مبحث اول: ماهیت معاونت درجرم

فردی که به فکر ارتکاب جرم می افتد، ممکن است آن اندازه از جسار ت برخوردار باشد که بتواند به تنهایی و بدون واسطه دیگری، جرم مورد نظر را درخارج محقق سازد و یا اینکه به هر دلیلی خودش درصحنه جرم حاضر شود، ولی چون خواهان وقوع آن جرم بوده از پس پرده بر کار مباشر جرم نظارت، هم فکری و همکاری می‌کند و در پی این همکاری جرم مورد نظر نیز واقع می شود و چنین فردی­ را که به صورت فرعی و تبعی مجرم را یاری­می­رساند ولی در عملیات سازنده یا عنصر مادی جرم دخالت مستقیم ندارد، معاون و چنین عملی را معاونت در جرم می‌گویند.

گفتار اول: تعریف معاونت در جرم

یکی از اشکال ارتکاب جرم معاونت درجرم به صورت همکاری و مشارکت با سایر بزهکاران است. چنانچه همکاری و مشارکت بدون تفاهم و تبانی قبلی در ارتکاب جرم باشد، با فقدان نص قانونی خاص، هریک از مشارکت کنندگان به میزان مسئولیت کیفری ناشی از رفتار مجرمانه­ی خود راساً و شخصاً قابل تعقیب و محاکمه ‌می‌باشد. به طور مثال درجرایمی چون سرقت دزدی و غارت اموال ویا ضرب و جرحی که در نتیجه ی خشم اتفاقی و تصادفی دسته و جمعیتی بدون برنامه و نقشه قبلی وصرفاً بر اثر تحریک و تاثیر ناشی ازتقلید گروهی رخ دهد. چنانچه ارتکاب اعمال مجرمانه مذبور توسط افراد معینی از دسته و جمعیت ثابت شده باشد. هریک از آن افراد مسئول رفتار مجرمانه­ی خود بوده و مستوجب کیفر جرم یا جرایمی است که شخصاً مرتکب شده است. [۱]۱

«این همان مفهوم موسع از معاونت است که شامل هر گونه مداخله و مشارکت در ارتکاب جرم و از آن جمله شامل اصطلاح خاص و حقوقی«معاونت در جرم» ‌می‌باشد معاونت در این مفهوم اطلاق داشته و شامل تمام افرادی است که به نحوی از انحاء اعم از مباشرت، شرکت و معاونت سهمی در تحقیق جرم دارند، می­گردد».۲[۲]۱

ولی گاهی پدیده جزایی مسبوق به تبانی قبلی و نتیجه فعالیت گروهی است که برای ارتکاب جرم تشکیل یافته است. از این قبیل است اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرایم موضوع ماده ۶۱۰ ق.م.ا که طبق آن «هرگاه دو نفر یا بیشتر اجتماع و تبانی نمایند که جرایمی برضد امنیت. داخلی یا خارجی کشورمرتکب شوند یا وسایل ارتکاب آن را فراهم نمایند، درصورتی که عنوان محارب بر آن صادق نباشد به دو تا پنج سال حبس محکوم خواهند شد»(م. ۶۱ ق.م.ا) همینطور ماده ۵۱۲ ق.م.ا «‌در مورد اغواء و تحریک به جنگ و کشتار با یکدیگر به قصد بر هم زدن امنیت درچنین مواردی مشارکت در پدیده جزایی بعد از تبانی یا تفاهم است. ولی در اینجا جرایم خاص و کیفرهای معینی مطرح است.۳ [۳]۲

ولی­در بعضی موارد مشارکت جزایی شامل تبانی و تفاهم آنی بین دو یا چند شخص برای ارتکاب یک جرم معینی است.این همان مفهوم مضیق معاونت است که نوع خاص و معینی از همکاری در ارتکاب جرم است و شامل کسانی است که رفتار شان تنها جنبه­ کمک به مباشر یا شرکای جرم در تدارک یا ارتکاب مادی جرم داشته است. به طوری که مجرم راساً هیچ گونه مداخله ای در عملیات اجرایی سازنده ی جرم نداشته و نقش او فرعی و تبعی بوده و تنها در اطراف جرم محدود و منحصر به اموری چون تهیه مقدّمات جرم یا تشویق و ترغیب مرتکب می‌باشد».۴ [۴]۱

برای تبیین بیشتر مفهوم معاونت در جرم در ابتدا آن را از نظر لغوی تعریف نموده و سپس به تعریف حقوقی معاونت در جرم خواهیم پرداخت.

