جوالجی و موبرگ در سال۱۹۹۷ وفاداری برند تجاری را با توجه به یک دیدگاه رفتاری، نگرشی و انتخابی تعریف نموده اند. در حالی که دیدگاه رفتاری ‌بر مبنای‌ خرید ازیک برند شخص استوار است، دیدگاه نگرشی به ترجیحات مصرف کننده و گرایش به سوی برند مشخص اشاره دارد و ازدیدگاه انتخابی بر اساس دلایل خرید یا عواملی که خرید راممکن است تحت تأثیر قرار دهند استوار است. (Javalgi And Moberg , 1997). تعریف وفاداری برند تجاری عمدتاًً تحت تأثیر سه دسته بندی اصلی است : ۱- نگرش چند حوزه ای ^[۳۴] ۲- نگرش رفتاری ۳- نگرش گرایشی.

کلر در سال ۲۰۰۳، وفاداری به برند را تحت عنوان واژه ای به نام بازآوایی برند ^[۳۵] مورد بررسی قرار می‌دهد که اشاره به روابط مشتری – برند دارد و به عنوان ابزاری جهت تطبیق دادن برند با مصرف‌کنندگان مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصرف کنندگان با بازآوایی صحیح برند یک سطح توافقی بالایی ازوفاداری را دارند. این تعاریف از وفاداری با برند یک رابطه مستقیمی با ارزش ویژه برند دارد که وفاداری به برند اغلب به عنوان مهمترین جزء ارزش ویژه برند محسوب می‌گردد. از بعد نگرشی وفاداری برند به عنوان گرایش به سوی وفادار شدن به یک برند اصلی، که با بهره گرفتن از نیت خرید آن برند در نخستین انتخاب بیان می‌گردد، تعریف شده است. (Yoo & Dothu , 2001)

با توجه به دیدگاه رفتاری، وفاداری به برند به عنوان وفاداری واقعی مصرف کننده به یک برند می‌باشد ولی با بهره گرفتن از دیدگاه نگرشی نیت برای وفاداری به یک برند می‌باشد. آکر در سال ۱۹۹۶ در تحقیقات کاملی که توسط وی درباره ارزش ویژه برند صورت گرفته ‌به این نتیجه رسید که ارزش ویژه برند بستگی به تعداد افرادی دارد که یک برند را به صورت منظم خریداری می نمایند. خریداران منظم داری ارزش قابل ملاحظه ای برای یک برند هستند، بخاطر اینکه آن نمایانگر یک سطح درآمد برای شرکت می‌باشد. ‌بنابرین‏ وفاداری به برند یکی از حیاتی ترین ابعاد ارزش ویژه برند می‌باشد. امروزه اهمیت مدیریت ارزیابی برند در حال افزایش می‌باشد، بخصوص موقعی که سازمان ها سعی می‌نمایند که به سوی پیام های غیر قابل ملموس و پیچیده به ‌عنوان قسمتی از استراتژی های برند خود حرکت نمایند. (Davis ,2000)

یکی از مباحث مهم در مدیریت برند این است که چگونه مصرف کننده یک ارتباط مناسبی بین مفاهیمی همچون ارزش ویژه مارک تجاری و وفاداری مصرف کنندگان ایجاد نمایند. وفاداری مصرف کننده تابعی از برتری محصول دریافت شده و اثرات هم افزایی آن می‌باشد (Oliver ,1999). مورگان در سال ۲۰۰۰ اظهار می‌دارد که اصطلاح وفاداری می‌تواند به طرق مختلفی تفسیر شود، وفاداری هم می‌تواند به صورت رفتاری و هم به صورت نگرشی باشد. وفاداری تجاری یک سود قابل پیش‌بینی برای شرکت ایجاد می کند ، به ‌عنوان مثال هنگامی که یک مصرف کننده به یک مارک خاص وفا دار می‌گردد در نتیجه فروش و سود آن مارک قابل پیش‌بینی بوده ، علاوه بر آن وفاداری به مارک تجاری غالباً یک روش اثر بخشی برای اداره کردن ارزش ویژه می‌باشد. (Keller , 1992). رضایت مصرف کننده و تکرار الگوهای خرید غالبا شاخص هایی از پایداری یک مارک تجاری هستند و برنامه هایی برای افزایش دادن ارزش ویژه مارک تجاری و قوی ساختن آن ایجاد می کند . وفاداری به مارک تجاری با توجه به اینکه خرید یک مارک تجاری را به صورت عادت و روزمره در می آورد علاوه بر آنکه در مصرف کننده رضایت ایجاد می کند ، می توان به تعهد آن ها به یک مارک تجاری اعتماد نمود.

ارزش ایجاد شده توسط مارک تجاری عمدتاً باعث کاهش هزینه های بازاریابی می‌گردد و باعث صرفه جویی در زمان مصرف کنندگان می‌گردد. این امر باعث می‌گردد که برای رقباء مهم یک شرکت ارتباط برقرار کردن با مصرف کنندگانی که از یک مارک تجاری شناخته شده رضایت دارند مشکل گردد و در نتیجه انگیزه آن ها برای رقابت کاهش می‌یابد. ‌بنابرین‏ اشتباه بزرگ این است که برای مصرف کنندگانی که نسبت به یک مارک تجاری نگرش منفی داشته باشند ، شرکت به دنبال جستجوی مصرف کنندگان جدید برای آن مارک تجاری باشند. به دلیل مزایایی که مدل آکر در این زمینه دارد و با توجه ‌به این که، او این مدل را مورد آزمون تجربی قرار نداده است، پس از او این مدل در جامعه های آماری مختلف مورد آزمون قرار گرفت و می توان گفت که اعتبار سنجی شده است. از کسانی که مدل آکر را آزمون کرده‌اند، یو و دونتو^[۳۶] (۱۹۹۷) می‌باشند.

