«فلما جاءهم نذیر ما زادهم الا نفورا× استکبارا فی الارض ومکر السى‏ء ولا یحیق المکرالسیئ الا باهله فهل ینظرون الا سنه الاولین فلن تجد لسنه الله تبدیلا و لن تجد لسنه الله تحویلا»^[۷۵]: آنگاه که بیم دهنده‏اى نزدشان آمد، جز دورى از بیم‏دهنده آن ها را سودى نبخشید، به علت استکبار در زمین و نیرنگهاى زشت،(باید دانست که) نیرنگهاى بد جز نیرنگبازان را در بر نمى‏گیرد. آیا آنان جز سنتى که بر گذشتگان حاکم بود، منتظر چیز دیگرى هستند؟! در سنت‏خدا هیچ تحول و دگرگونى نمى‏یابى.

«…و انتم الاعلون ان کنتم مؤمنین…و تلک الایام نداولها بین الناس…» ^[۷۶]: شماها برترید اگر مؤمن باشید… و این روزها (پیروزى و شکست) را بین مردم دست‏به دست مى‏گردانیم.

اصل دهم

تاریخ بشر آینده روشنى دارد. درست است که زندگى بشر غالبا با نابرابریها و نابسامانیها همراه بوده است، ولى این وضع تا آخر ادامه نخواهد داشت، بلکه تاریخ بشر به سوى آینده‏اى روشن ‌در حرکت است که در آن عدل فراگیر حاکم شده. و به تعبیر قرآن کریم صالحان، حاکمان زمین خواهند بود. چنان که مى‏فرماید:

«و لقدکتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون»^[۷۷]: ما در زبور پس از «ذکر» (شاید مقصود تورات باشد) نوشتیم که صالحان حاکمان زمین خواهند شد.

و نیز مى‏فرماید:

«وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم»^[۷۸]: خداوند به افرادى از شما که ایمان آورده و کارهاى نیک انجام دهند وعده داده است که آنان را در زمین خلافت‏بخشد، همان گونه که پیشینیان را خلافت ‏بخشیده است.

‌بنابرین‏ در آینده تاریخ و در گردونه مبارزه مستمر حق و باطل، پیروزى نهایى از آن حق است، هرچند به طول انجامد. چنان که مى‏فرماید:

«نقذف بالحق على الباطل فیدمغه‏فاذا هو زاهق»^[۷۹]: حق را بر سر باطل مى‏زنیم تا آن را درهم کوبد، پس ناگهان نابود گردد.

اصل یازدهم

انسان از دیدگاه قرآن کریم از کرامتى ویژه برخوردار است، تا آنجا که مسجود فرشتگان قرار گرفته است. چنان که مى‏فرماید:

«و لقدکرمنا بنی آدم و حملناهم فی البر و البحر ورزقناهم من الطیبات و فضلناهم على کثیر ممن خلقنا تفضیلا»^[۸۰]: همانا بنى آدم را کرامت‏بخشیدیم و آنان را در خشکى و دریا جاى داده و از طیبات روزى دادیم و بربسیارى از آفریده‏هاى خود برترى بخشیدیم.

با توجه به اینکه اساس زندگى انسان را حفظ کرامت وعزت نفس تشکیل مى‏دهد، انجام هر گونه کارى که این موهبت الهى را خدشه‏دار سازد از نظر اسلام ممنوع است. به تعبیرى روشنتر، هر نوع سلطه‏گرى و سلطه‌پذیرى ناروا، اکیدا ممنوع مى‏باشد. امیر مؤمنان على(علیه‌السلام) مى‏فرماید: «ولا تکن عبد غیرک وقد جعلک الله حرا»^[۸۱] :‌بنده دیگرى مباش، خدا ترا آزاد آفریده است.

نیز مى‏فرماید: «ان الله تبارک و تعالى فوض الى المؤمن کل‏شی‏ء الا اذلال نفسه‏»: خدا کارهاى فرد با ایمان را به دست‏خود او سپرده (و او را در انجام و ترک آن ها آزاد‌گذارده) جز خوار ساختن خویش را.^[۸۲]

روشن است که ‌حکومت‌های مشروع الهى با این قانون منافات ندارد، چنان که توضیح آن در بحث آینده خواهد آمد.

اصل دوازدهم

حیات عقلانى انسان از دیدگاه اسلام جایگاه ویژه‏اى دارد، زیرا برترى و ملاک امتیاز انسان از سایر حیوانات به قوه تفکر و نیروى خرد او است. از این روى در آیات بسیارى از قرآن کریم، بشر به تفکر و اندیشه ورزى دعوت شده است تا آنجا که پرورش فکر و تفکر در مظاهر خلقت را از ویژگى‏هاى خردمندان دانسته است. چنان که مى‏فرماید:

«الذین یذکرون الله قیاما وقعودا وعلى جنوبهم ویتفکرون‏فی خلق‏السموات‏والارض ربنا ما خلقت هذا باطلا»^[۸۳]: آنان کسانى هستند که خدا را، ایستاده و نشسته و در حالی که به پهلو خوابیده‏اند، یاد مى‏کنند و در آفرینش آسمان‌ها و زمین مى‏اندیشند و مى‏گویند: پروردگارا این جهان را بیهوده نیافریده‏اى(آیات مربوط به لزوم تفکر و مطالعه در مظاهر خلقت و آیات الهى بیش از آن است که در اینجا نقل شود).

بر اساس چنین دیدگاهى است که قرآن، انسان‌ها را از پیرویهاى نسنجیده و کورکورانه از گذشتگان منع مى‏کند.

