NCASH_t-1: هزینه های غیر‌نقدی سال قبل؛

GPPEGRW_t: نرخ رشد اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات در سال t.

اولین متغیر توضیحی REC)∆-REV∆(،از مدل اصلاح‌شده جونز اخذ شده است و این متغیر بیانگر تغییرات در درآمدهای نقدی است. زیرا تغییرات در حساب‌های دریافتنی از آن کم شده است. تغییرات درآمدهای نقدی برای نشان دادن تأثیر اقلام تعهدی جاری در مدل آورده شده است و بیانگر بخش نرمال یا غیراختیاری درآمد است. این متغیر می‌تواند گرایش مؤسسه‌ در جهت افزایش سود خالص از طریق فروش‌های نسیه در آخر سال را ارائه یا کنترل کند.

متغیر توضیحی دوم PAY)∆-EXP∆(،اقلام تعهدی جاری را با تغییر در هزینه های نقدی مربوط می‌کند. مدیریت ممکن است فقط از فروش برای مدیریت سود استفاده نکند، بلکه از هزینه ها هم برای مدیریت سود استفاده کند. پس با در نظر گرفتن هر دو بعد هزینه ها و درآمدهای نقدی می‌توان به طور صحیحی دو جنبه جاری مدیریت سود را کنترل کرد.

یک ضعف اساسی مدل اصلاح‌شده جونز این است که متغیر اولیه (تغییر در فروش نقدی) ممکن است رابطه پیش‌بینی شده‌ای با جمع اقلام تعهدی نداشته باشد. جمع اقلام تعهدی دارای رابطه خاصی با اقلام تعهدی جاری است. به هر حال سخت است که رابطه را فقط بین تغییرات فروش و اقلام تعهدی کل در نظر گرفت و ممکن است از هزینه ها و حساب‌های پرداختنی هم برای مدیریت سود استفاده شود.

متغیر سوم، هزینه های غیرنقدی دوره جاری را با اقلام تعهدی غیرجاری مرتبط می‌کند. بخش نرمال یا غیراختیاری هزینه های غیرنقدی از طریق ضرب کردن هزینه های غیرنقدی سال گذشته در نرخ رشد اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات سال جاری به دست می‌آید (همان منبع، صص ۴۷-۴۶).

جدول ۲-۱، مقایسه مدل‌های مختلف شناسایی اقلام تعهدی غیراختیاری

مدل هیلی

مدل دی آنجلو

مدل جونز

مدل اصلاح‌شده‌ جونز

مدل صنعت

مدل جریان‌های نقدی

مدل یون و میلر

• 1. کیفیت اقلام تعهدی

برای این‌که سود گزارش‌شده بتواند در ارزیابی عملکرد و توان سودآوری یک شرکت به استفاده‏کنندگان کمک کند و سرمایه‏گذاران با اتکا به اطلاعات سود، بازده مورد انتظار خود را برآورد کنند، ارائه اطلاعات باید به نحوی باشد که ارزیابی عملکرد گذشته را ممکن سازد و در سنجش توان سودآوری و پیش ‏بینی فعالیت‏های آتی مؤثر باشد. ‌بنابرین‏ علاوه بر این‌که رقم سود گزارش‌شده برای سرمایه‏گذاران مهم است و بر تصمیم‏های آن‌ ها تأثیر دارد، ویژگی‏های کیفی سود نیز به عنوان یکی از ابعاد اطلاعات سود مورد توجه خاص سرمایه‏گذاران است.

به گفته شان^[۳۷]و همکاران (۲۰۰۱)، اقلام تعهدی بیانگر تفاوت بین سود حسابداری و وجوه نقد مربوط به آن است که شامل تغییرات در موجودی کالا، حساب‏های دریافتنی و حساب‏های پرداختنی است. در صورتی که اقلام تعهدی مثبت و بزرگ باشد، بیانگر این نکته است که سود حسابداری از جریان نقدی عملیاتی بیشتر است البته باید توجه داشت که این تفاوت به دلیل به‌کارگیری اصول حسابداری مرتبط با زمان و نحوه شناخت درآمدها و هزینه‏ ها (اصل شناخت درآمد و اصل تطابق) است (فلاح نژاد، ۱۳۸۸٫ ص ۲۰).