هم چنین این دو محقق دو مقیاس برای ارزیابی ارزش ویژه نام و نشان ارائه کرده‌اند. یکی مقیاس کلی ارزش ویژه نام و نشان^[۳۷] و دیگری مقیاس چند بعدی ارزش ویژه نام و نشان^[۳۸] نامیده شد. که در حقیقت مقیاس دوم چهار بعد مدل آکر یعنی ” کیفیت ادراک شده، وفاداری به نام و نشان، آگاهی از نام و نشان و تداعی” را می‌سنجد. هم چنین یو و دیگران^[۳۹] در سال ۲۰۰۰ ، به منظور بررسی تاثیر فعالیت های بازاریابی بر ارزش ویژه نام و نشان، آمیخته بازاریابی خاصی را انتخاب کردند. آن ها تلاش کردند که اثر این عوامل را بر ارزش ویژه نام و نشان با بهره گرفتن از مدل چهار بعدی آکر که قبلا به صورت مفصل شرح داده شد بررسی کنند. نتایج تحقیق آن ها نشان داد که کیفیت ادراک شده، وفاداری و آگاهی/ تداعی اثر متبت و مستقیمی بر ارزش ویژه نام و نشان دارد و همچنین با توجه به اثر قوی تری که وفاداری بر ارزش ویژه نام و نشان دارد سایر ابعاد می‌توانند از طریق وفاداری بر آن اثر بگذارند. همچنین نتایج این تحقیق بیان کننده این مطلب بود که ترفیعات قیمتی^[۴۰] مکرر، اثری معکوس بر ارزش ویژه نام و نشان داشته و در حقیقت از نوع فعالیت هایی اســت که در بلند مدت باعث آســیب رساندن به نام و نشان می شود هرچند در کوتاه مدت باعث افزایش سود شرکت شود. هم چنین تخصیص بودجه بالا به تبلیغات^[۴۱]، قیمت بالا^[۴۲]، تصویر خوب از فروشگاه^[۴۳] و توزیع گسترده^[۴۴] اثر مثبت و مستقیمی بر ارزش ویژه نام و نشان دارد. در حقیقت در بلنـــد مدت بر ساختن و قدرتمنـــد کردن نام و نشان اثر می‌گذارد (Yoo & et.al,2000). به منظور توسعه و بهبود مقیاس های ارائه شده توسط یو و دونتو و نیز آزمون مجدد مدل آکر، دو محقق دیگر به نام های واشبرن و پلنک^[۴۵] (۲۰۰۲)، روایی و اعتبار این دو مقیاس را مورد ارزیابی قرار دادند که مورد تأیید مجدد قرار گرفت. البته آن ها مطالعات خود را در ارتباط با نام و نشان‌های دوگانه^[۴۶] انجام دادند.

با توجه به تمامی موارد مطرح شده، به عبارت بسیار ساده مدیریت دانش را می‏توان به عنوان فرایند بهینه ‏سازی کاربرد سرمایه فکری به منظور دستیابی به اهداف سازمانی دانست (نیکولاس و سردان، ۲۰۱۱).

۲-۱-۵-تعاریف مدیریت دانش

مدیریت دانش مفهوم جدیدی نیست بلکه قدمت آن به قدمت کار بر می‌گردد. ویگ و پروساک ادعا می‌کنند که اصل و ریشه مدیریت دانش به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد، اگرچه به شکل تخصصی تحت این عنوان نبوده است (ویگ و پروساک^[۲۷]، ۲۰۰۹:‌ ۱۶).

تعریف مدیریت دانش توسط دانشمندان مختلفی ارائه شده که به برخی از آن ها اشاره می شود.

هیلبارد مدیریت دانش را فرایند به دست آوردن تخصص گروهی در یک شرکت می‌داند که بالاترین درآمد و ارزش را به وجود می آورد. به نظر وی این تخصص می‌تواند در پایگاه داده، اسناد و مغز افراد وجود داشته باشد و مبادله شود (هیلبارد^[۲۸]،۲۰۰۸: ۲۴).

به نظر بات مدیریت دانش فرایند ایجاد، تاثیر، ارائه، توزیع و کاربرد دانش است که این پنج عامل زمینه آموزش بازخورد و آموزش مجدد و یا حذف آموزش را فراهم می آورد. که معمولا برای ایجاد، نگهداری و احیا قابلیت های سازمانی مورد نظر است (بات^[۲۹]، ۲۰۰۸: ۲۴).

رادینگ، مد یریت دانش را شیوه شناسایی، در اختیار گرفتن، سازماندهی و پردازش اطلاعات جهت خلق دانش می‌داند که پس از آن توزیع می شود و در دسترس دیگران قرار می‌گیرد تا برای خلق دانش بیشتر استفاده شود (رادینگ، ۱۳۸۳: ۲۹).

جی میکائیل و جرالداس، مدیریت دانش را نوعی فناوری می‌داند که به دانش تأکید دارد و بر آن است تا از طریق به کارگیری مؤثر دانش به حل مشکلات بپردازد. از بررسی و جمع بندی مطالب مختلف نگاشته شده درباره مفهوم مدیریت دانش سرانجام ‌به این تعریف دست می یابیم که مدیریت دانش عبارت است از فرایند ایجاد جمع‌ آوری، سازماندهی، انتشار و بهره برداری از دانش (جرالداس، ۲۰۰۳: ۴۷).