اصل سیزدهم

آزادیهاى فردى در قلمرو مسایل اقتصادى، سیاسى وغیره در اسلام مشروط ‌به این است که با تعالى معنوى او منافات نداشته و نیز مصالح عمومى را خدشه‏دار نسازد. در حقیقت فلسفه تکلیف در اسلام همین است که مى‏خواهد با موظف کردن انسان، کرامت ذاتى او را حفظ نموده و مصالح عمومى را تأمین کند. جلوگیرى اسلام از بت‏پرستى و میگسارى و نظایر آن براى حفظ کرامت و حرمت انسانى است، و از اینجا حکمت قوانین کیفرى اسلام نیز روشن مى‏گردد.

قرآن کریم اجراى قانون قصاص را عامل حیات انسان دانسته و مى‏فرماید: «و لکم فی القصاص حیاه یا اولى الالباب»^[۸۴]: اى خردمندان، قصاص حافظ حیات شما است.

پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: «ان المعصیه اذا عمل بها العبد سرا لم یضرالاعاملها، فاذا عمل بها علانیه ولم یغیر اضرت بالعامه‏»: هرگاه فردى به صورت پنهانى مرتکب گناه شود فقط به خود ضرر مى‏زند، ولى اگر آشکارا انجام دهد و مورد اعتراض واقع نشود به عموم ضرر مى‏رساند.

امام صادق علیه السلام پس از نقل حدیث مى‏افزاید:«ذلک انه یذل بعمله دین الله و یقتدی به اهل عداوه الله‏»:علت این امر آن است که فرد متظاهر به گناه با رفتار خود حرمت احکام الهى را مى‏شکند و دشمنان خدا از او پیروى مى‏کنند.^[۸۵]

اصل چهاردهم

یکى از مظاهر آزادى فردى در اسلام این است که در‌پذیرش دین اجبارى نیست، چنان که مى‏فرماید: «لا اکراه فی الدین قدتبین الرشد من الغى»^[۸۶]. زیرا دین مطلوب در اسلام، ایمان و باور قلبى است و این چیزى نیست که با عنف و زور در دل انسان جاى گیرد، بلکه در گرو حصول یک رشته مقدمات است که مهم‌ترین آن ها روشن شدن حق از باطل مى‏باشد. هرگاه این شناخت‏حاصل شود، در شرایط طبیعى، انسان حق را برمى‏گزیند.

درست است که «جهاد»یکى از فرایض مهم اسلامى است، ولى معناى آن اجبار دیگران به‌پذیرش اسلام نیست، بلکه مقصود از آن برطرف ساختن موانع ابلاغ پیام الهى به گوش جهانیان است تا «تبین رشد» تحقق‌پذیرد. طبیعى است چنانچه سوداگران زر و زور روى اغراض مادى و شیطانى مانع رسیدن پیام آزادیبخش دین به گوش جان انسان‌ها گردند، فلسفه نبوت (که همانا ارشاد و هدایت‏بشر است) اقتضا مى‏کند که جهادگران هر گونه مانع و یا موانع را از سر راه بردارند، تا شرایط ابلاغ پیام حق به افراد بشر فراهم گردد.

گفتار سوم: انسان و محیط زیست

الف. نگاه انسان معتقد

تا به حال اندیشیده‌اید که نگاه ما، کسانی را که خود را طرفدار حیوانات و محیط زیست می‌دانیم، بر چه پایه هایی استوار و اخلاقاً تا چه حد صحیح است؟!!

اگر من بیرون چادر خود در گذرگاهی در طبیعت به حیوانی- مثلاً خرسی- برخورد کردم، می‌توانم اگر دلم خواست (یا به عبارت بهتر اگر هوس کردم) او را بکشم؟!!

نگاه مبتنی بر اخلاق انسان مدار ممکن است این عمل را نادرست بداند، با چه استدلالی؟!

آلفرد آدلر^[۶] بهداشت روانی یا بعبارت دیگر بهزیستی استوار و شادکامی را در سه جمله خلاصه می‌کند. ۱- همسازی در زناشویی و کانون خانواده ، ۲- همسازی با کار و حرفه و بالاخره ۳- همسازی با دیگران (میلانی فر ،۱۳۷۴،ص ۱۲۵).

پختگی روانی و رشد عاطفی فکری طرفین

درجه رشد عاطفی و فکری فقط بستگی به سن ندارد از آنجایی که رشد عاطفی فکری با رشد هوشی رابطه مستقیم دارد لذا اختلاف زیاد بین هوش و معلومات زن و مرد ‌ممکن‌است سبب بروز اختلافات زناشویی شود. تحقیقات نشان می‌دهد که مردان بیشتر مایلند بـا زنانی که‎ کم هوش تر از خودشان و از نظر تحصیل مدرک تحصیلی کمتری دارند ازدواج کنند . رشد اجتماعی با رشد فکری عاطفی رابطه دارد چون فردی که از نظر اجتماعی رشد کرده طرز سازش و همکاری را با افراد بهتر می‌داند و به محدودیتهای خود واقف است ، انتظارات اجتماعی را درک می‌کند و از بحران‌های دائمی زندگی جلوگیری می‌کند. بعبارت دیگر پختگی روانی و رشد اجتماعی ، عاطفی باعث می‌شود که همسران معایب یکدیگر را بپذیرند ، نقایص یکدیگر را به رخ هم نکشند و در حالات مختلف انعطاف‌پذیری داشته و واکنش مناسب نشان دهند(میلانی‌فر ، ۱۳۷۴ ،ص ۱۲۵).