بند اول: تعریف لغوی

واژه معاونت (به­ضم میم و فتح واو و نون) واژه بر گرفته از زبان عربی است که ریشه آن «عون» می‌باشد.این واژه اصولاً به شکل تاء مربوطه نوشته می­ شود­(معاونه)وئ مصدرثلاثی­مزید ازباب­مفاعله می باشد.

لغت نامه­ های­مختلفی­که به زبان عربی تدوین ‌شده‌اند­معانی­مختلفی را­برای این واژه ذکر کرده ­اند.

«المعاونه؛ الموازره، المساعده» یعنی­کسی­که کمک و یاری کند. در برخی فرهنگ آمده است: «عون تعویناً و عاون معاونه و عواناه علی الشیء، ساعده» و تعاون و اعتون القوم؛ اعان بعضاً بعضا»

و نیز برخی فرهنگ­ها تمامی کلمات «معاونت، اعانه، تعوین و عون» را به یک معانی دانسته ­اند: «عونه علی الشیء تعویناً و عاونه معاونه و عواناً و اعانه؛ ساعده» یعنی، او را کمک کرد.۱ [۵]۳

معاونه به معنای کمک و یاری رساندن و معاون به معنای کمک و یاری دهنده می‌باشد.۲ [۶]۴

در فرهنگ­های فارسی هم معانی متعددی از معاونت و معاون به چشم می‌خورد که عبارتند از:

معاون به­معنای­یاری­کننده،کمک­کننده ومعاونت­به­معنای­یاری،کمک و­جمع­آن معاونین ‌می‌باشد»۳ [۷]۵

معاون به معنای «یاری­کننده، کمک­کننده و دستیار»۴ [۸]۶

در ترمینولوژی حقوقی معاونت را این گونه تعریف نموده: معاونت تحریک عامل اصلی جرم (مباشر فعل­جرم)ویا کمک ‌در تهیه ­مقدّمات و لواحق جرم و معاون به معنای کمک کننده و یاور است.۵ [۹]۱

از دیگر واژه ­هایی که درباب معاونت در جرم به کار می­رود، واژه «تحریک» است. این واژه عربی مصدر ثلاثی مزید از باب تفعیل و از ریشه «حرکه» ‌می‌باشد به معنای جنبانیدن، به حرکت در آوردن، برانگیختن و وادار کردن آمده است.۶ [۱۰]۲

واژه «ترغیب» نیز از مصادیق معاونت در جرم می‌باشد این واژه عربی مصدر ثلاثی مزید باب تفعیل از ریشه رغب بوده و به معنای راغب کردن به رغبت آوردن و خواهان کردن آمده است.۷۳ [۱۱]۱

واژه دیگرکه از مصادیق معاونت در جرم محسوب می­گردد، واژه «تطمیع» می‌باشد. این واژه عربی مصدر ثلاثی مزید از باب تفعیل به معنای به طمع انداختن آزمند ساختن کسی را به طمع آوردن و به کاری وادار کردن ‌می‌باشد.

بند دوم: تعریف حقوقی

قانونگذاران هیچ یک از دو نظام کیفری ایران و لبنان، تعریف مشخص و کاملی از معاونت در جرم ارائه نکردند و لذا برای ارائه مفهوم دقیق­تری از آن به بیان تعاریف صاحب نظران حقوقی هر دو کشور در خصوص معاونت در جرم می پردازیم:

الف) معاونت درجرم از نظرگاه حقوق ‌دانان ایران

قانون‌گذار ایران هیچگاه معاونت در جرم را تعریف نکرده و همواره به ذکر مصادیق آن بسنده ‌کرده‌است، لکن ‌در یکی از آرای صادره از شعبه سوم دیوان عالی کشور مقصود از معاون چنین بیان شده است: «منظورازمعاونان جرم،اشخاصی­هستند­که­اقدامی دراصل عمل یا شروع آن نکرده باشند،…»۸[۱۲]۴

«چون کمک کردن و یاری رساندن دارای مصادیق متعدد است غالباً معاونت تعریف­ نمی شود بلکه قانون‌گذار با احصای موارد و نشان دادن مصادیق معاونت، آن را مشخص­کرده ­اند»۵[۱۳]۴حقوقدانان ایران تعاریفی از معاونت درجرم و معاون جرم بیان نموده اند،که دراینجا به ذکرچند نمونه از این تعاریف می پردازیم:

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...