۲-۱-۶-اهمیت مدیریت دانش

در گذشته ای نه چندان دور، قدرت و مزیت رقابتی یک سازمان یا یک جامعه انسانی دسترسی بیشتر به منابع مادی محسوب می شد (انصاری و همکاران، ۲۰۱۲). اما اکنون شرایط به کلی متحول شده، با گذار از انقلاب صنعتی و ورود به هزاره جدید، موتور محرک رشد سازمان ها به منابع مادی و سرمایه محدود نمی شود بلکه مهم ترین متغیر رشد همه جانبه سازمان ها و بنگاه های اقتصادی عصر حاضر، ” دانش ” است (داونپورت و گروور، ۲۰۰۱). دانش، به یکی از مهم ترین منابع راهبردی سازمان ها تبدیل شده، از آن هنگام تولید دانش برای کسب مزیت رقابتی و موفقیت سازمان ها ضروری شده است (نوناکا، ۱۹۹۵). و امروزه، اصلی ترین مزیت رقابتی برای سازمان ها توان آن ها در مدیریت دانش محسوب می شود (رحمانی یوشانلوئی،۱۳۹۰). عمده ترین سرمایه سازمان های تولیدی و خدماتی عصر حاضر، دانشی است که به آن دسترسی دارند. سازمان هایی می‌توانند پیشرو و پیشتاز باشند که قادرند بیشترین، معتبرترین و به روزترین دانش بشری را در حوزه کسب و کارشان در اختیار گیرند و از آن استفاده بهینه کنند و با تصرف دانش، خرد و تجربیات با ارزش افزوده کارکنان و نیز پیاده سازی، بازیابی، حفظ و نگهداری دانش به منزله ی دارایی های ناماموس سازمان استفاده کنند .(انصاری و همکاران، ۲۰۱۲).

موفقیت در به کارگیری مدیریت دانش، یکی از مهم ترین عوامل موفقیت سازمان ها در شرایط رقابتی و عصر دانایی است. اهمیت این موضوع به حدی است که شماری از سازمان ها، دانش موجود را اندازه گیری می‌کنند و به منزله ی سرمایه فکری سازمان و نیز شاخصی برای درجه بندی سازمان ها در گزارش های خود منعکس می‌کنند. این مؤسسه‌ ها، استقرار مدیریت دانش در سازمان را به منزله ی بخشی از استراتژی سازمان ضروری می دانند (خوانساری، ۱۳۸۴).

۲-۱-۷- ابزارهای مدیریت دانش
تلاش‌های زیادی برای تقسیم‏بندی ابزارهای مدیریت دانش صورت گرفته است. در کل می‏توان گفت یک نظر واحد در این زمینه وجود ندارد و هر یک از صاحب‏نظران مطابق نظر خود این تقسیم‏بندی را انجام داده ‏اند.
مدیریت دانش بیشتر از آنکه یک فناوری و یا محصول باشد یک متدولوژی است. با این وجود فناوری اطلاعات یک عنصر بسیار مهم برای موفقیت سیستم مدیریت دانش محسوب می‏ شود. مدیریت دانش به وسیله فناوری اطلاعات تسهیل می‏ شود اما خود فناوری اطلاعات، مدیریت دانش نیست. در واقع می‏توان گفت که پایه اصلی موفقیت مدیریت دانش در سازمان بر استفاده از تکنولوژی اطلاعات است (کیم و همکاران، ۲۰۱۴). سیستم‌های مدیریت دانش به کمک چند دسته تکنولوژی- که همگی ریشه در فناوری اطلاعات دارند- توسعه می‏یابند. ما در اینجا ابزارهای مدیریت دانش را به هفت دسته کلی تقسیم کرده‏ایم:
* همکاری: ابزارهای همکاری کمک می‏ کنند تا افراد، با هم روی یک کار محول شده به فعالیت بپردازند. افراد ممکن است در یک مکان فیزیکی و یا در مکان‌های مختلف باشند و کار ممکن است به صورت همزمان توسط افراد و یا به صورت غیرهمزمان انجام گیرد.
* نگاشت دانش: ابزارهای نگاشت دانش به تسخیر، تجسم و ذخیره دانش ساختارنیافته در قالب گراف‌های استاندارد – نه به صورت متنی- کمک می‏ کنند.
* داده کاوی و اکتشاف دانش: تولید دانش از اطلاعات، هدف اصلی ابزارهای داده کاوی و اکتشاف دانش هستند.
* بازیابی اطلاعات: ابزارهای بازیابی اطلاعات برای جستجو و بازیابی اطلاعات در محدوده کامپیوتر شخصی یک کاربر، مخزن و یا شبکه گسترده اطلاعات یک شرکت و یا اینترنت به کار گرفته می ‏شوند.
* سیستم‏های آموزش برخط: سیستم‏های آموزش برخط، سیستم‏های نرم‏افزاری مدیریت آموزشی هستند که نرم‏افزارهای ارتباطاتی و شیوه های برخط ارائه محتوای آموزشی را ترکیب می‏ کنند.
* مدیریت اسناد: سیستم‏های مدیریت اسناد الکترونیک، سازمان را برای خلق، مدیریت و توزیع اطلاعات مبتنی بر اسناد پشتیبانی می‏ کنند. این سیستم‏ها باعث کاهش هزینه‏ های تولید و توزیع مستندات می‌شود و دستیابی، بهنگام‏سازی و کنترل آن ها را بهبود می‏بخشد.
* حافظه سازمانی: هدف ابزارهای حافظه سازمانی تأمین اطلاعات مناسب برای رویه‏ های سازمانی است که نمی‏توانید آن ها را در جایی غیر از سازمان خود بیاموزید. واژگان فنی و اصطلاحات مخصوص سازمان شما، درسهای فرا گرفته شده از پروژه‏های سازمان و خط مشی‏ها و راهبردها نمونه‏ هایی از حافظه سازمانی هستند (جانسون و همکاران، ۲۰۱۳ ).

