بند دوم: سیستم دو مجلسی ابزاری جهت تحدید قدرت

طر‌فداران این سیستم می‌گویند، تنها تفکیک قدرت بین سه قوه کافی نیست، بلکه تفکیکی هم باید در داخل خود قوه مقننه هم صورت گیرد. آن‌ ها معتقدند که مجلس واحد همیشه این خطر را دارد، که به دیکتاتوری منجر گردد. زیرا مجلس واحد مقاومتی در مقابل خود نمی‌بینند، و لذا قوه مجریه را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. که این صورت به دیکتاتوری مقننه تبدیل می‌شود. و یا خود تحت‌الشعاع مجریه قرار می‌گیرد که در این حالت دیکتاتوری مجریه، نتیجه مسلم و آن خواهد بود. لذا مجلس دوم یکی از عناصر مؤثر سیستم موازنه است، که آزادی را تضمین می‌کند.

همچنین به اعتقاد طر‌فداران این سیستم چون در رژیم پارلمانی دو مجلسی، معمولاً مجلس دوم هیچ‌گاه منحل نمی‌شود؛ بسیاری از مسائل مشروطیت را حل می‌کند، در واقع نمایندگی ملی به طور مطلق در موقع انحلال مجلس اول تعطیل نمی‌گردد، و فترت مطلق در مشروطیت پدید نمی‌آید، در نتیجه در تمام دوره های فترت تا تشکیل مجلس جدید اول، مجری نیز تنها نخواهد ماند و مجلس دوم را به صورت قیمی در مقابل خود خواهد داشت، و آن مجلس دومی که بیشتر مد نظر آن‌هاست، قطعاً مجلس عالی اشراف، یا اعضای انتصابی یا مشورتی نیست، بلکه تأکید آن‌ ها بر یک مجلس دوم دموکراتیک می‌باشد، که هدف آن تقسیم پارلمان به دو قوه مجزا است(جهانگیر، ۱۳۸۲،ص۱۳۰).

پس می‌توان به یقین گفت هدف اولیه و نهایی تفکیک قوا، مهار قدرت و ایجاد تعادل و توازن بین قواست.

حتی امروزه با وجود نظریات جدید در باب دولت حقوقی مدرن و همچنین نظریات تفکیک قوای مدرن ، هیچ خدشه‌ای به هدف اصلی تفکیک قوا که همان ایجاد تعادل و توازن قواست وارد نکرده است.

«با بررسی تاریخچه این نظریات به خوبی می توان این نکته را به دست آورد، که نظریه پردازان ، این نظریه را صرفا به عنوان یک شیوه سیاسی برای اعمال حاکمیت در جهت نجات از تمرکز قدرت مطرح می کرده‌اند، و در حقیقت ،تفکیک قوای سه گانه ، نوعی طبقه بندی مسئولیت ها و تقسیم قدرت بوده است، امروزه از دیدگاه سیاستمداران حرفه ای ، تفکیک قوا به عنوان یکی از اصول بنیادین در هر نظام سیاسی، امری حتمی واجتناب ناپذیر تلقی شده، وهر شیوه ای جز توزیع قدرت عمومی میان قوای سه گانه مردود وغیر منطقی محسوب می‌گردد»(عمید زنجانی ، ج اول، ۱۳۶۸،ص۱۳۲).

گفتار سوم: ویژگی ها وشرایط

دکتر قاضی در کتاب خود شرایط تفکیک نسبی قوا(نظام پارلمانی) را این چنین بر شمرده:

1. 1. برقراری تمایز بین وظایف و دسته بندی آن ها وواگذاری هر دسته از این وظایف که دارای ماهیتی همگون هستند، به دستگاهی متمایز: مقننه به پارلمان، مجریه به هیئت دولت و دستگاه های اداری و قضائیه به دادگاه ها.

1. 1. دستگاه های متمایز،به خلاف رژیم ریاستی،جنبه تخصصی کامل ندارند.یعنی دوایر کارکرد آن ها در نقاطی با یکدیگر به صورت متقاطع عمل می کنندو قلمروهای مشترکی را بو جود می آورند.مثلا مجریه در شکل گیری قوانین با مقننه همکاری می‌کند ومقننه در اجرای تمام و کمال قوانین در کار مجریه نظارت می‌کند.

1. 1. اندام‌های هر یک از قوا مانند هیئت دولت و پارلمان دارای تأثیر بر یکدیگرند.

1. پارلمان پاسخگوی مردم و هیئت دولت پاسخگوی کارکرد خود در برابر پارلمان است.

این ویژگی ها را دوورژه، به طور خلاصه چنین ذکر ‌کرده‌است:«تمایز قوا،همکاری در وظایف،وابستگی اندامی.»که از یک طرف با اختلاط ‌و تمرکز قوا یکی نیست واز سوی دیگر با تفکیک کامل قوا تفاوت دارد.

اصلی ترین عامل در تحقق رژیم پارلمانی، مسئولیت سیاسی وزراء در برابر پارلمان است،لذا از این حیث با رژیم ریاستی تفاوت پایه ای دارد،زیرا در رژیم ریاستی،رییس جمهور هم رییس کشور هم رییس دولت است، و در برابر مجالس مقننه مسئولیت سیاسی ندارد.علاوه بر آن، در رژیم پارلمانی،رییس کشور(پادشاه یا رییس جمهور) که عنصری غیر مسئول است و شورای وزیران که مسئوولیت سیاسی دارد، امور قوه مجریه را با هم تقسیم کرده‌اند، کابینه وزیران باید اعتماد مجلس را داشته باشد،تا بتواند به کار خود ادامه دهد، هر چند که مبعوث یا معرفی شده از سوی رییس کشور باشد.(قاضی،۱۳۸۳،ص۳۳۷).

