۴- تعهد به مراقبت از جنین: حامل متعهد است تمام مراقبت‌های متعارف حمل جنین و زایمان را انجام دهد و از کلیه اقداماتی که نوعاً یا به جهت وضعیت خاص حمل، سلامت آن‌را به خطر می‌اندازد، اجتناب ورزد.

۵- تعهد به عدم انجام اعمال معیّن: حامل متعهد است تا پایان مدّت اجرای این قرارداد از اقدامات زیر خودداری نماید:

– مشارکت در ‌فعالیت‌ها یا ورزش‌های خطرناک بنا به توصیه پژوهشگاه رویان؛

– هر گونه سفر در طول بارداری بدون اطّلاع قبلی و اخذ موافقت پزشک پژوهشگاه رویان؛

– استعمال دخانیات یا قرار گرفتن در معرض دود دخانیات؛

– استفاده از رنگ مو در طول سه ماهه نخست بارداری؛

– برداشتن و حمل بار بیش از حدّ مجاز توصیه شده توسط پژوهشگاه رویان؛

– نوشیدن مشروبات الکلی؛

– استفاده از داروهای غیرمجاز یا مواد مخدّر.

۲-۷-۲ تعهدات والدین متقاضی

والدین متقاضی فرزند بسته به نوع قراردادی که جهت استفاده از رحم جایگزین منعقد می‌نمایند، تعهدات متفاوتی دارند. چنان‌چه قرارداد آن‌ ها نوع دوستانه باشد، والدین صرفاً به پرداخت هزینه های درمان و غذا در برابر بانوی صاحب رحم مدیون می‌گردند و اگر قرارداد آن‌ ها از نوع معوّض باشد، علاوه بر پرداخت هزینه های فوق، تعهدات والدین ناظر به پرداخت مبلغی پول به مادرجانشین نیز می‌شود. این پول می‌بایست شرایط لازم مورد معامله از قبیل موجود بودن هنگام عقد، قابل نقل و انتقال بودن، قدرت بر تسلیم توسط مدیون و ملک مدیون بودن را داشته باشد (جلالیان، ۱۳۸۶: ۳۳۷). طبق تحقیقات و بررسی‌های انجام شده در کشورمان مشخص گردیده است که اکثر قراردادهای اجاره رحم به صورت بلاعوض انجام می‌شود؛ ولی، مواردی هم دیده می‌شود که برخی از زنان از این عمل به عنوان نوعی شغل استفاده کرده و قرارداد به صورت معوض بسته می‌شود (همان). متأسفانه در حقوق ایران در خصوص پرداخت یا عدم پرداخت پول و نیز چگونگی پرداخت آن رویه مشخّص و ثابتی وجود ندارد؛ امّا، آنچه مسلّم است این‌که ممنوعیتی برای پرداخت پول به مادر جانشین وجود ندارد. پرداخت پول چه در قراردادهای نوع دوستانه که به صورت شرط عوض گنجانده می‌شود و چه در قراردادهای معوّض اگر به صورت کنترل شده صورت گیرد تا جایی که مخالف نظم عمومی و اخلاق حسنه و سؤاستفاده مالی نشود، ضروری است؛ چرا که مادرجانشین در هر صورت متحمّل زیان‌های مادی مثل هزینه‌‌های مختلف دوران بارداری و زایمان خواهد شد. همچنین، این امر برای او زیان‌های معنوی فراوانی را در بردارد که عبارت است‌ از: شنیدن طعنه و کنایه‌های دوستان و آشنایان، محرومیت رفتن به مسافرت در ایام خاصّی از بارداری، نخوردن برخی داروها و غذاها، محدودیت‌های ایجاد شده در زندگی زناشویی (در صورت داشتن شوهر) و غیره. ‌بنابرین‏، به دور از عدل و انصاف است برای شخصی که متحمّل چنین سختی‌های خواهد شد، اجرتی هرچند به صورت شرط ضمن عقد در قرارداد لحاظ نگردد. تعهد دیگری که والدین متقاضی به موجب قرارداد اجاره رحم به عهده می‌گیرند، نگاهداری و حضانت کودک پس از تولّد است؛ زیرا، با توجه ‌به این‌که مطابق با ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی، نگاهداری اطفال حقّ و تکلیف ابوین است، حضانت پیش از تولّد آنان نیز حقّ و تکلیف پدر و مادر است در نتیجه، والدین متقاضی باید جنین متولّد شده را در موعد مقرر از مادرجانشین تحویل بگیرند و حق ندارند به بهانه بیماری یا معلولیت کودک از مسئولیت‌های قانونی خویش سر باز زنند و از تحویل گرفتن کودک امتناع نمایند.