۲-۱-۸-عوامل اساسی موفقیت در مدیریت دانش

فاکتورهایی که در مدیریت دانش به عنوان عوامل موفقیت مطرح اند به چهار دسته تقسیم می‌شوند: تکنولوژی، فرآیندها، افراد، حفظ تعهدات استراتژیک (لیا،۲۰۰۸: ۹۷).

با توجه به محدودیت­های ذکر شده، نحوه­ گزینش نمونه­ آماری نهایی ما در جدول زیر نمایش داده می­ شود:

جدول ۳-۱- نحوه انتخاب نمونه آماری بر اساس محدودیت‌های فوق

محدودیت ها

شرکت ها

شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا پایان سال ۱۳۹۲

۴۹۶

شرکت های واسطه­گری مالی و بیمه­ای

۴۷

شرکت های که پایان سال مالی آن ها منتهی به اسفند ماه نیست

۱۲۶

شرکت های که بیش از چهار ماه وقفه عملیاتی داشته و یا در طی دوره تحقیق تغییر سال مالی داشتند.

۱۰۳

شرکت های که اطلاعات آن ها در دسترس نیست و یا از بورس حذف شده اند.

۷۵

شرکت های زیان ده

۴۹

شرکت های باقی مانده در نمونه آماری

۹۶

بر اساس معیارهای فوق، ۹۶ شرکت شناسایی گردید که همگی به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته خواهد شد. سپس کلیه­‌ اطلاعات مورد نیاز جهت انجام این پژوهش از بانک­های اطلاعاتی بورس اوراق بهادار تهران، نرم افزارهای ره­آورد نوین و تدبیر پرداز و نشریه­های بورس جمع ­آوری گردید. لازم به توضیح است که نمونه آماری در پژوهش حاضر، همان جامعه آماری ‌می‌باشد.

۳-۸- قلمرو تحقیق

قلمرو تحقیق حاضر از سه راستا تشکیل می‌گردد:

۳-۸-۱- قلمرو موضوعی

حوزه­ بحث و تحلیلِ موضوع این تحقیق، شامل بررسی رابطه­ بین نوسانات قیمت نفت و بازده غیرعادی سهام در بین شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ‌می‌باشد.

۳-۸-۲- قلمرو مکانی

چارچوب مکانی در این پژوهش، شامل شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ‌می‌باشد که سهام شرکت­های مذکور به طور مداوم در بورس اوراق بهادار تهران معامله شده باشند.

۳-۸-۳- قلمرو زمانی

افق زمانی تحقیق حاضر از ابتدای سال ‌۱۳۸۸ الی انتهای سال ۱۳۹۲ می‌باشد.

البته ذکر این نکته ضروری است که این زمان به عنوان مقطعی که پژوهشگر طی آن داده ها و اطلاعات مربوط به آن دوره را جمع‌ آوری ‌کرده‌است ذکر شده است. علت انتخاب دوره زمانی مذکور این است که دوره ۵ ساله به اندازه کافی برای با معنی شدن نتایج تحقیق، بلندمدت می‌باشد و اطلاعات و صورت‌های مالی شرکت‌های مورد بررسی در این ۵ سال در آرشیو بورس اوراق بهادار تهران موجود می‌باشد.

۳-۹- روش انجام پژوهش و روش گردآوری داده ها

این پژوهش کاربردی است. طرح پژوهش آن از نوع نیمه‌ تجربی و با بهره گرفتن از رویکرد پس‌ رویدادی (از طریق اطلاعات گذشته) است. از روش پس رویدادی زمانی استفاده می‌شود که پژوهش­گر پس از وقوع رویدادها به بررسی موضوع می‌پردازد، افزون بر این، امکان دست­کاری متغیرهای مستقل وجود ندارد (نمازی، ۱۳۷۹، ۳۵).

گردآوری داده های مورد نیاز پژوهش، یکی از مراحل اساسی آن است و به لحاظ اهمیت آن، باید به طور دقیق تعریف و مشخص شود. مرحله گردآوری داده ها، آغاز فرآیندی است که طی آن پژوهشگر یافته های می‌دانی و کتابخانه‌ای را گردآوری می‌کند و سپس به خلاصه­سازی یافته ها از طریق طبقه‌بندی و سپس تجزیه و تحلیل آن‌ ها می‌پردازد و فرضیه‌های تدوین شده خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در نهایت نتیجه ­گیری می‌کند و پاسخ مسئله پژوهش را به اتکای آن­ها می‌یابد. به عبارت دیگر، پژوهشگر به اتکای داده های گردآوری شده حقیقت را آن طور که هست کشف می‌کند. ‌بنابرین‏، اعتبار داده ها اهمیت بسیاری دارد، زیرا داده های غیر معتبر مانع از کشف حقیقت می‌گردد و مسئله و مجهول مورد نظر پژوهشگر به درستی معلوم نمی‌شود و یا تصویری انحرافی و ناصحیح از آن ارائه خواهد شد. برای حفظ اعتبار داده های گردآوری شده، پژوهشگر باید داده های صحیح را با دقت تمام گردآوری کند (حافظ نیا، ۱۳۸۵، ۱۶۲). در این پژوهش برای جمع‌ آوری داده ها و اطلاعات، از روش کتابخانه‌ای استفاده می‌شود. در بخش کتابخانه‌ای، مبانی نظری پژوهش از کتب و مجلات تخصصی فارسی و لاتین گردآوری می‌شود و داده ­های پژوهش از طریق جمع‌ آوری داده های شرکت‌های نمونه با مراجعه به صورت‌‌های مالی، یادداشت‌های توضیحی، گزارش‌های هفتگی و ماهنامه بورس اوراق بهادار و با بهره گرفتن از نرم افزارهای ره­آورد نوین و تدبیر پرداز انجام می‌شود.