شان و همکاران (۲۰۰۱) معتقدند از آن جایی که اصول پذیرفته‌شده حسابداری ‌در مورد زمان شناسایی و مبلغ درآمدها و هزینه‏ ها به مدیران شرکت‏ها آزادی عمل نسبی داده است. ‌بنابرین‏ وقتی مدیران سود حسابداری را به مبلغی بیش از وجوه نقد حاصل شناسایی می‏ کنند، اقلام تعهدی ایجاد می‏ شود. مثلاً اگر مدیریت، درآمد فروش را زودتر شناسایی کند، حساب‏های دریافتنی به عنوان یکی از اقلام تعهدی افزایش خواهد یافت یا در صورتی که مدیریت، بدهی ناشی از هزینه‏ های تضمین کالا را کمتر شناسایی کند، بدهی‏های جاری به عنوان یکی از اقلام تعهدی، به مبلغ کمتر گزارش خواهد شد و چون سرمایه‏گذاران به رقم سود بیشتر توجه می‏ کنند با وجود موارد فوق گمراه خواهند شد (همان منبع. ص ۲۰).

شان و همکاران (۲۰۰۱) بیان کردند که سرمایه‏گذاران با توجه به سودهای گزارش‌شده سعی دارند سودهای آتی و جریان‏های نقدی آتی را برآوردکنند. از این رو، سود خالص باید توان کمک به سرمایه‏گذاران را داشته باشد. علت نیاز به توجه در خصوص کیفیت اقلام تعهدی در این است که اجزا تشکیل‌دهنده اقلام تعهدی دارای بار اطلاعاتی هستند. برای مثال، تغییرات مثبت (افزایشی) در موجودی کالا احتمالاً بیانگر وجود مشکل در فروش یا تولید بیش از اندازه است. به طور مشابه افزایش در حساب‏های پرداختنی احتمالاً بیانگر وجود مشکل در پرداخت وجوه به تامین‏کنندگان کالا و خدمات است که ممکن است در اثر ناکافی بودن درآمد فروش یا مشکلات اعتباری ایجاد شود، ‌بنابرین‏ اجزا اقلام تعهدی می‏تواند به عنوان شاخص تعیین بهبود یا زوال عملکرد شرکت باشد (همان منبع. ص ۲۰).

لذا شان و همکاران (۲۰۰۱) نتیجه‌گیری کردند که توجه به کیفیت اقلام تعهدی، در شناسایی دست‌کاری سود سودمند خواهد بود، برای مثال توجه به تغییرات حساب‏های دریافتنی باعث آشکار شدن نکات مهمی ‌در مورد تعجیل یا تأخیر در شناسایی درآمد فروش به عنوان یکی از ابزارهای دست‌کاری سود توسط مدیریت خواهد شد. افزایش سود که همراه با اقلام تعهدی بالا باشد بیانگر کیفیت پایین سود است و منجر به بازده آتی پایین خواهد شد (همان منبع. ص ۲۱).

در نهایت شان و همکاران (۲۰۰۱) بیان کردند که کیفیت اقلام تعهدی سود بر بازده سهام شرکت تأثیردارد. ‌بنابرین‏ با توجه به اینکه سرمایه‏گذاران به دنبال کسب بازده هستند، باید در برآورد بازده مورد انتظار خود به کیفیت اقلام تعهدی سود توجه کنند و بازده مورد انتظار خود را با توجه به کیفیت اقلام تعهدی تعدیل کنند. از دیدگاه شرکت سرمایه‏پذیر نیز کیفیت اقلام تعهدی با هزینه سرمایه سهام عادی مرتبط است. شرکت‏هایی که به دنبال کاهش هزینه سرمایه خود هستند باید سعی کنند کیفیت اقلام تعهدی خود را در سطح مطلوبی نگه دارند. مدیران چنین شرکت‏هایی باید از دست‌کاری سود و کم‏نمایی و بیش‏نمایی اقلام تعهدی اجتناب کنند (همان منبع. ص ۲۱).

• 1. کیفیت اقلام تعهدی به عنوان یک عامل خطرپذیری