از دو راه امکان پذیر است تا بتوان میزان اعتماد پارلمان را نسبت به وزیران سنجید: یا نخست وزیر برای اطمینان از پشتیبانی پارلمان ،در موقع مناسب درخواست رأی عدم اعتماد می‌کند، یا اینکه اعضای پارلمان ، بعد از استیضاح از یک وزیر یا هیئت وزیران از مجلس می‌خواهد که نسبت به ابقاء یا سقوط هیئت دولت، مسأله را به رأی بگذارد. از سوی دیگر، برای آنکه اثر گذاری مقننه بر مجریه یک جانبه نباشد و امکان سقوط وزیران،کم کم پارلمان را به سوی گونه ای استبداد رأی نکشاند و رأی های عدم اعتماد پی در پی،موجب بی ثباتی هیئت وزیران نگردد،به قوه مجریه هم این حق اعطا شده است که در مقابل استیضاح وطرح سوال از جانب مجلس متوسل به اهرم انحلال شود.(طباطبایی موتمنی،۱۳۸۸،ص۱۳۹-۱۴۰) .

این اهرم انحلال در جهت جلو گیری از تهدید های بی مورد مجلس وهمچنین ایجاد تعادل ‌و توازن بین دو قوه وبرای اینکه مجلس متانت و محافظه کاری بیشتری از خود به خرج دهد وثانیا مردم بتوانند خود مستقیم نسبت به دولت ابراز اعتماد کنند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که دولت به علت بالا گرفتن اختلافات شدید با مجلس یا به علت واکنش های شدید اعضای مجلس نتواند وظیفه خود را ایفا کند، وهمچنین از پشتوانه افکار عمومی نسبت به خود مطمئن بوده، اقدام به انحلال پارلمان می‌کند، در این حالت مردم می‌توانند خود به طور مستقیم حمایت خود را از کابینه یا مجلس ابراز کنند. در این حالت اگر اعضای انتخاب شده جدید،در پارلمان، بیشتر هوادار هیئت دولت باشند، طبعا کابینه وزیران به صورت تقویت شده تری باقی می ماند وگرنه بر کنار می شود و جای خود را به کابینه دیگری می سپارد.به هر حال ،در رژیم پارلمانی نیز کوشش بر این بوده است که بین قوا، به گونه ای تعادل و هموزنی قوا به وجود آید.

تعادل قوا در رژیم های پارلمانی اساسا بر دو وسیله متقابل استوار است:

عملیاتی باید انجام شود (عنصر مادی تدلیس)

این عملیات موجب فریب طرف معامله گردد (عنصر روانی تدلیس)

حقوق ‌دانان نیز تعاریف مختلفی از تدلیس ارائه کرده‌اند:

بعضی گفته‌اند: «تدلیس نوعی تقصیر عمد محسوب و عبارت است از به اشتباه انداختن دیگری به منظور مصمم کردن او به صدور اعلام اراده موجد عمل حقوقی و قبول الزام (یا الزاماتی) یا برعکس، به منظور این که شخص از قبول الزام (یا الزاماتی) و انعقاد معامله‌ای صرف نظر کند»( امیری قائم مقامی، عبدالمجید، ۱۳۷۸، ص ۳۱۴).و بعضی دیگر این چنین گفته‌اند: «اظهار دروغین واقعیت به وسیله لفظ یا فعل یا جلوگیری از افشای عیب موجود در موضوع قرارداد که به موجب آن، طرف دیگر به انعقاد قرارداد ترغیب شود»( بهروم، مهد علی،۱۳۸۰، ص ۲۹). اما به نظر می‌رسد که بعضی از اساتید حقوق، تدلیس را به صورت ‌کامل تری بیان کرده‌اند: «نیرنگی است نامتعارف که از سوی یکی از دو طرف معامله یا با آگاهی و دستیاری او به منظور گمراه ساختن طرف دیگر به کار می‌رود و او را به معامله‌ای برمی‌انگیزد که در صورت آگاه بودن از واقع به آن رضایت نمی‌داد»( کاتوزیان، ناصر،ص ۳۵۴).

و یا به طور جامع و مختصر می‌توان گفت؛ تدلیس، فریب دادن طرف قرارداد در انگیزه اصلی یا یکی از جهات تراضی است(همان).

۲-۳ تدلیس در شریعت اسلام

پیشتر معنی واژه ­ی تدلیس به­عنوان فریفتن، پوشاندن و کتمان کردن عیب بیان گردید. قرآن کریم به­ عنوان منبع اصلی دین اسلام به­ صورت مستقیم از این واژه استفاده نکرده است، اما مصادیقی از آن را در آیاتی برشمرده که به برخی از آن ها اشاره می ­شود: حیله­ ورزی برادران یوسف در جدایی انداختن بین فرزند و پدر(قرآن کریم، سوره ی مبارک یوسف، آیات ۱۸-۷). نیرنگ و خدعه­ ی همسر عزیز مصر(قرآن کریم، سوره ی مبارک یوسف، آیات ۳۴-۳۰). نهی از طلاق مکرر و رجوع به زن با هدف زیان رساندن به او(قرآن کریم، سوره ی مبارک بقره، آیات ۲۳۰-۲۲۹). نهی از نیرنگ زدن به زنان مطلقه(قرآن کریم، سوره ی مبارک بقره، آیه ی ۲۲۸).