۲-۷-۳ نقض قرارداد استفاده از رحم جایگزین

هر قراردادی یکسری تعهداتی را برای طرفین به همراه دارد که به طُرق مختلفی ممکن است از جانب طرفین نقض گردد و موجبات مسؤلیت طرفین عقد را فراهم آورد. مسئولیت قراردادی در صورتی به وقوع می‌پیوندد که سه شرط در وقوع آن دخیل باشد. الف) بین زیان دیده و عامل ورود ضرر، قرارداد صحیح و نافذی وجود داشته باشد و تعهداتی از آن قرارداد برای طرفین یا یکی از آن‌ ها به وجود آید؛ ب) یکی از طرفین از انجام تعهدات خود تخلّف نموده و در اثر آن خساراتی به طرف دیگر وارد آید؛ ج) بین زیان وارده و عدم انجام تعهد رابطه سببیّت وجود داشته باشد. در صورتی‌که یکی از این شروط موجود نباشد یا قرارداد استفاده از رحم جایگزین اساساً منعقد نگردد یا این‌که قرارداد به دلیل عدم تحقّق برخی از شرایط صحّت آن مثل معلوم و معیّن نبودن موضوع یا عدم اهلیت یکی از طرفین صحیح نباشد یا این‌که به تبع برخی از فقها چنین قراردادی را باطل بدانیم یا آن‌را مخالف اخلاق‌حسنه و نظم عمومی قلمداد کنیم؛ مسئولیت، از حیطه مسئولیت قراردادی خارج و در زمره مسئولیت خارج از قرارداد یا ضمان قهری قرار می‌گیرد (کاتوزیان، ۱۳۸۹، ج۱: ۶۲). لذا، با توجه به عقد بودن قرارداد استفاد از رحم جایگزین؛ به بررسی نقض قرارداد مذکور از سوی متعاملین آن می‌پردازیم.

۲-۷-۳-۱ نقض قرارداد استفاده از رحم جایگزین از سوی مادر جانشین

مسئولیت قراردادی مادرجانشین در برابر والدین ژنتیکی در صورتی حاصل می‌شود که بین مادرجانشین و والدین ژنتیکی قرارداد صحیحی منعقد گردیده و مادرجانشین از تعهدات آن قرارداد تخطی نماید و خسارت، ناشی از نقض تعهدات قراردادی باشد. مادرجانشین ممکن است تعهدات خود را به نحو مطلوبی انجام نداده و آن‌ ها را به طور ناقص انجام دهد؛ مثلاً وقتی متعهد شده که هزینه های پرداختی توسط والدین ژنتیکی را به نحو احسن در جهت بهبود کیفیت بارداری، مراقبت از حمل و زایمان استفاده کند، این تعهد را به نحو احسن انجام ندهد. همچنین امکان دارد مادرجانشین تعهدات خود را با تأخیر و خارج از موعد مقرر انجام دهد؛ مثلاً وقتی متعهد است در زمان‌های خاصّی جهت انجام معاینات و آزمایشات لازم در پژوهشگاه حاضر شود، از انجام این امر در زمان‌های مقرر امتناع و با تأخیر انجام دهد و در اثر این فعل و ترک فعل منجر به ورود صدمات غیر قابل جبرانی به جنین بشود. لذا، از آنجایی‌‌که والدین ژنتیکی در ازای تعهدات مادرجانشین، یکسری تعهدات مالی از قبیل هزینه های درمانی، بیمارستانی، دارویی و سایر هزینه های ضروری جهت باروری، امرار معاش حامل تا زمان وضع حمل و پس از بارداری را برعهده می‌گیرند، به وضوح پیدا‌ است، چنان‌چه مادرجانشین تمام یا قسمتی از تعهدات خود را نقض نماید و اقدامات وی منجر به آسیب به جنین شود، والدین حقّ مطالبه خسارت را خواهند داشت. لازم به ذکر است، در صورتی‌که قوّۀ قاهره سبب نقض تعهد از سوی مادرجانشین و سقط جنین شود، وی از مسؤلیت مبرّا خواهد بود و نمی‌توان بر اساس قواعد اجاره اشخاص مادر جانشین را مستحق اجرت ندانست؛ زیرا، او به تعهد خود مبنی بر نگهداری از جنین عمل کرده و رسیدن به نتیجه مقصود از حدّ توان او خارج می‌باشد؛ مضافاً بر این‌‌که مستحق ندانستن مادر جانشین بر اجرت در این مورد با وجود مشقّت زیادی که او در این راه متحمّل شده است، عادلانه به نظر نمی‌رسد. چنان‌چه نقض قرارداد از سوی مادرجانشین در قالب عدم استرداد کودک پس از تولّد به والدین متقاضی صورت پذیرد، در این صورت می‌توان الزام وی را به تسلیم و تحویل کودک از دادگاه خواستار شد.