مهمترین عامل موفقیت در زندگی زناشویی، رشد عاطفی ‌و فکری است شخصی که از لحاظ عاطفی و فکری رشد کرده ، ‌در مورد اعضای خانواده و مشکلات زندگی نظر واقع بینانه‌ای دارد و دارای فلسفه زندگی معینی است که ‌بر اساس آن می‌تواند از بحران‌های دائمی زندگی جلوگیری کند . رشد احتماعی نیز رابطه نزدیکی با رشد عاطفی و فکری دارد ، زیرا کسی که از لحاظ اجتماعی رشد کرده ، روابط اجتماعی را بهتر درک می‌کند و می‌داند چگونه با دیگران سازش کند(ذوالفقار ،۱۳۸۰، ص ۶۵).

طرز تفکر و عقاید و تمایلات

ثابت شده‌است که توافقهای زیاد قبل از ازدواج روابط بعد از ازدواج را نیز ‌‌محکم‌تر کرده و معنی و مفهوم بهتر به زندگی زناشویی می‌دهد.البته زن و شوهر در همه موارد با یکدیگر توافق کامل نمی‌توانند داشته باشند ولی برای اینکه خانواده سعادتمند و مستحکم شود توافق کلی در بیشترقسمتهای زندگی لازم و ضروری است (میلانی فر ، ۱۳۷۴،ص ۱۲۶).

داشتن توافق نسبت به موضوعات مهم زندگی یکی از مسائلی است که در موفقیت و رضامندی زندگی زناشویی نقش دارد ، علایق شامل فعالیت‌های متعدد روزانه از قبیل رفتن به سینما،تاتر،کنسرت، گوش‌دادن به رادیو ، خواندن کتاب ، رفتن به میهمانی و امثال آن می‌گردد. البته نباید انتظار داشت که زن و شوهر در همه این علایق با یکدیگر توافق داشته باشند ولی برای سعادت خانواده توافق کلی در قسمت عمده‌ای از این علایق ضرورت دارد. طرز تفکر ، موضوع بسیار مهمی است زیرا ‌بر اساس آن فلسفه زندگی هر فردی ریخته می‌شود(ذوالفقار، ۱۳۸۰، ص ۷۰).

عقاید مذهبی

ثابت شده‌است اعتقادات و نگرشهای زن و مرد اکثرا پس از ازدواج ادامه می‌یابد و حتی اگر زن و شوهر از یک مذهب ولی دارای اعتقادات و دید فلسفی متفاوت نسبت به اصول و موازین مذهبی خود باشند ، مثلا یکی از آن ها متعصب و به اصطلاح معتقد به اصول و فروع دین بوده و دیگری بی‌اعتقاد به موازین فوق باشد بازهم منجر به اختلافات عدیده شده و مسائل زندگی را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد(میلانی‌فر ، ۱۳۷۴، ص ۱۲۷).

اختلافات طبقاتی

یکی از عوامل بسیار مهم در امر ازدواج ،اختلافات طبقاتی وخانوادگی است . در یک ازدواج مطلوب همیشه باید تشابه طبقاتی تا آنجا که امکان دارد و جود داشته باشد . تجربه ثابت کرده‌است زنان به امتیازات شوهر دیگران نظیر ثروت ،مقام اجتماعی ، تحصیلات عالی رشک می‌برند.‌بنابرین‏ اگر زنی با افرادی درمعاشرت باشدکه ازنظروضع زندگی هماهنگی ندارند ممکن است در سعادت زندگی اختلال وارد کند . البته ‌ممکن‌است زن و شوهری با اختلافات طبقاتی زیاد زندگی زناشویی راحتی داشته باشند ولی از آنجایی که تدریجا زن و شوهر از تفاوت‌های بین خود آگاه می‌شوند ‌ممکن‌است این تفاوت‌ها باعث اختلاف شود(میلانی فر ، ۱۳۷۴ ، ص ۱۲۷).

میزان تحصیلات

کارلسون ۱۹۶۳ می‌گوید «میان تعادل سطح تحصیلات زن و شوهر و خرسندی زناشویی وجه مشترکی موجود نیست ». در صورتی که هامیلتون^[۷] ۱۹۲۹ برخلاف عقیده وی معتقد است، میان سعادت خانوادگی و همگونی تحصیلات همبستگی مثبتی وجود دارد و وجود یک موقعیت تحصیلی همسان یا دست کم همسنگ، خواهد توانست به ایجاد توافق میان زن و شوهر کمک کند. چه همگونی تحصیل خود مظهر تناسب جهان‌بینی است و همچنین در بسیاری از موارد تناسب اجتماعی و سنی نیز از آن بر‌می‌آید(ذوالفقار ، ۱۳۸۰ ، ص ۶۵).

توافق و طرز فکر درباره امور جنسی

تحقیقات نشان می‌دهد که مسائل جنسی از لحاظ اهمیت در ردیف مسائل درجه اول یک زندگی زناشویی قرار دارند و سازگاری در روابط جنسی از مهمترین علل خوشبختی زندگی زناشویی است . به طوری که اگر این روابط ارضاء کننده و کامل نباشد منجر به ناراحتی شدید و اختلافات می‌شود . داشتن اطلاعات کافی ‌در مورد امور جنسی بدون دغدغه و ترس ، از موضوعات اساسی ارضای تمایلات جنسی است و ازدواجهای صحیح و مطمئن باعث سازگاری جنسی بیشتری می‌شوند . نزدیکی یک تماس بدنی تنها و فقط به منظور تولید مثل نیست بلکه وسیله تظاهرات صمیمانه عشقی و آرامش وارتباطی است که با احساس امنیت همراه با حس وابستگی به یکدیگر و ارضاء خاطر و غلبه بر تنهایی و جدایی است (میلانی فر ، ۱۳۷۴، ص ۱۲۷).

روابط جنسی یکی از متغیرهای مهم در روابط زناشویی است . زیرا اگر این روابط ‌قانع کننده نباشد منجر به احساس محرومیت ، ناکامی و عدم احساس ایمنی می‌گردد(ذوالفقار،۱۳۸۰، ص ۶۷).

