بین آواهای مختلف عمدتاً مربوط به ‌نیم‌کره چپ مغز است. ما نمی دانیم که تولید آواها نیز به ‌نیم‌کره چپ بستگی دارد یا نه، توانایی نغمه سرایی برخی پرندگان نیز بیشتر به ‌نیم‌کره چپ مربوط است، آسیب به ‌نیم‌کره چپ مانع آوازمی شود اما آسیب به ‌نیم‌کره راست مشکلی ایجاد نمی کند. آر.ک.جونز^[۳]۱۹۶۶،برای چهار بیمار بزرگسال که تومورها یا لخته های خونی را نزیک مرکز تکلم به خاطرا ت از آسیب بیشتر این مراکز مردد می مانند. اما این چهار بیمار در هردونیمکره مغز مراکز تکلم داشتند (این موضوع با بیهوش کردن یک ‌نیم‌کره توسط سدیم آمیتال مشخص شد، چون بیهوش کردن هر ‌نیم‌کره همان تاثیر را روی تکلم داشت،‌بنابرین‏ روشن شد که هر ‌نیم‌کره به طور برابری تکلم را کنترل می‌کنند).

نتیجه این بوده که پس از آسیب ناشی ازجراحی به مرکزتکلم ‌نیم‌کره چپ هر بیمار با بهره گرفتن از مرکز سالم تکلم در ‌نیم‌کره راست به زودی صحبت کردن را آغاز می‌کند. علاوه بر این هر چهار بیمار قبل از عمل لکنت داشتند اما پس از عمل لکنت هم از بین رفت.

رابطه ترکیب مالکیت با نقدشوندگی بازار

نقدشوندگی به معنای توانایی خرید یا فروش یک دارایی موجود با هزینه‌ای پایین و بدون تأثیر قابل توجه بر روی قیمت ‌آن دارایی، می‌باشد. شیوه اصلی‌ای که از طریق آن بازارهای ثانویه به کاهش هزینه سرمایه کمک می‌کنند، ایجاد نقدشوندگی می‌باشد.

نقدشوندگی اوراق بهادار در بازار سرمایه یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر کارکرد صحیح بازار است. نقدشوندگی موفقیت عرضه های اولیه را افزایش، فاصله بین قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش را کاهش و کشف قیمت را بهبود می‌بخشد، بازار سرمایه نقد کارایی اطلاعاتی و تخصیصی را ارتقا می‌دهد.

عامل مهمی که در تعیین نقدشوندگی یک دارایی اهمیت دارد اندازه بازار آن دارایی می‌باشد. اگر خریداران و فروشندگان بالقوه بسیاری برای یک دارایی مشخص وجود داشته باشد بازار آن دارایی دارای نقدشوندگی خواهد بود. قابل توجه است که تعداد فروشندگان و خریداران بالقوه سهام یک شرکت به شدت متأثر از میزان سهام شناور آزاد آن شرکت است.

سه چیز که در مدیریت سبد مورد توجه قرار می‌گیرد شامل ریسک و بازده و نقدشوندگی می‌باشد. ‌بر اساس تئوری تفکیک بازار سرمایه، سرمایه‌گذاران مختلف مجبورند با توجه به زمان‌بندی نیاز به نقدینگی، وجوه خود را در سرمایه‌گذاری‌هایی با قدرت نقدشوندگی مختلف سرمایه‌گذاری کنند این قابلیت به معنای فروش سریع اوراق بهادار و تبدیل به وجه نقد است و بدین معنا است که سهامدار در هر برهه از زمان توانایی دستیابی به نقدینگی را داشته باشد. سهام شناور کم ‌به این معنا است که سهم مذکور دارای ریسک نقدشوندگی بالایی است و لذا سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در این سهم بازده مورد انتظار بالاتری دارند. سهام شناور تقریب خوبی از عرضه واقعی سهام است. در پایین بودن عرضه سهام و یا به عبارتی شناوری کم وقتی که دسترسی به اطلاعات مربوط به سهم یا سهامی که درصد بالای آن سهام توسط سهام‌داران عمده محبوس می‌باشد، موجب افزایش نااطمینانی گردد که به طور بالقوه منتج به افت تقاضا می‌گردد اگر سهام شناور شرکتی بالا باشد، بازار سهم آن به طور بالقوه نقدتر و نوسانات قیمت آن پایین‌تر و در نتیجه ریسک سرمایه‌گذاری کمتر خواهد بود که موجب افزایش تقاضا می‌گردد.