در احادیثی که از معصومین نقل شده، تدلیس کننده یا فریبکار نکوهش گردیده است:

کسی که به مومنی ضرر رساند یا به او مکر بورزد مورد لعنت قرار می­ گیرد. (پیامبر اکرم)

مکر ورزیدن به کسی که به تو اعتماد ‌کرده‌است، کفر می­ باشد. (حضرت امام علی) با مراجعه به متون فقهی اهل تشیع و تسنن مواردی از تدلیس با اشاره­ ی مستقیم بدان مشاهده می­ گردد. در صدر اسلام نیز در میان صحابه­ ی پیامبر و نقل­قول های آنان مصادیقی از تدلیس به چشم می ­خورد. در متون قدیمی و کهن اهل سنت، تعبیر «دلسه» به معنی فریب در معامله به کار رفته و موارد استعمال نشان از ارتباط با واژه­ ی «ذریعه» به معنی لغوی شکارگاه کمینچی دارد. در میان فقهای شیعه، شهیدثانی در توجیه ارتباطی فقهی تدلیس با معنای ریشه ای آن گفته است تدلیس کننده یا همان مدلس موضوع دارای عیب را در ظلمت قرار می ­دهد و واقعیت را دگرگون نشان داده درصدد باوراندن غیر واقع به طرف مقابل است. شهیدثانی در تقریرات خود در بحث تدلیس با اشاره به سابقه ­ی آن درآثار صحابه و تابعین پیامبر که درباره­ ی عقد نکاح و بیع کالا بوده است، استناد به برخی روایات می­ کند که تدلیس، مستند قواعدی چون قاعده­ ی «غرور» به ‌عنوان یکی از اسباب ضمان در فقه امامیه است. هم چنین درباره­ ی تدلیس در شهادت نیز بر پایه­ روایتی از امام صادق (ع) احیای حق از طریق شهادت زور یا دروغ جایز شمرده نشده است(میرحسین بخنوه، ۱۳۸۶ ،ص۴۷).

فقهای امامیه در موارد متعددی بحث تدلیس را در عقد نکاح و عقد بیع مطرح کرده و احکامی را بر آن مقرر نموده­ اند. بر اساس نظر فقها، اگر کسی در امر نکاح، دیگری را به داشتن اوصافی یا کتمان حقایقی بفریبد و نکاح بر مبنای آن شکل بگیرد، پس از کشف حقیقت برای فردی که مورد فریب قرار گرفته خیار تدلیس به وجود آمده و او می­ تواند مبادرت به فسخ نکاح نماید.

باید اشاره کرد که در حقوق اسلامی به دلیل پراکندگی موارد تدلیس و خدعه، دشوار بتوان در آغاز تعریفی جامع از تدلیس ارائه داد. در بیشتر نوشته ­های فقها خواه شیعه و خواه سنی، تدلیس در امور مدنی گاه به خیار عیب و گاه به خیار غبن نزدیک می­ شود و در مواردی هم فاقد ضمانت اجراست. اما در آثاری از فقهای امامیه تدلیس و خیار تدلیس را می ­توان در امر نکاح مشاهده نمود(آیت ­اللهی،زهرا، ۱۳۸۷،ص ۲۳).

۲-۴ مطالعه تطبیقی تدلیس در حقوق ایران، فرانسه و انگلیس

در این قسمت از پژوهش به بررسی تطبیقی تدلیس در نظام های حقوقی ایران ، اسلام، فرانسه و در نهایت انگلیس می پردازیم تا با این بررسی زوایای تدلیس مشخص گردد. تدلیس از آنجا که پندار از نادرستی ذهن یکی از طرفین عقد پدید می آورد , ‌به این مفهوم نزدیک است؛ ولی اشتباه پندار نادرستی است که در ذهن خود مشتبه به وجود می‌آید و تدلیس پندار نادرستی است که یکی در ذهن طرف دیگر عقد به وجود می آورد. میان نظامهای حقوقی چهارگانه ای که تحت بررسی است ‌در مورد اشتباه تفاوت‌های بسیار چند در مبانی و چه در جزئیات دیده می شود ولی ‌در مورد تدلیس بیگانگی این نظامهای حقوقی کمتر است و گاه شباهت‌های چشمگیر می توان یافت.

۲-۴-۱ روش نظامهای حقوقی نسبت به تدلیس

تدلیس در حقوق فرانسه جزئی از نظریه وسیع عیب رضا است حال آنکه چنین نظریه ای با همین مفهوم یا وسعت و شمول در هیچیک از سه نظام حقوقی دیگر نیست. در حقوق انگلیس چون عقد، برخلاف فرانسه با ایران, جنبه رضایی ندارد، همچنین به علت سابقه تاریخی حقوق انگلیس که حتی در زمینه قراردادها راهی خاص خود پیموده و سبب شده است که مباحث عقدی به گونه ای که کاملاً متمایز از نظامهای حقوقی مدون تقسیم شود تدلیس عیب رضا بشمار نمی آید (اگر چه عیبی در ساختمان عقد است تدلیس در حقوق انگلیس عامل معیوب کننده عقد ) است نه ‌به این دلیل که عیبی در رضای طرف دیگر پدید می آورد بلکه از این رو که حکم قانون را بیرون از حیطه توافق عقدی نقض می‌کند به گفته دیگر، عیب قرارداد ناشی از نقص در توافق طرفین نیست بلکه مستند به حکم مستقل قانون است.