در این زمینه تحقیقات زیادی صورت گرفته است . از جمله می‌توان به تحقیق اسمیت ۱۹۹۳ اشاره کرد که به بررسی نگرشهای جنسی ، جاذبه بین فردی و توافق زناشویی پرداخت و نشان داد که بین جاذبه جنسی و جسمی و رضایتمندی زناشویی رابطه معناداری وجود دارد(میلانی فر ، ۱۳۷۴، ص ۱۲۷). درزندگی زناشویی ‌اگر یکی ازطرفیـن احتیاج شدیدی به رابطـه جنسی داشــته باشد ولــی طرف مقابل میل کمتری راحس کند،اشکالاتی ایجادمی‏شود.ولی ‌اگر این اختلاف‎کم باشد باکمی صبر ‌و حوصله ورعایت حال دیگری می‎توان رابطه جنسی لذت بخشی برقرار کرد(میلانی فر ، ۱۳۷۴، ص ۱۲۸).

تولد فرزند

تغییراتی که به وسیله انتقال به دوره پدر و مادری در زندگی زناشویی به خصوص در زندگی زنان پدید می‌آید در خشنودی و لذت از زندگی زناشویی مؤثرند ، فلدمن^[۸] ۱۹۷۱ در یک بررسی که روی زوجین بدون فرزند و زوجینی که دارای فرزند بودند انجام داد،آشکار کرد که رضایت زناشویی در همسرانی که به دوره پدر و مادری انتقال یافته‌اند،نسبت به دوره زندگی زناشویی قبلی کاهش یافته است . و همسران صاحب فرزند کودکان خود را عواملی تهدید کننده در ارتباط زناشویی می‌پنداشتند و از تغییراتی که در روابط شوهرانشان با آن ها پدید آمده بود سخن می‌گفتند (ذوالفقار،۱۳۸۰، ص ۶۶).

تعداد فرزندان

۲- الف) کرم­های رایانه­ای^[۸۲]۳

اغلب مردم کرم­های رایانه­ای را با ویروس­ها اشتباه می­ گیرند، چون هر دو دستگاه­ها را آلوده ‌می‌کنند و می ­تواند آثار مخربی مانند حذف فایل­ها و پاک کردن آن ها را تغییر در داده ­ها را داشته باشد.

کرم­های رایانه­ای برنامه­ هایی هستند که خود را در سیستم پخش ‌می‌کنند و معمولاً این عمل را با ایجاد کپی­هایی از خود در حافظه سیستم­ها اقدام و اغلب موجب از کار افتادن سیستم­ها و تخریب دستگاه­ها نیز می­شوند.

۳- الف) اسب تراواها^[۸۳]۱

این مورد برگرفته از اسب چوبی که یونانیان جهت نفوذ به داخل شهر تراوا که آن را مفید می­دانستند، گرفته شده. در علوم رایانه­ای نیز اسب­های تراوا، مشابه اسب معروف دئر افسانه برنامه­ای است که ظاهراًً مفید است ولی در باطن در بر گیرنده برنامه ­های ویرانگر و مختل کننده است که نمونه ­های موجود آن ‌می‌توان ۱- بمب­های منطقی^[۸۴]۲ ۲- حملات از نوع DDOS,DOS

ب- اخلال در داده ­ها یا سامانه­های مجازی

معمولاً شخص مرتکب با ابزارهایی که بیان گردید در صدد اختلال­هایی در داده ­ها و تغییر در نحوه ارائه آن ها و کسب داده ­های ارزشمند برای مرتکب می­ نماید.

۳) نتیجه جرم

تخریب و اخلال در داده ­های سامانه­های مجازی (سایبر) یک جرم مقید بوده و به صرف ارسال ابزارهای ویرانگر مانند ویروس­ها و … تا وقتی که اختلال و تخریب که عمدتاًً نتیجه جرم است ایجاد نگردد، نمی­ توان گفت اقدامی صورت گرفته و چنانچه اقدام فرد به همان اندازه باشد ولی عمل تخریب و اخلال ایجاد نشده باشد با وجود شرایطی ‌می‌توان شروع به جرم دانست و یا بر اساس مواد قانونی دیگر اقدام نمود، لذا باید نتیجه جرم همان تخریب یا اخلال ایجاد گردد تا بتوان عمل مرتکب را مشمول مواد قانونی مندرج در قانون جرایم رایانه­ای دانست.

گفتار سوم) رکن روانی

این جرم مانند جرایم دیگر از جرایم عمدی ‌می‌باشد و نیاز به سوءنیت عام دارد، یعنی مرتکب باید عمد در تولید و توزیع و انتشار برنامه ­های مخرب داشته باشد. این جرم باید سوءنیت خاص نیز مورد نظر قرار گیرد و اقدام کننده قصد خاص یعنی تخریب و اخلال در داده ­های خاص را انجام داده باشد و این عمل را جهت ارتکاب جرم انجام داده باشد. ‌بنابرین‏ شخصی که این اعمال را به جهت اختراع انجام داده باشد و یا ناآگاه از اعمال مذکور بوده باشد جرم مذکور تحقق نمی­یابد و عموماً این عمل بدون مجوز ورود از سوی مرتکب صورت ‌می‌گیرد.