سطح مالکیت سهام‌داران درونی یا داخل شرکت^[۲۵] بر نقدشوندگی سهام شرکت تأثیرگذار است. هنگامی که افراد داخل شرکت اعم از مدیران و کارکنان مالک سهام شرکت باشند معاملات آن ها قبل از تغییرات غیرعادی در قیمت سهام شرکت صورت می‌گیرد.سرمایه‌گذاران نهادی نقش بسیار مهمی در نظارت بازی می‌کنند و معمولاً بین مالکیت نهادی^[۲۶] و نقدشوندگی سهام یک شرکت رابطه وجود دارد. همچنین به‌واسطۀ تأثیر عملیات مبادله سهام توسط سرمایه‌گذاران نهادی بر قیمت سهام، ممکن است نقدشوندگی سهام به میزان قابل توجهی افزایش یابد. بر پایه تئوری، بین نقدشوندگی بازار سهام^[۲۷] و مالکیت سهام‌داران داخل شرکت رابطه منفی وجود دارد. چنین استدلال می‌شود که مزایای مالکیت بالاتر^[۲۸] در شرکت‌هایی بیشتر است که پتانسیل سود عملیات مدیران کمتر قابل مشاهده باشد و شرکت‌هایی که با یک محیط نامطمئن مواجه هستند از مالکیت سهام‌داران داخلی بالاتری برخوردارند. از آنجا که سطح عدم تقارن اطلاعاتی^[۲۹] مربوط به ارزش یک شرکت تابعی از این عدم اطمینان است لذا نوعی رابطه بین بخشی مثبت^[۳۰] بین عدم تقارن اطلاعاتی و مالکیت سهام‌داران داخلی را بیان می‌کند. همچنین، سطوح بالای عدم تقارن اطلاعاتی منجر به ما‌به‌التفاوت بیشتر قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش^[۳۱] خواهد شد. سطوح بالای مالکیت سهام‌داران داخلی نیز ممکن است با احتمال بیشتر معاملات دارندگان اطلاعات نهانی^[۳۲] همراه باشد(دنیس ، دنیس، ۱۹۹۴).

ساختار مالکیت با ما‌به‌التفاوت قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش^[۳۳] ارتباط دارد. سارین و دیگران در بررسی خود دریافتند که چنانچه بخشی از سهام شرکت در اختیار افراد داخل شرکت قرار داشته باشد این مابه‌التفاوت افزایش می‌یابد. ‌بر اساس نتایج این تحقیق، به ازای هر ۱% افزایش در مالکیت سهام‌داران خرد داخل شرکت^[۳۴]، ما‌به‌التفاوت قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش معادل۴% افزایش می‌یابد. همچنین آنان دریافتند که رابطه مثبتی بین مالکیت سرمایه‌گذاران نهادی و ما‌به‌التفاوت قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش وجود دارد به نحوی که به ازای هر ۱% افزایش در مالکیت سهام‌داران نهادی، مابه‌التفاوت‌ها به میزان ۶% افزایش می‌یابند.

این موضوع از لحاظ رابطه بین ساختار مالکیت و عدم تقارن اطلاعاتی^[۳۵] نیز قابل توجه است. یکی از دلایل احتمالی بالا بودن فاصله قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش در شرکت‌هایی که از سطوح بالاتر مالکیت نهادی و درونی (دارندگان اطلاعات نهانی)^[۳۶] برخوردارند این است که هزینه های انتخاب غلط^[۳۷] برای متخصصان و کارگزاران مالی ‌در مورد این شرکت‌ها بالاتر است. چنین هزینه هایی می‌تواند پیامد احتمال بیشتر معاملات آگاهانه^[۳۸] یا زیان مورد انتظار بالاتر ناشی از معاملات آگاهانه باشد. مطالعه سارین و همکارانش بیانگر این است که بالا بودن درصد مالکیت درونی یا مالکیت دارندگان اطلاعات نهانی با افزایش عدم تقارن اطلاعاتی همراه است. رابطه مثبت بین سهام‌داران داخل شرکت یا همان دارندگان اطلاعات نهانی و عدم تقارن اطلاعاتی به عوامل گوناگونی مربوط می‌شود.

چنانچه بالا بودن درصد سهامداری دارندگان اطلاعات نهانی با احتمال بالاتر معاملات از سوی آن ها همراه شود زیان مورد انتظار کارگزار- تحلیل‌گر از بابت معامله‌گران مطلع^[۳۹] به‌واسطه پیش‌بینی فاصله بیشتر بین قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش، جبران خواهد شد. به عبارت دیگر، حتی اگر احتمال انجام معاملات دارندگان اطلاعات نهانی بالا نباشد‌ در صورتی که زیان مورد انتظار ناشی از یک معامله آگاهانه برای شرکت‌هایی با مالکیت داخلی بالا بیشتر باشد بازارگردان^[۴۰] فاصله بین قیمت پیشنهادی خرید و فروش را بالاتر در نظر می‌گیرد. البته چنین فرضی زمانی صادق است که مدیران شرکت‌های با مالکیت داخلی بالاتر، مزایای اطلاعاتی بیشتری داشته باشند. در واقع، بررسی‌ها نشان‌ می‌دهد که سطوح بالای عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت‌های با مالکیت بیشتر دارندگان اطلاعات نهانی، در نتیجه احتمالات مورد انتظار معاملات مبتنی بر اطلاعات نهانی به وجود می‌آید.