۳-۱۰- روش­های تجزیه و تحلیل آماری و آزمون فرضیه ­ها

آمار مجموعه ­ای از فنون یا روش‌های ریاضی برای جمع ­آوری، تنظیم، تعبیر و تفسیر داده­هاست که به دلیل استفاده از داده ­های کمی در تحقیق، آمار ابزار اساسی جهت اندازه ­گیری و ارزشیابی تحقیق است (آذر و مومنی، ۱۳۷۹). چنانچه هدف تحقیق فقط بررسی رابطه متغیر وابسته با متغیر (متغیرهای) مستقل باشد، می‌توان با محاسبه ضریب همبستگی، درجه وابستگی و ارتباط بین دو یا چند متغیر را مشخص ساخت. در این تجزیه و تحلیل نمی­ توان رابطه علت و معلولی ‌در مورد متغیرها را استنتاج نمود. ضریب همبستگی فقط میزان ارتباط بین دو متغیر وابسته و متغیر (متغیرهای) مستقل و بالعکس آن را مشخص می­ کند.

در صورتی که علاوه بر تعیین رابطه همبستگی، اندازه ­گیری و بررسی میزان تغییر یک متغیر که قابل استناد به متغیر (متغیرهای) دیگر است نیز مدنظر باشد، از تجزیه و تحلیل رگرسیون استفاده می­ شود. در این تجزیه و تحلیل ضمن تعیین رابطه همبستگی ‌می‌توان ضرایب متغیرهای مستقل از برآورد نمود و مشخص کرد که تغییر یک واحد در هر یک از متغیرهای توصیفی چه میزان بر متغیر وابسته تأثیر می­ گذارد. ضریب تعیین (R²) معرف میزان تغییرپذیری (انحراف) در متغیر وابسته است که به وسیله رگرسیون توضیح داده می‌شود یا به عبارت دیگر میزان ضریب تعیین بیان می­ کند که متغیر وابسته چقدر متأثر از متغیر مستقل است (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۱).

۳-۱۰-۱- رگرسیون چند متغیره

در برخی از مسائل پژوهشی، به ویژه آن­هایی که هدف پیش‌بینی دارند، تعیین همبستگی بین متغیر ملاک (که قصد پیش‌بینی آن را داریم) و ترکیب متغیرهای پیش‌بینی کننده، که هر کدام از آن­ها تا حدودی با این متغیر همبستگی دارند، دارای اهمیت زیادی است. روشی که از طریق آن متغیرهای پیش‌بینی کننده ترکیب می‌شوند، «رگرسیون چند متغیری» است. در این روش، یک معادله رگرسیون چند متغیری محاسبه می‌شود که ارزش‌های اندازه‌گیری شده پیش‌بینی را در یک فرمول خلاصه می‌کند. ضرایب معادله برای هر متغیر، بر اساس اهمیت آن در پیش‌بینی متغیر ملاک محاسبه و معین می‌شود. درجه همبستگی بین متغیرهای پیش‌بینی کننده در معادله رگرسیون چند متغیری و متغیر ملاک، به وسیله ضریب نشان داده می‌شود (دلاور، ۱۳۷۱، ۲۲۰).

در جهان غرب با تضعیف زندگی زناشویی ، فرایند شکل گیری روابط ابزاری در زندگی ، در حال گسترش است . این فرایند از جمله عوامل توضیح دهنده ی افزایش طلاق در چند دهه ی گذشته در سایر کشورهاست . نتایج مطالعات کشورهای دیگر نشان می‌دهد که متناسب با بزرگ تر شدن اندازه ی حجم شهر ، رویه های کمتر سنتی و مرسوم ظهور ‌کرده‌است . این رویه های جدید که ویژگی زندگی شهرنشینی است ، با آهنگ افزایش میزان طلاق هماهنگ است . این رویه های جدید بیان گر جایگزین های ازدواج های مرسوم است . این جایگزین ها قابلیت انعطاف بیشتری با زندگی دائماً در حال تغییر شهرنشینی دارند (عیسی زاده،بلالی،قدسی،۱۳۹۰).

در شهر به عنوان تجلی گاه روابط جامعه ، خانواده ی گسترده به نوع محدود ، گرایش پیدا می‌کند ، که این گرایش ، خود سبب افزایش طلاق می‌گردد .