فصل ششم

جرایم مرتبط با تجارت الکترونیک در فضای مجازی

یکی از قابلیت ­های فضای سایبر در زمینه تجارت الکترونیک ‌می‌باشد تجارت الکترونیک با بهره گرفتن از مجموعه کامل ابزار الکترونیک برای برقراری ارتباط میان مشتریان، تولیدکنندگان، توزیع کنندگان کالا و کارمندان یک مؤسسه و تولید اتوماتیک اطلاق می­ شود به زبان ساده تجارت الکترونیکی، پردازش عملیات­های تجاری دو یا چند طرف تجاری از طریق رایانه­های شبکه­بندی شده است. تجارت الکترونیک از زمینه­هایی است که با وجود پیشینه کوتاه خود به سرعت متحول شده و روز به روز بر گستردگی و پیچیدگی آن افزوده می­ شود. تجارت الکترونیک وسیله­ای است برای تضمین سرعت در اعمال تجارت به گونه ­ای که امکان بازدید از پایگاه ­های مختلف و آگاهی از کیفیت کالا و سفارش آن با هزینه و وقت اندک موجب شده است که این رشته در کشورهای مختلف با استقبال گسترده ­ای روبرو شود. اما بعضی از کاربران با سوء استفاده از فضای سایبر و تسهیلاتی که در این فضا موجود است مرتکب جرایم گوناگونی می­شوند. از جمله این جرایم، جرایم علیه اسرار تجاری و علائم تجاری ‌می‌باشد که به بررسی آن می­پردازیم.

مبحث اول) جرایم علیه اسرار تجاری

تحصیل یا افشا غیر مجاز اسرار تجاری در قوانین بسیاری از کشورها جرم ناشناخته می­ شود. این جرایم به جاسوسی صنعتی و تجاری موسم هستند. اختراع رایانه و سایر ارکان فناوری اطلاعات و استفاده گسترده از آن باعث شده است که روش­های جدید جمع­اوری، ذخیره و پردازش و انتقال اسرار ارزشمند تجاری، صنعتی، اقتصادی از طریق فناوری اطلاعات، جای روش­های جمع ­آوری و حفظ اسرار حرفه­ای را بگیرد. مجرمان نیز همگام با پیشرفت علم فناوری، روش­های کلاسیک ارتکاب جرم را رها کرده و از ابزارها و تکنیک­های جدید برای دستیابی به اسرار ارزشمند تجاری، صنعتی و اقتصادی بهره می­برند به نحوی که امروزه بسیاری از مصادیق جاسوسی صنعتی و نقض اسرار تجاری شکل جاسوسی رایانه­ای به خود ‌گرفته‌اند قانون تجارت الکترونیک نیز به جرم انگاری نقض اسرار تجاری پرداخته است و در ماده ۷۵ ضمانت اجرای کیفری برای آن تعیین ‌کرده‌است. که به بررسی آن می­پردازیم.

گفتار اول) رکن قانونی

در بستر مبادلات الکترونیک، علیه اسرار تجاری دو نوع جرم به وقوع می­پیوندند که در ماده ۶۴ و ۷۵ به آن پرداخته شده است. ماده ۶۴ قانون تجارت الکترونیک مقرر می­دارد: «به منظور حمایت از قابلیت ­های مشروع و عادلانه در بستر مبادلات الکترونیکی، تحصی غیر قانونی اسرار تجاری و اقتصادی بنگاه­ها و مؤسسات برای خود و یا افشای آن برای شخص ثالث در محیط الکترونیکی جرم محسوب و مرتکب به مجازات مقرر در این قانون خواهد رسید».

و در ماده ۷۵ مقرر شده است: «متخلفین از ماده ۶۴ این قانون و هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی به منظور رقابت، منفعت و یا ورود خسارت به بنگاه­های تجاری، صنعتی، اقتصادی و خدماتی با نقض حقوق قراردادهای استخدام مبنی بر عدم افشای اسرار شغلی و یا دستیابی غیر مجاز اسرار تجاری آنان را برای خود تحصیل نموده و یا برای اشخاص ثالث افضا نماید به حبس از شش ماه تا دو سال و نیم، جزای نقدی معادل پنجاه میلیون ریال محکوم خواهد شد».

گفتار دوم) رکن مادی

الف) رفتار مجرمانه مرتکب

رفتار مجرمانه هر دو جرم از فعل مثبت مرتکب تشکیل شده است. که عبارتند از تحصیل اسرار تجاری برای خود یا افشای آن برای اشخاص ثالث از طریق نقض قرارداد عدم افشای اسرار شغلی یا تحصیل غیر قانونی اسرار تجاری برای خود و افشای آن برای اشخاص ثالث که به بررسی این موارد می­پردازیم.

۱) نقض حقوق قراردادهای استخدام مبنی بر عدم افشای اسرار شغلی یا دستیابی غیر مجاز

با توجه به اینکه هر شرکت و بنگاهی دارای اسرار تجاری مختص به خود ‌می‌باشد که باعث حفظ آنان در بازار رقابت می­ شود و از طرفی به موجب ماده ۶۵ قانون تجارت الکترونیک، اسرار تجاری الکترونیکی، داده پیامی است که در دسترس عموم قرار ندارد و تلاش جهت حفظ آن انجام شده است، لذا شرکت­ها اقدام به انعقاد قرارداد عدم افشای اسرار تجاری با کارمندان خود که به جهت شرایط شغلی ‌به این اسرار دسترسی دارند می­نمایند. لذا اگر کارمندی پس از امضای قرارداد اقدام به امضای اسرار تجاری شرکت برای شخص ثالث کند و یا اینکه به اسراری که صلاحیت دسترسی به آنان را نداشته به صورت غیر مجاز دست پیدا کند جرم نقض اسرار تجاری به موجب ماده ۷۵ منعقد می­ شود.^[۸۵]۱

۲) تحصیل غیر قانونی اسرار تجاری

۲- کودکان به ویژه کودکان پیش دبستانی و سال‌های نخست دبستان، از طریق درگیری و کارکردن مستقیم با اشیا، مواد محسوس و عینی مسائل و مفاهیم مختلف رامی آموزند، و در این سالها کارکردن با کلمات وسایر نمادها به خوبی اشیا و امور محسوس در کودکان یادگیری ایجاد نمی کند.