تدلیس در حقوق انگلیس جزیی از نظریه وسیعتری است شاید بتوان این اصطلاح را صرفا به منظور دریافت معنای معمول کلمه و آسان کردن بررسی به سو عرضه ترجمه کرد. برای آشنایی مقدماتی با مفهوم این نظریه می توان گفت سو عرضه هنگامی تحقق می پذیرد که یکی از طرفین عقد قبل از انعقاد آن ضمن عرضه موضوع عقد خصوصیاتی برای آن بنمایاند که با واقعیت تطبیق نکند و درعین حال که طرف دیگر را به انعقاد عقد می کشاند به صورت شرط صریح یا ضمنی عقد در نیاید سو عرضه ممکن است مدلسانه باشد یا معصومانه . سو عرضه معصومانه که خارج از بحث کنونی ما است ,با توجه باحکام خاصه آن در حقوق انگلیس معادلی در حقوق فرانسه , اسلامی یا ایران به صورت نظریه ای مستقل یا به مفهومی نزدیک بحقوق انگلیس ندارد اگر چه در این هر سه نظام حقوقی می توان احکامی یافت که از جهاتی نقش سو عرضه معصومانه حقوق انگلیس را ایفا کند(Potter ,Outlines of English History-p177)

• هر مدل برنامه ریزی استراتژیک چه در سازمان های بزرگ و چه در سازمان های کوچک باید در نهایت به یک برنامه استراتژیک قابل اجرا ختم شود . این برنامه استراتژیک باید شامل استراتژی های شرکت و نحوه اجرای استراتژی ها از نظر هزینه ، زمان و سایر منابع مورد نیاز باشد.

بر اساس آنچه از تفاوت های برنامه ریزی استراتژیک بین سازمان های بزرگ و کوچک و مقایسه مدل های برنامه ریزی استراتژیک سازمان های بزرگ و کوچک و ویژگی های خاص سازمان های کوچک به دست می‌آید ، می توان مدل مفهومی برنامه ریزی استراتژیک سازمان های کوچک را در چهار مرحله و به شکل نمودار ۲ طراحی نمود . همان طور که ملاحظه می شود در این مدل علاوه بر مراحل سه گانه که از مقایسه مدل ها در جدول فوق به دست آمده ، یک مرحله دیگر با عنوان «ارزش های مدیران عالی » با توجه به ویژگی خاص شرکت های کوچک اضافه شده است.

مدل مفهومی برنامه ریزی استراتژیک برای سازمان های کوچک حداقل مراحل را داشته و از سادگی زیادی برخوردار است ، نیاز کم تری به افراد متخصص داشته ، توسط یک کمیته برنامه ریزی استراتژیک کوچک در مدت زمانی کم ، قابل به کارگیری می‌باشد . این ها همه ویژگی هایی هستند که مشکلات سازمان های کوچک را در استفاده از مدل های برنامه ریزی استراتژیک برطرف می‌کنند . ‌بنابرین‏ مدل مفهومی مذکور مدلی است که به لحاظ سادگی ، تعداد مراحل کم ، قابلیت به کراگیری توسط افراد کم وو در زمان کم می‌تواند نیاز به سازمان های کوچک را نسبت به برنامه ریزی استراتژیک برطرف کند ؛ به طوری که سازمان های کوچک با به کارگیری این مدل به همان مزیت هایی دست می‌یابند که سازمان های بزرگ در استفاده از مدل های متداول برنامه ریزی استراتژیک به آن ها دست می یافتند .

شکل ۳: مدل مفهومی برنامه ریزی استراتژیک سازمان

مأموریت‌ و اهداف شرکت

ارزش های

مدیران عالی

تجزیه و تحلیل خارجی و داخلی

استراتژی ها و برنامه استراتژیک شرکت

مدل مفهمومی شکل ۳ برای برنامه ریزی استراتژیک در سازمان های کوچک طراحی شده است و اهدافی به شکل زیر را دنبال می‌کند:

ایجاد قابلیت برنامه ریزی استراتژیک برای سازمان های کوچک:

یکی از محدودیت های سازمان های کوچک دراستفاده از مدل های متداول برنامه ریزی استراتژیک ، طولانی و پیچیده بودن و تعداد زیاد مراحل این مدل ها بود؛ به طوری که این سازمان ها با توجه به منابع و وقت محدود خود قادر به استفاده مناسب از آن ها نبودند . مزیت های استفاده از چنین برنامه ریزی را از دست می‌داند .مدل مفهومی برنامه ریزی استراتژیک برای سازمان های کوچک با تعداد مراحل کمتر و سادگی خود به دنبال این است که قابلیت و توانایی برخورداری از این نوع برنامه ریزی را در سازمان های کوچک به وجود آورد ، تا این شرکت ها بتوانند با صرف زمان و منابع کم و در حد توان خود از فواید برنامه ریزی استراتژیک بهره مند شوند.

متقاعد کردن مدیران سازمان های کوچک به لزوم برنامه ریزی استراتژیک :

مدیران سازمان های کوچک به خاطر مشکلاتی که برای برنامه ریزی استراتژیک در این سازمان ها وجود دارد ، نسبت به استفاده از این نوع برنامه ریزی اعتقاد چندانی ندارند و آن را نوعی تلف کردن وقت و هزینه می دانند.