در روابط اجتماعی در هنگام بروز اختلاف ، خانواده های زن و مرد می‌توانند سبب جلوگیری از وقوع این حادثه گردند . ‌به این صورت که بزرگان و افرادی که در تصمیمات زن و شوهر مؤثر هستند می‌توانند در این خصوص نقش بازدارندگی داشته باشند . در حالی که با تبدیل خانواده ی گسترده به خانواده ی محدود ، روابط زناشویی نمی تواند از حمایت های لازم برخوردار شده و این خود از اسباب افزایش طلاق می‌باشد.

هم چنین کاهش وظایف زن و شوهر ‌در مورد فرزندان و کم هزینه و راحت شدن طلاق نیز از پیامدهای شهر نشینی می‌باشد . بدین صورت که زن و شوهر وقتی ‌در مورد نگهداری فرزندان و وابستگی آن ها به خودشان دغدغه ای نداشته باشند ، با خیال آسوده تری به سمت طلاق گرایش پیدا می‌کنند .

زمینه قومی

«زمینه ی قومی – فرهنگی زوجین در پیوند با سایر عوامل از دیگر عوامل مؤثر بر طلاق است و به شدت بر پایداری ازدواج تأثیر می‌گذارد . به طور مثال ، در نواحی روستایی ، درون همسری قومی اثر مثبتی بر پایداری ازدواج دارد. به همین دلیل ازدواج های درون همسری قومی به صورتی امن، در شبکه روابط اجتماعی و تجویزهای هنجاری تنیده شده اند و ازین جهت کمتر در معرض از هم گسیختگی اند» (ادگوک، ۲۰۱۰ ،بنقل از عیسی زاده،بلالی،قدسی،۱۳۹۰ ).

سن ازدواج

شواهد نشان می‌دهند در سنین بالاتر ازدواج ، یکی از معرف های استقلال زن در نظر گرفته می شود . یافته ها نشان می‌دهند که سن ، در موقع ازدواج ، اغلب رابطه ای مثبت با پایداری ازدواج دارد . با این وصف می توان گفت ازدواج در سنین پایین امکان طلاق را افزایش می‌دهد . نتایج مطالعات نشان می‌دهد افرادی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند ، میزان طلاق بیشتری نسبت به افرادی که در سنین پایین ازدواج نمی کنند دارند (Poortman.A.R & Klamijn ، ۲۰۰۲).

این رابطه را چند عامل توضیح می‌دهند :

اول- فرصت انتخاب کمتر : افرادی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند ، از فرصت های کمتری برای انتخاب زوج مناسب برخوردار می‌شوند . فضاها و روابط متعدد اجتماعی که با افزایش سن به عنوان دامنه ی فرصت انتخاب مطرح می‌باشد ، با کاهش سن ازدواج شدیداًً کاهش می‌یابد .

دوم- منابع اقتصادی و اجتماعی : سن ازدواج با منابع اقتصادی و اجتماعی افراد رابطه ی مستقیم دارد . با کاهش سن ازدواج این منابع هم کاهش می‌یابد . به عبارت دیگر منابع اقتصادی و اجتماعی که به عنوان عاملی تأثیر گذار بر استحکام و دوام ازدواج می‌باشند ، هنگامی که افراد در سنین پایین ازدواج می‌کنند ، یا فاقد این منابع هستند یا کمبودی در این منابع دارند ، سن ، به واسطه ی این فقدان و یا کمبود منابع اقتصادی و اجتماعی می‌تواند با طلاق در ارتباط قرار گیرد .

سوم- تجربه ی اجتماعی : افرادی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند ، در برخورد با مشکلات و مسائل زندگی زناشویی تجربه اجتماعی کمی دارند یا فاقد آن هستند . فقدان یا کمبود تجربه اجتماعی در برخورد با مسائل و مشکلات زندگی زناشویی ، طلاق را به ‌عنوان راه حل سریع و مناسب در برابر افراد کم سن و سال قرار می‌دهد . در ارتباط با سن ازدواج و وقوع طلاق می توان این گزاره را مطرح کرد : « ازدواج در سنین پایین به واسطه دامنه فرصت کمتر ، کمبود یا فقدان منابع اقتصادی و اجتماعی یا کمبود تجربه اجتماعی ، احتمال وقوع طلاق را افزایش می‌دهد» (همان).

اشتغال زنان

افزایش مشارکت زنان در نیروی کار ، اغلب عامل افزایش طلاق در نظر گرفته می شود . اگرچه نتایج مربوط ‌به این موضوع پیچیده اند ، اما نتایج مطالعات متعددی حاکی از آن است که زنانی که کار می‌کنند یا ساعات زیادی از وقتشان را صرف کار می‌کنند ، ریسک بالاتری از طلاق را نشان می‌دهند. پورتمن در بررسی کار و طلاق زنان نشان می‌دهد ؛ زنانی که شاغل هستند و دارای شغل تمام وقت می‌باشند ، نسبت به زنانی که شاغل نیستند یا دارای شغل پاره وقت هستند ، میزان طلاق بیشتری دارند . شاغل نبودن یا دارای کار پاره وقت بودن احتمال طلاق را در زنان کمتر و شاغل بودن و دارای کار تمام وقت بودن ، احتمال طلاق را در زنان بیشتر می‌کند (پورتمن،۲۰۰۵).

پورتمن و کالمیجن در مطالعه پیرامون ماهیت جنسیتی طلاق و تعیین کننده های آن نشان می‌دهند که ساعات کار زنان با احتمال طلاق آن ها ارتباط مثبت و معنی دار دارد . هر چه ساعات کار بیرون از خانه بیشتر باشد ، احتمال طلاق برای زنان بیشتر می شود . کار زنان و افزایش کمی آن ، ضمن استقلال اقتصادی ، هزینه طلاق را برای آن ها کم می‌کند . همچنین زوج هایی که دارای فرزند و به خصوص فرزند خردسال هستند ، احتمال طلاق کمتری دارند.

استقلال اقتصادی ، ‌در مورد ارتباط بین کار زنان و طلاق ، آن است که : اشتغال همسر باعث می شود کارایی اهداف ازدواج کاهش یابد.استقلال اقتصادی دیگر آن است که اشتغال همسر، استقلال مالی را افزایش داده و طلاق را آسانتر می کند؛ اما یک استدلال جامعه شناختی این رابطه آن است که اشتغال همسر ممکن است نقطه مقابل انتظارات نقش سنتی باشد ، که زن را به عنوان یک خانه دار در نظر می‌گیرد ، لذا کار زن می‌تواند به تضاد و رقابت نقش منجر شده یا تهدیدی برای نقش شوهر به عنوان تأمین کننده مالی اصلی خانواده باشد. اشتغال همچنین منجر به اعتماد به نفس زیادتر زن شده و استقلال اجتماعی – روانشناختی وی را افزایش می‌دهد و این امر امکان طلاق را آسان تر می‌کند (پورتمن و کالمیجن، ۲۰۰۲).

استقلال اقتصادی زن

در دیدگاه اقتصادی «بکر» خانواده به عنوان نوعی خاص از مؤسسات تولیدی در نظر گرفته می شود. بر اساس این نظریه ، ازدواج بر این اساس شکل می‌گیرد که اگر زن و مرد به جای زندگی جدا از هم با یکدیگر زندگی کنند ، می‌توانند در بهره گیری از منابع خود کارآمدتر عمل کنند. وی در نظریه اقتصاد خرد ازدواج ، استقلال اقتصادی زنان را از عوامل مهم طلاق در نظر می‌گیرد .

سطح معنی داری

رگرسیون۲۰۳،۸۴۰۵۱،۲۶۶۲٫۶۲۳٫خطا۹۶۰،۹۲۳۰۰۹۹،۳

کل۱۶۳،۱۰۱۳۴

۲-۲-۴ بررسی فرض نرمال بودن توزیع خطاها

نتیجه آزمون کلموگروف- اسمیرنوف (k-s) که نتیجه آن در جدول ۴-۲ آورده شده است با آماره ۷۸۲/۰ و سطح معنی داری ۵۷۳/۰ نیز موید آن است که فرض نرمال بودن ‌مانده‌ها در سطح خطای
𝛼 تأیید می‌گردد.

جدول ۲-۴ نتیجه آزمون کلموگروف – اسمیرنوف

خطای استاندارد

تعداد

۳۵

میانگین پارامتر های نرمال

۰۰۰۰۰۰٫

انحراف معیار استاندارد

۹۳۹۳۳۶۴۴٫

تفاوت مطلق

۱۳۲٫

تفاوت مثبت

۰۹۲٫

منفی

۱۳۲٫-

کلموگروف – اسمیرونوف

۷۸۲٫

فرض سطح معنی داری ۲ دامنه ای

۵۷۳٫

۳-۲-۴ بررسی فرض همبسته نبودن خطاها

با توجه به جدول ۴-۴ ملاحظه می‌کنیم که مقدار آماره دوربین- واتسون برابر است با d= 1/99 که در مقایسه با درصد بالایی و درصد پایینی این آزمون در سطح خطای

(d _l = ۱٫۲۲ , d _u = ۱٫۷۲) ملاحظه می‌کنیم که d > d u است و لذا توجه به نحوه تصمیم گیری این آزمون نتیجه می گیریم که در سطح خطای =۰/۰۵ ∝ بین خطاهای مدل همبستگی وجود ندارد.

۴-۲-۴ همبسته نبودن متغیرهای مستقل با یکدیگر

ضرایب همبستگی دو به دوی متغیر های مستقل چهار گانه (نسبت دارایی های وثیقه ای، سودآوری، نسبت اندازه شرکت) در جدول ۴-۳ آورده است. همان‌ طور که ملاحظه می‌کنیم بیشترین همبستگی مربوط به متغیرهای نسبت و سودآوری شرکت بوده که برابر ۳/۴۷% به دست آمده و بقیه همبستگی ها کمتر از این مقدار هستند و لذا همبستگی شدید بین متغیرهای مستقل مشاهده نمی شود.

جدول ۳-۴ ضرایب همبستگی متغیرهای مستقل

نسبت دارایی های وثیقه ای

سودآوری

نسبت

اندازه شرکت

نسبت دارایی های وثیقه ای

همبستگی پیرسون

معنی داری۲دامنه

تعداد

۱

۰

۳۵

۱۸۱٫

۲۹۹٫

۳۵

۰۷۹٫

۶۵۳٫

۳۵

۲۹۲٫-

۰۸۸٫

۳۵

سودآوری

همبستگی پیرسون

معنی داری۲دامنه

تعداد

۱۸۱٫

۲۹۹٫

۳۵

۱

۰

۳۵

۴۷۳٫

۰۰۴٫

۳۵

۰۰۹٫

۹۶۱٫

۳۵

نسبت

همبستگی پیرسون

معنی داری۲دامنه

تعداد

۰۷۹٫

۶۵۳٫

۳۵

۴۷۳٫

۰۰۴٫

۳۵

۱

.