۳- به رغم تأکید پیاژه بریادگیری اکتشافی و آموزش فردی، کنش متقابل کودک با سایر کودکان نیز مورد توجه او بوده است. این کنش متقابل میان کودکان به رفع خودمداری در آن ها کمک می‌کند. کودک از راه کنش متقابل با همسالان به پذیرش دیدگاه های دیگران موفق می شود. ضمنا از آنجا که تعامل اجتماعی بیشتر از طریق استفاده از زبان میسر است، این کار سبب می شود که درک کلامی کودک نیز افزایش یابد.

۴- آموزش باید برنیازهای فردی دانش آموزان و سطح درک و فهم آنان منطبق باشد، یعنی نوع تکالیف یادگیری، مقدار آن، و سرعت یادگیری باید برتوانایی های کودکان مختلف مبتنی باشد. در واقع باید به کودک فرصت داد که دانش خود را خود بسازد. کودکان بیشتر به فرصت های یادگیری از طریق تجربه مستقیم نیاز دارند تا آموزش رسمی. پس بهتر است معلم تا حد امکان از آموزش رسمی بکاهدتا آنجا که ممکن است به فراهم آوردن فرصت های یادگیری و تدارک دیدن مواد آموزشی اقدام کند. (همان، ص۲۱۶)

۲-۲ مدل های برنامه درسی در دوره پیش از دبستان

الف- مدل های غیر رسمی

ب- مدل های مهارت محور

ج- مدل های رشدی- شناختی

الف- مدل های غیر رسمی ^[۶۰]

این برنامه ها که طی سالها،­در مراکز پیش دبستانی اولیه، سنتی و کودک محور برای کودکان طبقات متوسط اجتماع طرح ریزی می شد به صورت های غیر رسمی امروزی که برای تمامی کودکان طرح ریزی می شود، تکامل یافته است. امروزه تأکید اساسی این گونه برنامه ریزی ها بر«نیازهای کلی کودک» می- باشد که عبارتند از:

1. 1. عادت به مراقبت های شخصی و بهداشتی

1. 1. مهارت های حرکتی

1. 1. خودشناسی

1. 1. رشد اجتماعی و عاطفی

1. 1. رفتار رضایتمندانه ‌و سازگار

1. رشد مهارت های کلامی و زبانی وهوشی

ب- مدل های مهارت محور^[۶۱]

این گونه برنامه ها، نیز در طول سال های ۱۹۶۰ پدید آمده اند و اساساً در جهت آموزش رسمی و مستقیم یک سری مهارت ها یا اطلاعات ویژه، به خصوص در سطوح خواندن، حساب کردن، مهارت های کلامی در حرکت بوده است. این گونه برنامه ها بیشتر از توجه به اصالت کودک و کودک محوری، معلم نگر یا موضوع محورند. ‌به این معنی که معلم فعالیت های یادگیری را هدایت می کند، درحالی که کودک به روش های تجویز شده و تدارک دیده شده از جانب معلم عمل می‌کند و در فعالیت ها شرکت می جوید. دیگر جریانات رشد نیز از اهمیتی برخوردارند، ولی مقصود اصلی این قبیل برنامه ها در واقع رشد و پیشرفت مهارت های تحصیلی در یک محیط یادگیری بی نهایت سازمان یافته است.

ج- مدل های رشدی شناختی ^[۶۲]

این برنامه ها نیز در طول سال‌های ۱۹۶۰ پدید آمده اند و اساسا بر دو سطح زیرین توجه دارند:

1. 1. رشد و پرورش روند یادگیری مؤثر مانند حل مسئله، تشکیل مفاهیم، مشاهده و کاربرد و تجربه ومهارت های دست ورزی با تأکید ویژه بر کارهای پیاژه روانشناس سوئیسی و رشد مهارت های کلامی.

1. 1. کسب نگرش های مثبت نسبت به یادگیری. تدابیر آموزشی و تعلیم برای برآوردن و رسیدن به اهداف هدایت شده به وسیله معلم در فعالیت ها، طرح ریزی گردیده اند. (بعضی اوقات رسمی و دیگر مواقع غیررسمی)، بعضی از آن ها ممکن است بسیار سازمان یافته وبعضی دیگر انعطاف پذیری بیشتری داشته باشند. به علت این گونه انعطاف پذیری در برنامه، برنامه های رشدی- شناختی، از روش های بسیار سازمان یافته مشابه به مدل مهارت محور گرفته تاروش های کمتر سازمان یافته تر مانند مدل غیر رسمی کودک نگر وسعت دارد. در این سه مدل جداگانه، معلم باید از نقش اصیل خود و انتظارات اساسی برای کودکان به طور کامل آگاهی داشته باشد. وقتی که این گونه آگاهی ها حاصل شد، معلم باید به برآوردن مسئولیت هایش تمایل داشته باشد و اعمال تجویز شده و تعیین شده را مشتاقانه انجام دهد. کاربرد موفقیت آمیز برنامه ها، در چنین صورتی، قویأ به دو مورد زیر بستگی دارد:

1. 1. آگاهی از نقش معلم به صورتی که الگوی پیشنهادی و مدل به کار رفته شده پیشنهاد و تجویز شده است.

1. تمایل معلم به انجام آن نقش در تمام اوقات. (مفیدی، ۱۳۸۶، ص۱۷)

خصوصیات مشترک مدل های ذکر شده

1. 1. تفاوت های فردی بین کودکان تشخیص داده شده و به محض ورود آن ها به برنامه به آن ها رسیدگی خواهد شد.

1. 1. برای تعیین این گونه تفاوت های فردی یک پیش ارزیابی لازم است.