مدل مفهومی ارائه شده با ویژگی های خاص خود به دنبال رفع مشکلات برنامه ریزی استراتژیک در سازمان های کوچک و تغییر نگرش مدیران این سازمان ها نسبت به استفاده ازآن ها هستند ، به طوری که از این طریق مدیران به اهمیت و لزوم برنامه ریزی استراتژیک پی ببرند و برای انجام دادن فعالیت های شرکت در جهت رسیدن به اهداف و کسب موفقیت بیش تر از آن بهره برداری نمایند.

افزایش توان ‌پاسخ‌گویی‌ سازمان های کوچک به تغییرات محیطی وهمگامی با آن ها :

برخی بر این اعتقاد هستند که برنامه ریزی استراتژیک به خاطر دید بلند مدت خود در تعیین مسیر حرکت شرکت در بلند مدت قدرت انطباق و همگامی شرکت با تغییرات سریع را محدود می کتد و مانعی بر سر راه ‌پاسخ‌گویی‌ انعطاف پذیر آن ها به محیط می شود. در پاسخ ‌به این عده باید گفت که برنامه ریزی استراتژیک نه تنها مانعی برای تطبیق شرکت با محیط نیست ، بلکه از طریق بررسی و تجزیه و تحلیل دقیق عناصر محیطی و لحاظ کردن آن ها در برنامه های سازمان ، باعث می شود که شرکت از تغییرات فوق العاده زیادی که امروزه در محیط های خرد و کلان اتفاق میافتد ، مطلع شود ، از فرصت های آن بهره برداری و از تهدیدهایش اجتناب نماید . مدل مفهومی ارائه شده نیز از چنین ویژگی هایی برخوردار است و به دنبال افزایش سرعت و قابلیت سازمان های کوچک در همگامی با تغییرات محیطی می‌باشد .

تعیین مسیر توسعه شرکت :

هر شرکت با هر اندازه و هر موقعیت به فکر توسعه و پیشرفت از جنبه‌های گوناگون می‌باشد . سازمان های کوچک نیز به مرور زمان درصدد افزایش فعالیت ها و تولیدات و بالطبع اندازه خود هستند . در این میان برنامه ریزی استراتژیک روشی است که مسیر استراتژیک توسعه شرکت را معین می‌کند .

این مدل مفهومی نیز به دنبال این است که از طریق تجزیه و تحلیل خارجی و داخلی ، تعیین مأموریت‌ و اهداف وارزش های مدیران شرکت زمینه فعالیت های جدیدی را در آینده شناسایی کند که شرکت با توجه به منابع خود ، قابلیت ورود به آن فعالیت ها را دارد . این امر از طریق استراتژی های حاصل از این مدل امکان پذیر است.

علاوه بر موارد فوق ، می توان اهداف زیر را نیز برای مدل مفهومی برنامه ریزی استراتژیک برای سازمان کوچک برشمرد :

تسهیل فرایند برنامه ریزی استراتژیک در سازمان های کوچک ؛

بهره مند ساختن سازمان های کوچک از مزایای برنامه ریزی استراتژیک ؛

شناخت جایگاه فعلی و موقیعت مطلوب آینده شرکت ؛

شناسایی رقبا ، مشتریان ، تامین کنندگان ، محصولات جایگزین و تازه واردها به صنعت ؛

تعیین استراتژی هایی که شرکت رابه هدف مورد نظر برسانند.

وضعیت اقتصادی یک کشور مهم ترین عامل است که یک بازاریاب خارجی باید روند بازاریابی خود را با آن تطبیق دهد.

مرحله رشد اقتصادی یک کشور تاثر بسیار مهمی بر فعالیت های تجاری خارجی ،تقاضا برای کالا ، سیستم توزیع موجود در یک کشور ، و مجموعه فرایند بازاریابی خواهد داشت . در اقتصادهای ایستا^[۳۸] الگوهای معرفی شکل محدود و بدون تغییر را دارد و بازاریابی در آن صرفا تلاش جهت عرضه کالاهاست . در یک اقتصاد پویا الگوهای مصرف سریعا تغییر می‌کنند . بازاریابی در کشورهای دارای اقتصاد پویا ^[۳۹]همواره با چالش سطوح جدیدی از مصرف مواجه است . و تلاش های بازاریابی پویا نیاز و خواسته های دائما در حال تغییر بازار تناسب داشته باشد . ( حسنقلی پور، طهمورث؛ آقازاده،هاشم, ۱۳۸۴)

مسئله سازگاری با تغییرات دوره میانسالی در روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت با تقویت کردن مکانیسم‌های دفاعی پخته میانسالان و ترغیب به کنار گذاشتن مکانیسم‌های دفاعی ناپخته مورد توجه قرار می‌گیرد (لیشرینگ و لیبینگ، ۲۰۰۷). در پژوهش‌های مختلف، ارتباط سرکوب مسائل حل نشده مربوط به تغییرات جسمانی و روانی دوره میانسالی و بازداری از ابراز احساسات منفی و ناخوشایند ناشی از مشکلات اجتماعی- اقتصادی این دوره، با سازگاری پایین و اجتناب از حل مسائل در میانسالان به اثبات رسیده است (گیبونز و همکاران، ۲۰۰۸). از سوی دیگر تحقیقات نشان می‌دهند که ابراز هیجانی مثبت و کنار گذاشتن مکانیسم‌های دفاعی ناپخته، با بهبود سبک‌های مقابله همراه است (ایگل، ۲۰۰۹). این موضوع در تحقیق حاضر نیز انعکاس یافت. اعضای گروه آزمایش پس از شرکت در جلسات گروهی روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت و ترغیب به کنار گذاشتن سبک دفاعی آسیب زا‌شان، آگاهی از هیجانات خود، گرایش به سمت پذیرش هیجانات و رفتارهای خود و کسب دفاع‌های پخته‌تر، کاهش معناداری را در میزان علائم بحران هویت میانسالی نشان دادند. از دیدگاه محقق پژوهش حاضر، عمده‌ترین عامل تغییر در علائم بحران هویت میانسالی افرادی که در جلسات گروهی روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت شرکت کردند، سازگاری با تغییرات جسمانی دوره میانسالی، تغییر در سبک دفاعی، پذیرش هیجانات منفی و کسب بینش نسبت به تغییر جایگاه شان در اجتماع و در ذهن دیگران می‌باشد.