۳۵

۰۴۰٫

۸۲۰٫

۳۵

اندازه شرکت

همبستگی پیرسون

معنی داری۲دامنه

تعداد

۲۹۲٫-

۰۸۸٫

۳۵

۰۰۹٫-

۹۶۱٫

۳۵

۰۴۰٫-

۸۲۰٫

۳۵

۱

.

۳۵

۵-۲-۴ تحلیل رگرسیون

در جداول ۴-۴ تا ۴-۶ نتایج مدل رگرسیونی متغیر اهرم مالی با متغیرهای نسبت دارایی های وثیقه ای نسبت سودآوری، نسبت و اندازه شرکت آورده شده است.

جدول ۴-۴ نتیجه برازش مدل رگرسیونی

مدل

ضریب همبستگی چندگانه

ضریب تعیین

ضریب تعیین تعدیلی

خطای استاندارد برآورد

دوربین واتسون

۱

۳۷۲٫

۱۳۸٫

۰۲۳٫

۱۳۰۱۹۴٫

۹۹۰،۱

ملاحظه می‌کنیم ضریب تعیین مدل و ضریب تعیین اصلاح شده به دست آمده که بسیار پایین است.و این بدین معنی است که متغیرهای مستقل چهار گانه ۸/۱۳ از تغییرات متغیر اهرم مالی را تشکیل می‌دهند به عبارت دیگر ۲/۸۶ درصد از تغییرات اهرم مالی شرکت ها به غیر از عواملی فوق بستگی دارد.همان طور که در جدو ل(۴-۵) آنالیز و اریانس ملاحظه می‌کنیم آماره F=1/204 و سطح منحنی دارای sig= 0/33موید این است که فرض:

H _۰ =

در سطح خطای تأیید می‌گردد به عبارت دیگر در حالت کلی تغییرات اهرم مالی توسط متغیر های فوق تبین نمی گردد .

جدول ۵-۴ آنالیز و اریانس

مدل

مجموع سطوح معنی داری

درجه آزادی

میانگین سطح

فاکتور

سطح معنی داری

رگرسیون

خطا

کل

.۰۸۲

.۵۰۹

.۵۹۰

۴

۳۰

۳۴

.۰۲۰

.۰۱۷

۲۰۴،۱

.۳۳۰

در جدول ۴-۶-بر آورد ضرایب مدل رگرسیونی به همراه اماره t در سطح معنی داری(sig) برای تک تک متغیر های مستقل بر آورد شده است .

آزمون برای تک تک متغیر ها در سطح خطای تأیید می‌گردد .

جدول ۶-۴ جدول ضرایب مدل رگرسیونی

مدل

ضرایب تأثیر رگرسیونی استاندارد نشده

ضرایب تأثیر رگرسیونی استاندارد شده

اهمیت نسبی

سطح معنی داری

ضریب

خطای انحراف معیار

بتا

مقدار ثابت

نسبت دارایی های وثیقه ای

سود آوری

نسبت

اندازه شرکت

۸۹۹٫

۰۴۹٫-

۳۶۱٫-

۰۱۵٫

۰۱۶٫-

۲۲۹٫

۱۳۱٫

۱۹۷٫

۰۱۲٫

۰۱۸٫

۰۶۷٫-

۳۵۸٫-

۲۵۹٫

۱۵۶٫-

۹۲۰،۳

۳۷۳٫-

۸۳۰،۱

۳۴۴،۱

۸۸۰٫-

۰۰۰٫

۷۱۲٫

۰۷۷٫

۱۸۹٫

۳۸۶٫

۶-۲-۴ نتیجه گیری در سال ۱۳۸۱

بنا براین مدل رگرسیونی با توجه به ضرایب حدول ۴-۶به صورت زیر می‌باشد :

BL= .899-.049 IGP – .361 BEP + .015 (

با توحه به اینکه فرض H0برای کلیه متغیر ها در سال ۱۳۸۱ تأیید شده است یعنی اینکه بین اهرم مالی با نسبت دارایی های و ثیقه ای ، سود آوری، نسبت و اندازه شرکت رابطه معنی داری وجود ندارد نشان می‌دهد که مدل ارائه شده بالا مدل خوبی برای پیش‌بینی اثر متغیرهای نسبت دارایی های وثیقه ای، سودآوری، نسبت و اندازه شرکت بر اهرم مالی نمی باشد.

شواهد حاصل از این تحقیق در سال ۱۳۸۱ نشان می‌دهد که ساختار مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تابع هیچ کدامیک از متغیرهای نسبت دارایی های وثیقه ای سودآوری، نسبت و اندازه شرکت نمی باشد. ‌بنابرین‏ هیچ یک از تئوری های سلسله مراتب تأمین مالی و تئوری توازن ثابت یا پایدار ساختار سرمایه در این سال با بازار مالی ایران انطباق نداشته است.

۳-۴ بررسی فرضیه های تحقیق در سال ۱۳۸۲

فرضیه ۱

H _۰ : بین سودآوری و ساختار سرمایه رابطه معنی داری وجود ندارد.

H _۱: بین سودآوری و ساختار سرمایه رابطه معنی داری وجود دارد

فرضیه ۲

H _۰: بین نسبت و ساختار سرمایه رابطه معنی داری وجود ندارد..

H _۱: بین نسبت و ساختار سرمایه رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضیه ۳

H _۰ بین نسبت دارایی های وثیقه ای و ساختار سرمایه رابطه معنی داری وجود ندارد.

H _۱: بین نسبت دارایی های وثیقه ای و ساختار سرمایه رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضیه ۴

H _۰ بین اندازه شرکت و ساختار سرمایه رابطه معنی داری وجود ندارد.