1. 1. در صورتی که این تفاوت ها به نحو درستی تشخیص داده شوند و تدابیر مناسب ‌در مورد آن ها اندیشیده شود، نیازهای کودکان به بهترین نحو برآورده خواهد شد.

1. 1. کودکان باید به مدرسه علاقه مند گردند و قبل از هر گونه تغییرات رفتاری درآنها، برای یادگیری برانگیخته شوند.

1. 1. معلمان باید فعالیت ها و تجربه هایی را که به رقابت های موفقیت آمیز کودکان در محیطشان منجر می‌گردد، تدارک ببینند.

1. همه کودکان قادر به تجربه موفقیت آمیزدر هر گونه برنامه ای می‌باشند به شرط اینکه فعالیت ها به گونه ای ارائه گردند که برای کودکان قابل درک و معنا دار باشند. (همان، ص۱۹)

تفاوت های میان مدل های آموزشی ذکر شده را اِلنورمک کابی و ماریام نورل نر^[۶۳](۱۹۷۰)به صورت زیر خلاصه نموده اند. )به نقل از مفیدی، ۱۳۸۶، ص ۱۸)

جدول ۲-۱ مقایسه سه مدل اساسی در برنامه ریزی آموزشی مراکز پیش دبستانی (اقتباس ازمفیدی، ۱۳۸۶)

مدل های غیر رسمی

مدل های مهارت محور

مدل های رشدی- شناختی

اهداف عینی

تمرکز بر رشد اجتماعی و عاطفی، مهار ت های کلامی، مهارت های شخصی و بهداشتی و توانایی‌های هوشی.

تمرکز بر مهارت ها و معلومات تحصیلی و همچنین توجه به سطوح دیگر رشد، به خصوص رفتارهای شخصی و اجتماعی.

تمرکز بر رشد مهارت های برآمده از نظریات پیاژه:حسی – حرکتی، مهارت های کلامی و شناختی، ارزش نهادن بر واکنش های اجتماعی به عنوان وسیله ای در جهت حرکت کودک از خود محوری به سوی رفتارهای اجتماعی و دیگر محوری.

منشاء انگیزش کودک

رضایت مندی از نیازهای شخصی قبل از وقوع یادگیری اساسی است، نیازهای شخصی شامل محبت و ایمنی و انگیزش اساسا درونی و باطنی است.

انگیزش ‌و محرک عبارت است از توانایی دست کاری محیط خارجی از طریق سیستم پاداش ها، چنین پاداش هایی می‌توانند مادی یا اجتماعی باشند، ولی محرک بیشتر به عنوان پاداش بعد از عمل تا شرطی کردن بعد از یادگیری است.

کودک ذاتا در جستجوی تعادل است، حل مسائل و کسب فزاینده سطوح رشد یافته تفکرات منطقی به عنوان منبع انگیزش ‌و محرک دیده می شود.

۲- اثبات صحت عمل:

علاوه بر ابهام در مفهوم این شرط طریقه یا وسیله اثبات آن نیز در قانون مشخص نشده است. به هر حال از نظر قانون‌گذار ارزیابی صحت عمل تاجر ورشکسته و احراز آن بر عهده قاضی دادگاه است.

۳- گذشت پنج سال از تاریخ صدور حکم توقف:

ورشکسته در صورتی می‌تواند درخواست اعاده اعتبار نماید که پنج سال از تاریخ صدور حکم توقف گذشته باشد و در طول این مدت صحت عمل او احراز گردد و تمام مطالبات نیز پرداخت شود ‌بنابرین‏ حتی در صورتی که مدیون بتواند قبل از پایان پنج سال تمام دیونش را بپردازد و قرارداد ارفاقی را به طور کامل اجراء نماید باز هم نمی تواند صدور حکم اعاده اعتبار را درخواست نماید.

مبحث دوم: آثار قرارداد ارفاقی نسبت به ثالث

تحت حاکمیت اصل آزادی و استقلال اداره ها هرکس آثار و نتایج تصمیمات خود را متحمل می‌گردد قراردادها نمونه بارز آزادی هستند. لذا آثار قرارداد محدود به طرفین آن می‌گردد و متعاقدین اصولاً نمی‌توانند به نفع یا ضرر دیگران حق یا دینی را ایجاد کنند. این مفهوم تحت عنوان اصل نسبی بودن قراردادها بحث می شود ماده ۲۳۱ قانون مدنی در بیان این اصل می‌گوید: معاملات و عقود فقط درباره طرفین متعاملین و قائم مقام قانونی آن ها مؤثر است مگر ‌در مورد ماده ۱۹۶٫

گفتار اول: اقلیت طلبکاران

الف) پرداخت سهم به نسبت عزماء:

اگر اکثریت طلبکاران قرارداد را پذیرفتند و اقلیتی نیز آن را رد کردند کل دارایی به دو قسمت ورشکسته تقسیم می شود. آن قسمت از دارایی مدیون که برای پرداخت مطالبات اکثریت تخصیص یافته است به ورشکسته مسترد می‌گردد. (ماده ۴۹۱ ق.ت) و قسمت دیگر جهت پرداخت مطالبات اقلیت طلبکاران در معرض فروش و تقسیم قرار می‌گیرد و از آنجا که به موجب ماده ۴۸۹ ق.ت طلبکاران مخالف و طلبکارانی که مطالباتشان بعد از تصدیق تشخیص داده شده است ظرف ۱۰ روز از تاریخ تصدیق می‌توانند وارد اکثریت شوند.