فرضیه دوم:

روان درمانی پویشی کوتاه مدت گروهی به طور معناداری باعث افزایش رضایت از زندگی میانسالی در گروه ازمایش نسبت به گروه کنترل می‌شود.

به منظور آزمون این فرضیه از تحلیل کوواریانس استفاده شد. همان طور که در جدول ۴-۱۵ مشاهده می‌شود، نتایج نشان داد که پس از شرکت در جلسات روان‌درمانی پویشی کوتاه مدت به شیوه گروهی، نمره رضایت از زندگی افرادی که در گروه آزمایش شرکت داشتند، نسبت به آن‌هایی که در گروه گواه جایگزین شده بودند، افزایش معناداری داشته است. ‌بنابرین‏ روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت به شیوه گروهی، موجب افزایش رضایت از زندگی در میانسالان می‌شود.

این یافته تحقیق‌ با نتایج تحقیقات محمد، جزایری، دولتشاهی، رضایی و پورشهباز (۱۳۸۷)، کاظمیان (۱۳۸۶)، رضایی، محمدخانی و دولت شاهی (۱۳۸۸)، لیشرینگ و لیبینگ (۲۰۰۷)، گیبونز و همکاران (۲۰۰۸)، اسمیت (۲۰۰۸)، دی‌جونگ و همکاران (۲۰۰۱)، ماینا، فورنر و بوکتو (۲۰۰۵) و گالاگر- تامپسون و استفان (۱۹۹۴) که به تأثیرات مثبت روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت بر افزایش رضایت از زندگی اشاره کرده‌اند، همخوانی‌ دارد.

در تبیین این یافته پژوهش باید به تاثیرات روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت بر بهبود نحوه نگرش فرد به زندگی اشاره کرد. این بهبودی با تاثیرگذاری بر طبقه وسیعی از عوامل از قبیل انعطاف پذیری فرد در برخورد با تغییرات ناشی از افزایش سن، پذیرش بیشتر نسبت به هیجانات، افزایش توانایی در شناسایی هیجانات دیگران، ابراز هیجانی بیشتر، همدلی کردن و مدیریت هیجانات چالش‌برانگیز حاصل می‌شود. روش‌های اکتسابی هر فرد برای شناسایی کردن، سازمان‌دهی کردن و ابراز هیجاناتش و همچنین نحوه پاسخ‌گویی او به اتفاقات محیطی و استرس‌های ناشی از آن‌ ها متاثر از روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت می‌باشد. دیدگاهی که هر فرد نسبت به زندگی دارد، با اینکه در طول زمان به وجود آمده است و در شخصیت او نهادینه شده اند، اما با تجربه یک رابطه حمایتی مناسب و همچنین یادگیری روش‌های جدید برخورد با تجارب شخصی و رخدادهای بیرونی، قابلیت تغییر دارند. مداخلاتی که در راستای افزایش اعتماد بین فردی و پذیرش هیجانات دیگران در روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت صورت می‌گیرد، زمینه ساز بهبود دیدگاه فرد نسبت به زندگی می‌گردد، در واقع فرد پس از برقراری رابطه توام با اعتماد با درمانگر و رد شدن از تحلیل انتقال، به زندگی اش با دید متفاوتی می‌نگرد. اتفاقی که در روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت می‌افتد، صرفا تجربه روابط آرام و بدون تنش با درمانگر نیستند، بلکه مشخص کننده افزایش مهارت فرد در کاربرد هیجانات برای تنظیم رفتارها و روابطش می‌باشند (کردوا، جی و وارن، ۲۰۰۵).

نتیجه گیری نهایی

همان طور که مشاهده می‌شود نتایج آزمون فرضیه‌ها نشان داد که روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت به شیوه گروهی باعث کاهش بحران هویت میانسالی و افزایش رضایت از زندگی میانسالان می‌گردد. نتایج این تحقیق و تحقیقات گذشته از مداخلات و روش‌های روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت در جهت بهبود وضعیت روانشناختی و سازگاری میانسالان حمایت می‌کند. در ادامه تبیین‌هایی برای نتایج به دست آمده در تحقیق ارائه می‌گردد که حاصل تجربه پژوهشگر در کاربست روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت برای میانسالان می‌باشد.

مواجهه مستقیم یکی از حوزه های اصلی مورد توجه در روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت است. میانسالانی که درگیر مسئله بحران هویت می‌باشند، معمولا در مواجهه با تغییرات ناخوشایند همراه با افزایش سن، بیشتر از راهبرد مقابله‌ای ناکارآمد گریز- اجتناب استفاده می‌کنند و هیجانات مرتبط با این مسائل را سرکوب می‌نمایند. این افراد میانسال معمولاً هیجانات منفی ناشی از افزایش سن (از قبیل اندوه ناشی از کاهش جذابیت ظاهری، تضعیف قدرت شنوایی و بینایی، سفید شدن و نازک‌تر ‌شدن مو، خشک‌تر و شکننده‌تر شدن پوست، ترس از عدم تسلط بر زندگی خویش و اطرافیان نزدیک، خصومت نسبت به کسانی که آن‌ ها را به خاطر پا به سن گذاشتن زیر سوال می‌برند و ترس از کاهش عملکرد شناختی مانند حافظه و…) را سرکوب می‌کنند و متعاقبا مسئله به وجود آمده را انکار و از پرداختن به آن اجتناب می‌کنند. درمانگری که به روش روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت کار می‌کند در مواجهه با چنین وضعیتی، افراد را به پذیرش محدودیت‌های به وجود آمده، افزایش واقع نگری، پذیرش احساسات منفی و استفاده از راهبردهای مقابله‌ای حل مسئله از قبیل جستجوی حمایت اجتماعی، حل مسئله برنامه‌ریزی‌شده و ارزیابی مجدد مثبت تشویق می‌نمود. همچنین اعضای گروه تجارب مقابله با مسائل مشابه را با یکدیگر به اشتراک می‌گذاشتند و در پایان هر جلسه، در قسمت جمع‌بندی، راهکارهای مؤثر‌تر مورد تأکید قرار می‌گرفت. این موضوع باعث کاهش بحران هویت میانسالی در اعضا می‌شد.

الف) روشن کردن مشخصات رشته‌های تحصیلی و چگونگی و مقررات تحصیل در آن ها.

ب) ارتباط بین تحصیل و شغل و آگاه سازی دانش آموزان از چنین ارتباط.

ج) راهنمایی دانش آموزان در جهت درک صحیح استعداد ها و علایق شخصی.

د)توجه به هدف های تحصیلی بعدی و طرح نقشه و برنامه ریزی در جهت رسیدن ‌به این مقاصد.

ه) آینده نگری در انتخاب رشته تحصیلی.

و) در نظر داشتن امکانات در انتخاب رشته تحصیلی. (www:http،۱۳۹۳).

۵- راهنمایی حرفه ای:

تعریف: راهنمایی حرفه ای عبارت است از تعیین یک شغل برای فرد که با استعداد، امکانات، ظرفیت و خصائص شخصیتی او سازگاری داشته باشد.محتوای این تعریف دو مورد را تداعی می‌کند. ابتدا این که خصوصیات جسمانی و اخلاقی و روانی فرد باید شناخته شود. دوم،شغل نیز همه جانبه مورد برسی قرار گیرد و در نهایت این دو باهم تلفیق و سازگاری داشته باشند.نظریات مختلفی در رابطه با راهنمایی شغلی به وسیله دانشمندان جامعه شناسی و مشاوره و راهنمایی و روانشناسی ابراز گردیده است. ابن سینا می‌گوید: لازم است انتخاب پیشه و هنر آینده هر کودکی مطابق ذوق و استعداد و طبیعتش باشد در این انتخاب هرگز نباید هوی و هوس را دخالت داد.پیه رون فرانسوی یکی از روانشناسان بزرگ معاصر، راهنمایی حرفه ای را یک وظیفه اجتماعی می شناسد. او که بنیان گذار راهنمایی شغلی در فرانسه است می‌گوید:لازم است حرفه ای برای فرد انتخاب شود که از دیگر حرف و مشاغل با استعداد، توان و امکانات شخص سازگار و هماهنگ باشد و نیز او از انجام این کار لذت ببرد و خشنودی او حاصل آید به علاوه توزیع مشاغل چنان مناسب و عادلانه باشد که امکانات جامعه و روند منطقی آن را ممکن ساخته و رضایت یک مجتمع را تامین نماید.در تجزیه و تحلیل نظریه پیه رون دو اصل موجود است. ‌به این معنی کسی که در امور راهنمایی حرفه ای فعالیت دارد باید شخص را کامل و دقیق بشناسد ثانیاً:از مشاغل و حرف اطلاع لازم و کافی داشته باشد و در ضمن آینده نگری کرده و مطالعات دائمی در توسعه امورات را همواره تعقیب نماید.دو گونه روانشناسی در تعیین حرفه مناسب برای افراد نقش وسیعتری دارند. روانشناسی تشخیص که خصوصیات فرد را مطالعه می‌کند و “روانشناسی فنی” که از کیفیت مشاغل با معیارهای علمی بحث و گفتگو می کند(www:http،۱۳۹۳).

اهداف راهنمایی:

آن است که از طریق کمک به افراد ، رشد شخصی ،روانی و بلوغ اجتماعی را در آنان تسهیل کند. به نظر عده ای دیگر از متخصصان هدف راهنمایی آن است که به فرد کمک کند تا خود و محیط خویش را بشناسد و خود را با محیط خویش ربط دهد و سازگار کند. ولی بسیاری از صاحب نظران عقیده دارند که هدف های راهنمایی را در دو بخش آنی و غائی می توان مورد برسی قرار داد:

الف) اهداف آنی:

این گروه اهداف بیشتر جنبه پیشگیری داشته و غرض افزایش ، دانش و اطلاعات دانش آموزان در رویارویی با مسائلی است که در حال حاضر با آن مواجه هستند نظیر:انتخاب رشته ، انتخاب دوست و مسائل خانوادگی ، و در این موارد سعی می شود دانش آموزان با موقعیت های محیطی ، استعدادها ، توانایی ها،و محدودیت های خود آشنا شوند و برای خود راه مناسبی انتخاب کنند. و به صورت منطقی و در زمان اندک در رفع مشکلات اقدام می کند.

ب) اهداف غائی و نهایی:

این اهداف نیز جنبه پیشگیری دارد ولی در زمانی طولانی تر قابل دست یابی است و موارد ی از قبیل: رشد همه جانبه دانش آموز،پرورش اعتماد به نفس ،قادر ساختن فرد به حل مشکلات خویش ،خود شناسی فرد ، خود رهبری ، مسئولیت پذیری و سازگاری فرد با زندگی را شامل می شود.(البته جدا کردن این دو هدف از یکدیگر مشکل است و در غالب موارد نمی توان بین آن ها مرز مشخص قائل شد زیرا: ممکن است اقدام در جهت هدف های آنی،موجب دستیابی به هدف های آتی را باعث شود. یا بر عکس پیشرفت در جهت هدف های آتی ،موجب برآورده ساختن هدف های آنی شود چنانچه در برنامه راهنمایی تنها به هدف های آنی اکتفا شود. این برنامه به وظیفه خود عمل نکرده و کار نا تمام گذاشته است. به همین دلیل، مشاور باید هر دو هدف را مورد نظر قرار دهد و به هدف های غائی، توجه بخصوص مبذول دارد. در کشورهای مختلف هدف تعلیم و تربیت ، که راهنمایی نقش تقویت کننده آن را دارد متفاوت است در بیشتر کشورها سعی بر آن است که در فرد به طور فزاینده ای قدرت خلاقیت و خود رهبری به وجود آید. در این صورت راهنمایی نیز با این هدف و بر همین اساس پایه ریزی می شود بر عکس در بعضی کشورها به راهنمایی دانش آموزان در انتخاب رشته‌های تحصیلی، شغلی، و رفع مشکلات آنی توجه می شود در ایران که شاید بتوان ادعا کرد که تعلیم و تربیت در زمینه ایجاد قدرت خلاقیت ، خود رهبری و اعتماد به نفس در دانش آموزان قصور ‌کرده‌است باید راهنمایی ضمن توجه به هدف های عمومی آموزش و پرورش ، برای رسیدن ‌به این هدف ها نیز توجه بخصوص و کوشش لازم را به عمل آورد. (www:http،۱۳۹۳).

اصول اساسی راهنمایی:

اصل اول:راهنمایی را کمک به فرد (دانش آموز) در روند رشد تعریف می‌کنند. راهنما کسی است که از مفهوم راهنمایی و رشد فرد آگاه است . او از مسئولیت استقبال می‌کند و به ارزش های فردی احترام می‌گذارد .در راهنمایی فنون و روش‌هایی برای کمک نمودن به فرد وجود دارد . این کمک ها موجب تجارب فرد شده و فرصت فکر کردن و معنا دادن به رشد او را توسعه و تعالی می بخشد.

اصل دوم: خود پنداری و اظهارات درونی و شخصی مراجع و امور و مسائل اجتماعی و خارجی دو موردی هستند که راهنمایی این دو زمینه را در نظر می‌گیرد. به عبارت دیگر دنیای هر فرد و ادراکات شخصی او از یک سو،و حوادث و مسائل خارجی از سوی دیگر در هم دخالت کرده و بر یکدیگر تاثیر می‌گذارد.

اصل سوم: برای مراجع باید ارزش و قدر قائل گردید. بدون توجه به عقیده ،موقعیت اجتماعی، جنس،نژاد، ملیت و وضع مالی او پس اصل شناسایی منزلت و قدر فرد و احترام به انتخاب او باید در راهنمایی منظور باشد. فرد در مسیر زندگی با موقعیت ها و موارد متعددی مواجه می شود که با توجه به مسئولیتی که نسبت به خود و جامعه دارد می‌تواند و قادر است آنچه را که در راه آن تلاش می‌کند به دست می آورد.

اصل چهارم:در راهنمایی فرد را کمک می‌کنند تا به انتخاب عاقلانه اقدام نماید.طرح ریزی نماید و تفسیر کند و سازگاری های لازم را با محیط به دست آورد. سدها و موانعی که در مسیر نقشه ها و تدابیر او وجود دارد شناخته و از سر راه برداشته می شود.در راهنمایی کمک ، می‌کند تا در جریان زندگی و در موقعیت های متناسب فراگیر آزادانه دست به انتخاب زده و عمل کند و مسئول کار و عمل خود باشد.

اصل پنجم:راهنمایی نباید تحمیل گردد و به اجبار انجام گیرد یعنی: راهنمایی گرایشی به جانب همکاری دارد و اجبار و اکراه در آ ن وجود ندارد دانش آموزان را نباید به خدمات راهنمایی مجبور ساخت اگر بدین گونه رفتار شود و آنان به صورت غیر داوطلب به مسئولان راهنمایی ارجاع گردند. مقاومت و رنجشی در آن ها دیده می شود که این عمل اثرات نا مطلوبی خواهد داشت .راهنمایی به انگیزه درونی و اشتیاق به تغییر استوار است نه انگیزه خارجی . هر دانش آموز حق دارد که برای حل مشکل خود کمک طلب کند.