ب) اکثریت قانونی قرارداد:

در حقوق فرانسه قبل از ۱۹۴۸ قرارداد ارفاقی نسبت به کلیه طلبکاران داخل در هیئت طلبکاران لازم الاجرا بود حتی طلبکارانی که قرارداد را امضاء نکرده بودند یا آنهایی که مطالباتشان بعد از انعقاد، تصدیق شده بود ملزم به رعایت این قرارداد بودند. قانون تجارت ایران، در این مقوله راه حلی میانه را پیش گرفته. تنها طلبکارانی که رأی‌ دادند و یا ظرف ۱۰ روز بعد از تصدیق به آن پیوستند طرف قرارداد محسوب می‌شوند. طلبکارانی که قرارداد را امضا نکردند ملزم به رعایت مفاد آن نیستند ولی مطابق ماده ۴۸۹ ق.ت این طلبکاران حق مطالبه بقیه دیون خود را تا قبل از اجرا کامل قرارداد از دست می‌دهند. ‌بنابرین‏ اثر قانونی این قرارداد مقدم بر پرداخت طلب های امضاء کنندگان آن می‌باشد مثل رهن.

دکتر کاتوزیان می‌گوید: «آنچه خواسته ورشکسته و طلبکاران بوده و موضوع توافق قرار گرفته است چگونگی استیفا طلب از دارایی کنونی و آینده ورشکسته است ولی قانون سایر طلبکاران را از این حق که همراه با اکثریت بتوانند به بقیه طلب خود برسند محروم می‌کند.^[۷۶]

گفتار دوم: وضعیت مسئولان تضامنی و ضامن ها

قانون‌گذار ‌در مورد این اشخاص مقررات ویژه ای پیش‌بینی نکرده است. ‌بنابرین‏ تابع قواعد عام می‌باشند. قرارداد ارفاقی موجب تبدیل تعهد نمی شود و در نتیجه با ابقاء طلب ها، تضمین ها مربوط به آن ها نیز باقی می مانند.

همچنین از آنجا که امهال در حکم تاجیل است و مطابق قواعد قبل از رسیدن اجل دین، ضامن ملزم به تادیه نیست و لذا ضامن ها نیز با استفاده حق مطالبه از جانب طلبکاران از طریق امهال ملزم به پرداخت، قبل از پایان مهلت نمی باشند. (مواد ۴۰۵ و ۴۰۹ قانون تجارت)

در غیر این صورت علاوه بر اینکه تعهدات ناشی از قرارداد نادیده گرفته می‌شود با رجوع ضامن‌ها به مدیون قاعده تساوی طلبکاران نیز نقض می‌گردد و در صورت عدم مراجعه و تبعیت از مفاد قرارداد، آن ها مجبور به اجراء قراردادی خواهند شد که در تشکیل آن نقشی نداشته‌اند.

رویه قضائی فرانسه، با توجه به فرعی بودن ضمانت، تخفیفی را که در قرارداد ارفاقی یا قرارداد دوستانه (قانون ۱۹۸۵) برای بدهکار ورشکسته پیش‌بینی شده است، ‌در مورد ضامن نیز قابل اعمال دانسته است. او می‌تواند از مهلتی که به موجب قرارداد ارفاقی، برای پرداخت دین به بدهکار ورشکسته داده است استفاده کند و طلبکار نمی تواند در مهلت مذبور علیه ضامن اقامه دعوی کند. ‌بنابرین‏ در فرانسه حقوق ‌دانان معتقدند که ضامن ها از امتیازات قرارداد ارفاقی می‌توانند استفاده کنند.^[۷۷] در نهاد بازسازی آمریکا هم مسئولیت ضامن ها تغیری نمی کند و طبق قواعد می‌باشد و ضامن در حد تعهدات خویش ضامن است.^[۷۸]

مبحث سوم: آثار قرارداد ارفاقی نسبت به طلبکاران

قرراداد ارفاقی همانند تمام قراردادها دارای دو طرف می‌باشد یک طرف قرارداد تاجر ورشکسته است و طرف دیگر مجموعه طلبکارانی است که موافقت خود را با انعقاد قرارداد اعلام کرده‌اند در این مبحث آثار حقوقی قرارداد ارفاقی نسبت به طرف دوم آن یعنی اکثریت طلبکاران مورد بحث قرار می‌گیرد و بحث راجع به اقلیت طلبکاران مخالف را در مبحث اثر قرارداد ارفاقی نسبت به اشخاص ثالث می آوریم. در نتیجه این قرارداد طلبکاران تعهد می کند قبل از حصول مهلت های مقرر از مدیون درخواست پرداخت مطالبات خود را نکنند. یا ختم عمل ورشکستگی هیئت طلبکاران نیز منحل می‌گردد و هر یک از طلبکاران حق تعقیب شخصی مدیون را مجدداً به دست می آورد همچنین پرداخت مطالبات طلبکاران ارفاقی به لحاظ ارفاقی که در حق مدیون نموده اند و به منظور تامین پرداخت مطالبات آن ها مقدم بر سایر مطالبات قرار می‌گیرد.

الف) طلبکارانی که قرارداد ارفاقی را قبول کردند:

نسبت ‌به این گروه از طلبکاران حسب مفاد قرارداد ارفاقی عمل می شود. به موجب ماده ۴۸۹ قانون تجارت: «همین که قرارداد ارفاقی تصدیق شد، نسبت به طلبکارهایی که در اکثریت بوده اند، یا در ظرف ۱۰ روز از تاریخ تصدیق آن را امضاء نموده اند، قطعی خواهد بود…» منظور قانون‌گذار از قطعیت قرارداد این است که اشخاص مذکور حق ندارند از تصمیم خود عدول کنند. در این مورد هم قرارداد ارفاقی اران مشابه نهاد بازسازی آمریکاست.^[۷۹]

ب) طلبکارانی که قرارداد ارفاقی را امضاء نکردند: