ثالثا ً به جای شرطی که در ” قضیه تایلند- سیگارها ” آمده بود و لازم می‌دانست که اقدام جایگزین با گات منطبق و یا کمتر معارض باشد در قضیه ” آزیستوز- جوامع اروپایی ” شرط دیگری را مطرح کرد ‌به این ترتیب که اقدام جایگزین نبایستی نسبت به اقدام مورد بحث اثر محدود کنندگی بیشتری بر تجارت داشته باشد. به طور خلاصه نهاد استیناف در ” آزیستوز- جوامع اروپایی ” درباره معیار (ب)۲۰ چنین نظر داد: مسئله این است که آیا یک اقدام جایگزین که به همان نتیجه بینجامد و از لحاظ وضع محدودیت بر تجارت به حد ممنوعیت نرسد وجود دارد یا خیر.^[۱۰۴]

کانادا مدعی بود که استفاده کنترل شده از آزیستوز و محصولات آزیستوز اقدام جایگزین معقولی است که ضمن اینکه به همان نتیجه می‌ انجامد ممنوعیتی هم بر آزیستوزها وارد نمی کند . لذا موضوع مورد بحث برای استیناف این بود که آیا فرانسه می‌توانست به طور معقول انتظار به کارگیری روش های استفاده کنترل شده برای رسیدن به سطح انتخابی حمایت از سلامتی را داشته باشد یا خیر. با درنگ در گوناگونی آزیستوزهای مضر برای سلامتی مرجع استیناف نتیجه گرفت که فرانسه نمی توانسته چنین کند.^[۱۰۵] همچنین مرجع استیناف در رابطه با ارزیابی ضرورت یک اقدام اشاره می‌کند که اعضا مجبور نیستند در چیدمان سیاست سلامتی خودشان به دنبال آن نظری روند که اجماع علمی برآن وجود دارد. لذا پانل لزومی ندید که برای رسیدن به نتیجه بر مبنای توزین کثرت ادله پیش رود.^[۱۰۶]

ماده (د)۲۰: اقدامات ضروری برای حفظ حقوق داخلی

ماده (د)۲۰ یک معیاردوبندی را برای توجیه موقتی اقدامات مغایر با گات ارائه داده است. در قضیه ” موازین مختلف بر گوشت- کره ” اختلاف بر سر تنظیم خرده فروشی محصولات گوشت وارداتی و داخلی بود . نهاد استیناف درباره نظام دوگانه خرده فروشی که به منظور حفظ انطباق با حقوق حمایت از مصرف کننده طراحی شده بود چنین گفت : ” برای این که اقدام مغایر با گات موقتا ً مطابق ماده (د)۲۰ موجه باشد بایستی :

اولا ً اقدام مورد بحث برای حفظ انطباق با حقوق داخلی طراحی شده باشد نظیرحقوق گمرکات، حقوق مصرف کنندگان یا حقوق مالکیت فکری که فی نفسه با گات مغایر است .

ثانیاً ً اقدام مربوطه برای تضمین انطباق ضروری باشد.^[۱۰۷]

در رابطه با بند اول معیار ماده (د)۲۰ یعنی ” حفظ انطباق با حقوق داخلی ” پانل در قضیه ” ایالات متحده- گازولین ” چنین گفت: ” برقراری تبعیض میان گازولین داخلی و وارداتی که در راستای روش های تعیین خط مبدأ بوده و با ماده (۴)۳ در تضاد می‌باشد، حفظ انطباق با نظام خط مبدأ محسوب نشده و چنین روش هایی یک نظام لازم الاجرا نیستند. آن ها صرفا ً قواعدی هستند برای تعیین خط مبداهای انفرادی و لذا از نوع اقداماتی که به ماده (د)۲۰ مربوط می‌شوند نیستند. “^[۱۰۸]

در رابطه با رکن دوم معیار ماده (یعنی معیار ضرورت ، نهاد استیناف در قضیه ” کره- موازین مختلف بر گوشت”) چنین گفت : ” برای این که اقدامی مطابق رکن دوم معیار ماده (د)۲۰ ضروری تلقی شود متضمن توزین و برقراری تعادل میان عوامل مختلف در هر قضیه است: نظیر:

1. 1. اهمیت نسبی منافع یا ارزش های عمومی که قانون یا آئین نامه به منظور حمایت از آن اجرا می شود.

1. قلمرویی که در آن اقدام مورد بحث برای حفظ انطباق با حقوق یا آئین نامه مورد بحث اعمال می شود.^[۱۰۹]

ماده (ز)۲۰: اقدامات راجع به محافظت از منابع طبیعی تمام شدنی

ماده (ز)۲۰ اساسا ً مهم است زیرا همراه با ماده (ب)۲۰ اقداماتی را که خارج از حوزه قواعد گات بوده و به منظور حمایت از محیط زیست لازم هستند اجازه می‌دهد ماده (ز)۲۰ یک معیار سه بندی را ارائه می‌دهد ‌به این ترتیب که موضوع اقدام ،

اولا ً بایستی مربوط به منابع طبیعی تمام شدنی باشد.

ثانیاً ً با حفاظت از منابع طبیعی تمام شدنی ارتباط داشته باشد و

ثالثا ً در محدودیت های وارده بر تولید یا مصرف مؤثر باشد.^[۱۱۰]

در رابطه با بند اول یعنی ارتباط میان اقدام با حفاظت از منابع طبیعی تمام شدنی نهاد استیناف در قضیه ایالات متحده- میگو یک تفسیر موسع و انقلابی از این مفهوم ارائه داد. در این قضیه خواهان ها استدلال می‌کردند که ماده (ز)۲۰ محدود به حفاظت از منابع طبیعی غیرزنده یا معدنی می شود ‌به این دلیل که منابع طبیعی زنده قابل تجدید و تکرار شدن هستند و لذا نمی توان آن ها را جزو منابع طبیعی تمام شدنی به حساب آورد. نهاد استیناف با این استدلال مخالفت کرد و چنین گفت : ” درسی که علوم جدید زیست شناسی به ما می‌دهند این است که هرچند اصولا ً موجودات زنده قابلیت دوباره را دارند و ‌به این معنا قابل تجدید شدن هستند اما در شرایط خاصی که به دلیل فعالیت های انسانی این منابع رو به تمام شدن ، نابودی و تهی شدن گذاشته اند نظیر نفت و سنگ معدن آهن و دیگر منابع غیرزنده باید تمام شدنی محسوب شوند. “^[۱۱۱]

۴-۶-۲ علت پیدایی پدیده خود، خودپنداره و عزت نفس

دلیل عمده ی ایجادخود ، خودپنداره و عزت نفس را باید در رابطه با جامعه اش به خصوص در دوران بر اهمیت کودکی و نوجوانی جست وجو کرد . این رابطه را می توان به چند نوع بیان کرد که عبارتند از :

الف . واکنش دیگران :

مهم ترین منشأ پدید آمدن خودپنداره و عزت نفس رفتار و واکنش دیگران نسبت به فرد به خصوص کودک است . این را نظریه ی « آینه ی خود نما » می‌نامند . نظریه ی مذکور معتقد است که برای دیدن خود به واکنش دیگران توجه کرده ، تصویر خود را در آن واکنش ها می‌بینیم .

ب . مقایسه با دیگران :

به تدریج که کودک رشد می‌کند خود را با دیگران مانند برادر ، خواهر ، دوستان ، همسالان و … مقایسه می‌کند . این مقایسه یکی از منابع اصلی ایجاد خودپنداره و عزت نفس در کودکان است .

ج . همانندسازی با الگوها

کودک با برخی از افراد مهم زندگی خود همانندسازی کرده آنان را به عنوان مدل با الگوی رفتاری خود برمی گزیند ، آن ها را می ستاید و میل دارد آنان شود . والدین ، معلمان ، مربیان مهم ترین این الگوها هستند .

د . نیاز به احساس ارزش و عزت نفس :

همراهآن در انسان به وجود می‌آید که برای نگهداری سلامت روانی و حتی تکامل وجودی او بسیار ضروری است و معمولا اگربر این نیاز خللی وارد شود، احساس حقارت و خودبزرگ بینی در فرد ایجاد می شود .

به نظر می‌رسد که افراد در نتیجه ی تجارب اولیه ، خودپنداره ای می‌سازند که برای حفظ و افزایش عزت نفس آن ها خوب است یا خوب نیست . شواهد زیادی وجود دارد که افراد با عزت نفس بالا خودپنداره ی متمایزی دارند( کمبل ^[۵۵]، ۱۹۹۰ مارکوس ^[۵۶]و نوریوس^[۵۷] ، ۱۹۸۶ ، نقل از فرانکن ) .

۵-۶-۲ تغییرات در خودپنداره و عزت نفس در نوجوانی

در دوره ی نوجوانی افراد سعی می‌کنند شواهدی پیدا کنند که خودنگاره ی آنان را به خودشان نشان دهد . وقتی که نوجوان از خود می پرسد : « آیا من آدم شایسته ای هستم ؟ » « آیا فردی جذاب هستم ؟ » در واقع تلاش می‌کند درک و دریافتی از خود به دست آورد و احساسات و باورهای خود را در تجارب آتی کامل تر کند . همین طور نوجوان سعی می‌کند خود آرمانی خویش را با دیگران مقایسه کند ( لطف آبادی ، ۱۳۷۹ ) .واقعیت این است که هم خودنگاره و هم عزت نفس و هم هویت فرد ، همیشه و به خصوص در نوجوانی در حال تغییر و گسترش است .

۶-۶-۲ دیدگاه نظریه پردازان درباره عزت نفس

تئوری شخصیتی ادلر جزء مباحثی از روانشناسی است که اختصاصا به عزت نفس می پردازد و آن را به عنوان یک متغیر بانفوذ و با اهمیت عنوان می کند ( اسمیت ، ۱۹۸۷ ) . شیوه ی زندگی ترکیبی مشخص و منحصر به فرد از انگیزه ها ، خصلت ها ، علایق و ارزش‌ها است که درهر عملی که فرد انجام می‌دهد ، متجلی می شود که تعیین کننده ی نحوه ای اندیشیدن ، آموختن و رفتار کردن است . ‌بنابرین‏ ، این طرح از پیش تعیین شده که زیربنای تمام زندگی روانی را تشکیل می‌دهد و تمام رفتار فرد از آن نشأت می‌گیرد . در سال های نخست زندگی فراهم می شود که نقطه ی عطف آن بر نحوه ی کیفیت روابط والدین ‌و کودک استوار می‌گردد .( منصور ، ۱۳۷۹ ) .

۷-۶-۲ چهار عامل مهم در تحول عزت نفس کودک از نظر کوپر اسمیت:

الف . ارزشی که کودک از سوی دیگران ، از طریق ابراز مهر و محبت ، تحسین و توجه دریافت می‌کند .

ب . تجربه همراه با موفقیت کودک ، مقام یا موقعیتی که خودش را درارتباط با محیط می بیند .

ج . تعریف شخصی کودک از موفقیت یا شکست .

د . شیوه ی کودک در ارتباط با بازحورد منفی یا انتقاد .

۸-۶-۲ کنترل خود و عزت نفس

به نظر می‌رسد که کنترل خود به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم با عزت نفس مرتبط است . اول اینکه کودکی که توانایی سازمان و جهت دهی فعالیت ها و ابراز عواطفش را دارد ممکن است احساس شایستگی و صلاحیت بیشتری کند . دوم اینکه کودکی که رفتارهایش را از نظر اجتماع به نحو قابل قبولی انجام می‌دهد احتمالا تأیید وتوجه بیشتری از سوی دیگران دریافت می‌کند . در واقع مطالعات نشان می‌دهد که کودکان برخوردار از عزت نفس بالا هم احساس سودمندی فردی بهتر و هم احساس کنترل بیشتری می‌کند . در دوره ی نوجوانی سطح عزت نفس نیز تغییر می‌کند ، عزت نفس فقط هنگام انتقال از یک مقطع تحصیلی به مقطع دیگر به طور موقتی کاهش می‌یابد ، و غیر از این مورد در اغلب نوجوانان افزایش می‌یابد . این افزایش مستمر در عزت نفس ، دلیل دیگری است که پژوهشگران جدید این فرض را که نوجوانی دوره ی آشوب هیجان است ، زیر سوال می‌برند . برخلاف آنچه تصور می شود ، در اغلب افراد نوجوان شدن به غرور و اعتماد به نفس می‌ انجامد .( پاورز ^[۵۸]، هاسر و کیلنر ^[۵۹]، ۱۹۸۹ ، به نقل از لورا برک ، ۱۳۸۳ ) .

۹-۶-۲ رابطه بین منبع کنترل و عزت نفس

یکی از مفاهیم ویژه و پر اهمیت در نظریه ی یادگیری اجتماعی راتر منبع یا مکان کنترل است این مفهوم دارای دو بعد کنترل درونی و بیرونی است . بنابر فرضیات راتر افرادی که دارای کنترل بیرونی هستند دارای ادراک مثبت یا منفی از حوادث و رویدادهایی هستند که ارتباطی با رفتار فرد ندارد و تحت کنترل فردی است . افراد دارای منبع کنترل درونی معتقدند که رویدادهای مثبت زندگی در نتیجه ی طرح ریزی دقیق و کوشش پیگیر خود آنان به دست می‌آید لذا برای اعمال و رفتار و پیامدهای ناشی از آن قبول مسئولیت می‌کنند.

۱۰-۶-۲ تاثیر گروه همسالان بر عزت نفس کودکان و نوجوانان

همسالان از راه های خاصی در شکل گیری شخصیت ، رفتار اجتماعی ، نظام ارزشی و نحوه نگرش های یکدیگر دخالت دارند . کودکان از طریق سرمشق گیری و سرمشق دهی ‌در مورد اعمالی که قابل تقلید است و با ارزشیابی فعالیت های یکدیگر و بازخوردی که به یکدیگر می‌دهند در همدیگر تاثیر می گدارند . کودکان بسیاری از مهارت های اجتماعی را از طریق کنش متقابل به دست می آورند آن ها می آموزند که چگونه چیزی بدهند و چیزی بگیرند . در فعالیت دسته جمعی شرکت از جنب و جوش دیگران لذت می‌برند احساس دیگران را درک کنند تونایی های خود را ارزیابی کنند اعتماد به نفس نمایند به تدریج از خانواده مستقل شوند و سرانجام با جامعه سازگار شوند .

نتیجه گیری

۱- در دوران باستان جنگ­ها جز لاینفک زندگی افراد آن دوره بود.در دوران باستان جنگ­های وحشیانه بسیار شایع و برای افراد کاملا عادی محسوب می­شد.اما کم کم حرکت­هایی برای برقراری صلح انجام شد به عنوان مثال در آن زمان جنگ­ها به دو دسته مشروع و نا مشروع تقسیم شد که این حرکت‌های صلح طلبانه با گذشت زمان باعث انعقاد قراردادهای صلح وستفالیا وصلح لاهه شد.که دولت‌ها را متعهد می­کرد که از توسل به جنگ تاجایی که امکان دارد جلوگیری کنند.

۲- انعقاد قرارداد صلح وستفالی از مهم ترین وقایع تاریخ حقوق بین ­الملل محسوب می­‌شود چون در آن زمان با انعقاد قرار دادصلح وستفالی اصل عدم توسل به زور به عنوان امری ضروری برای حیات بین ­المللی مورد توجه کشورها قرار گرفت وهمچنین در سال‌های ۱۸۹۹-۱۹۰۷تشکیل کنفرانس صلح لاهه از نقاط مثبت تاریخ حقوق بین ­الملل برای منع توسل به زور می‌باشد که در این کنفرانس تدابیری برای تضمین صلح بین کشورها اندیشیده شد.

۳- از نظر اسلام جنگ” مشروع “مقدس شمرده می شود که هدف آن نزدیکتر شدن به خداوند میباشددر اسلام جنگی مقدس است که عدالت شرط اصلی آن باشد.جنگ مقدس دارای دو شرط می‌باشد:

1. جهاد باکفار

۲- جهاد با منحرفان و یاغیان علیه امام عادل

خداوند متعال در صورت وجود این دو شرط اجازه جهاد را به مسلمانان داده است.

۴- یکی از مشهورترین وسرنوشت سازترین قرارداد­های تاریخ بین ­الملل قرارداد” صلح ورسای”می‌باشد. این قرارداد در۲۸ ژوئن سال۱۹۱۹ بسته شد که رسما به جنگ جهانی اول خاتمه داد وهمچنین پیمان بریان کلوگ که به قرارداد تقبیح جنگ معروف است طرفهای پیمان متعهد می شدند که از توسل به جنگ برای حل اختلافات بین ­المللی خودداری کنند.

۵ – حتی با انعقاد این قراردادها وتلاش­های جامعه­ ملل برای جلوگیری از اقدامات تجاوزکارانه جنگ‌های غیر قانونی وجود داشت که خود نوعی خلا حقوقی محسوب می شودمواد میثاق توسل به زور را در ۴مورد غیرقانونی شناخته است که این موارد دارای ابهاماتی می‌باشد که این ابهامات درمواد میثاق تحت شرایطی جنگ را برای نیل به هدف خاصی مجاز می­دانست.

۶- جنگ جهانی دوم باعث تشکیل دادگاه­ های نورنبرگ وتوکیووهمچنین محاکمی که به موجب قانون شماره ۱۰شورای نظارت آلمان تأسيس شد گردید.این دادگاه موفق شدند جنایتکاران جنگی را محاکمه کنند.

۷- همان‌ طور که ملاحظه شد مقررات میثاق جامعه­ ملل و پیمان بریان کلوگ نتوانستند باعث حل اختلافات بین ­المللی شوند ولذا برای استقرار نظم و امنیت بین ­المللی یک سازمان بین ­المللی با اقتدار بیشتر تشکیل گردید به نام “منشور ملل متحد” .اصل عدم توسل به زور از اصول اساسی منشور ‌می‌باشد که انگیزه اصلی آن محفوظ نگه داشتن نسل­های آینده از بلای جنگ است.

۸- درست است که عدم توسل به زور از اصول اساسی منشور به حساب می ­آید ولی این اصل دارای دو استثنا ‌می‌باشد:

۱ – توسل به زور برای دفاع از خود(دفاع مشروع) ۲- توسل به زور توسط سازمان ملل متحد برای حفظ صلح وامنیت بین ­المللی.

که در این شرایط توسل به زور مجاز شناخته شده است که در نهایت این دو مورد دارای شرایطی می‌باشد .مثلا دفاع مشروع شرایطی را دارد

1. 1. حمله باید مسلحانه باشد

1. ۲- قریب الوقوع باشد و همچنین دفاع باید متناسب با حمله باشد.

۹- منشورملل متحد نیز مانند میثاق نتوانست تعریف دقیقی از تجاوز ارائه دهد. با تشکیل سازمان ملل متحد تمام آرزوها به واقعیت تبدیل شد وتوانست تعریفی از تجاوز ارائه داده شود.

۱۰- مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه شماره۲۳۳۰ توانست یک کمیته ای برای بررسی مسئله تعریف تجاوز تشکیل دهد که حاصل این کار” قطعنامه ۳۳۱۴ مورخ ۱۴ دسامبر۱۹۴۷” بود که طبق این قطعنامه تجاوز عبارت است از “به کارگیری نیروی مسلح توسط یک کشور بر ضد حاکمیت یا استقلال سیاسی کشور دیگر”همچنین ماده ۴ قطعنامه به شورای امنیت اجازه می‌دهد که مطابق منشور ملل متحد به تشخیص و صلاحدید خود اقدامات دیگری را تجاوز تلقی کند.

۱۱- زمانی که دیوان کیفری بین ­المللی بر اساس اساسنامه رم ایجاد شد مواضع گوناگونی در ارتباط با جنایت تجاوز توسط نمایندگان دولت­های مختلف اتخاذ گردید که برخی از کشورها مانند چین ‌و آمریکا به مخالفت با اساسنامه برخاستند. به طور کلی با توجه به مذاکرات گوناگون دولت­ها در کنفرانس رم سه مسئله مهم و چالش انگیز درباره جنایت تجاوز را میتوان از مذاکرات کنفرانس مذکور استخراج کرد که عبارتند از:۱- آیا جنایت تجاوز باید در اساسنامه درج شود یا خیر ۲-در صورت درج جنایت تجاوز شورای امنیت چگونه باید باشد ۳- تعریف جنایت مذبور چگونه باید باشد؟ که ‌به این سوال­ها در این پایان نامه پاسخ داده شده است.

۱۲- دیوان کیفری بین ­المللی برای رسیدگی به خطیرترین جنایات مورد اهتمام جامعه­ بین ­المللی ایجاد شده است . اما مسئله وقوع عمل تجاوز به شورای امنیت واگذار گردید. شورای امنیت به عنوان مسئول اولیه واصلی حفظ صلح و امنیت بین ­المللی در احراز وقوع عمل تجاوز ‌می‌باشد.

۱۳- یکی از نکات مهم اساسنامه دیولان بین ­المللی کیفری بند ۲ماده ۵ ‌می‌باشد در این ماده شرایط مطابق بودن مقررات جنایت تجاوز با منشور ملل متحد آمده است دولت های عضو اساسنامه با کلیت صلاحیت دیوان با جنایت تجاوز موافقت کردند ولی با جزییات اختلاف داشتند .طبق شق (د)بند(۱)ماده ۵ اساسنامه دیوان کیفری بین ­المللی رسیدگی به جنایت تجاوز را در صلاحیت دیوان دانسته است ولی اساسنامه تعریف تجاوز ‌و شرایطی که دیوان تحت آن می‌تواند ‌به این موضوع رسیدگی کند را مطابق مواد۱۲۱و۱۲۳ ومنوط به تشکیل کمیسیونی برای بررسی این موضوع نموده است.

۱۴- پس از تشکیل کنفرانس دیپلماتیک رم یک کمیسیون مقدماتی برای شرایط اعمال صلاحیت دیوان بر جنایت تجاوز تشکیل شد. یکی از مهم ترین وظایفی که ‌به این کمیسیون سپرده شده بود تعریف عناصر تشکیل دهنده تجاوز است که بر اساس این کمیسیون پیشنهادهایی شامل تعریفی از جنایت تجاوز وعناصر تشکیل دهنده آن داده شد که کمیسیون این پیشنهادات را به مجمع دولت های عضو به منظور درج مقررات قابل قبولی ‌در مورد جرم تجاوز در این اساسنامه ارائه می­ کند.

۱۵- دیوان کیفری مجمع کشورهای عضو در نخستین اجلاس خود یک کمیسیون مقدماتی را به منظور ادامه­ بحث در خصوص مسائل حل نشده مربوط به جنایت تجاوز را ایجاد کردند وهمچنین به تشکیل یک کارگروه ویژه ‌در مورد جنایت تجاوز مبادرت نمودند تا بتوانند دیدگاه های مختلفی را ‌در مورد جنایت تجاوز را با یکدیگر جمع نمایند که هر ساله این گروه کاری تشکیل می­شد و به بحث وتبادل نظر می­پرداختند تا بتوانند تعریف دقیقی از تجاوز ارائه دهند.

۱۶- تعریف اقدام تجاوز کارانه”کاربرد نیروی مسلح از سوی دولت علیه حاکمیت ‌و تمامیّت ارضی یا استقلال سیاسی دولت دیگر یا به هر شیوه دیگری که در مغایرت با منشور ملل متحد باشد.

شهروندی فعال

از نظر ارسطو، شهروند خوب کسی است که به طور فعال در امور سیاسی شرکت می‌کند. از نظر فلاسفه سیاسی یونان، شهروندی امری اخلاقی است. برای رومیانی مانند سیسرو ،شهروندی مجموعه ای از فضائل است. چنین رویکردهای اخلاقی به جنبه رسمی شهروندی، اشاره داشته و آن ها در تاریخ اندیشه سیاسی منعکس هستند. در اعلامیه انقلاب فرانسه (۱۷۸۹)^[۴۹] “فرد”عادی ازفرد “شهروند” و در نتیجه شهروند”فعال”^[۵۰] از شهروند”غیر فعال ” جداشده است.در این زمینه این گونه نتیجه گرفته شده است که شهروندی رسمی به هر دو وضعیت حقوقی، یعنی فعالیت در جهت سیاسی- حقوقی و حقوق اجتماعی اشاره می‌کند. در نتیجه شهروندی رسمی زیرمجموعه شهروندی اجتماعی است و مانند «شهروندی مدنی» به حقوق اجتماعی خاص اشاره دارد (اسچینکل^[۵۱]، ۲۰۰۸: ۱۷-۱۸).

شهروندی فعال در کمیسیون سیاست اروپا مورداستفاده قرار گرفته و به معنی نوع خاصی از مشارکت است که در اروپا به منظور اطمینان از تداوم دموکراسی مشارکتی و پارلمانی حاصل می شود، تا به کاهش شکاف بین شهروندان و نهادهای حکومتی و به ارتقاء انسجام اجتماعی بینجامد(کمیسیون اروپا ،۱۹۹۸ ).

قابل ذکر است اکثر تحقیقات ‌در مورد شهروندی، از ادبیات علوم سیاسی استفاده می‌کنند. پژوهش‌ها ‌در مورد شهروندی در گذشته بر حقوق و مسئولیت های فردی در رابطه با دولت متمرکز بوده است.اما امروزه پژوهشگران، بر اهمیت مواردی چون حقوق مدنی، حقوق برابر قانونی، ارائه عدالت فردی و آزادی، (حقوق سیاسی) از جمله حق نفوذ در تصمیم گیری از طریق رأی‌ گیری و ایستادگی برای کسب جایگاه عمومی ( و حقوق اجتماعی) دسترسی به فرصت هایی مانند مراقبت های بهداشتی و آموزش و پرورش تأکید می‌کنند.همچنین نظریه های لیبرال شهروندی بر جنبه‌های حقوق قانونی شهروندی تمرکز دارند، که روی آزادی فردی و عدالت قانونی تأکید می‌کنند. محور اصلی در این مفهوم ارتباط فرد با دولت است (وستولم^[۵۲]، ۲۰۰۷) با این حال، مارشال اشاره می‌کند که فرصت قانونی از اهمیت زیادی برخوردار است، اما برای اطمینان از شکوفایی جامعه مدنی و یا یک نظام حکومتی که در آن صدای همه شهروندان به درستی شنیده شود، کافی نیست. ‌بنابرین‏ اکنون پژوهش‌ها در زمینه شهروندی ، با توجه بر فرایند های سیاسی، بیشتربر مشارکت شهروندان متمرکز شده است، و در حال حاضر بر روی «عمل» فرد با «قصد» تاثیر گذاری اجتماعی،تأکید زیادی می‌گردد (وربا و نای^[۵۳]، ۱۹۷۲) همچنین اکنون در درک مفهوم شهروندی نسبت به دخالت های فردی در دموکراسی مشارکتی تغییری ایجاد شده ( باربر ۲۰۰۳) و در نتیجه بیشتر ‌در مورد مشارکت شهروندان در تصمیم گیری و دموکراسی مشورتی تأکید می شود که در آن اغلب مردم در مذاکرات درباره توسعه سیاسی درگیر هستند (هوسکینز و ماسچرسنی^[۵۴]، ۲۰۰۸: ۴۶۱).

درمفهوم شهروندی فعال، به ویژه با اضافه کردن کلمه «فعال» است که بر مشارکت شهروندان بیشترتاکید می شود. با این حال، اصطلاحات شهروندی و یا مشارکت سیاسی همچنان درادبیات علوم سیاسی مورد استفاده قرار می‌گیرد قابل ذکر است طرح های پژوهشی انجام شده ‌در مورد شهروندی فعال، اغلب این پدیده را، نتیجه یادگیری اجتماعی ( پرستون و گرین ۲۰۰۳)، پرداختن به ارتباط بین یادگیری و شهروندی فعال دانسته اند. این طرح ها عمدتاً در اروپا یا مقایسه کشورها و بررسی ارتباط این پدیده با سیاست های آموزش و پرورش را مد نظر قرار داشته اند. همچنین در سطح ملی (گروه ضربت شهروندی فعال ایرلند ۲۰۰۷) و یا در سطح اروپا فعال بوده اند^[۵۵]

(). در این پروژه ها آموزش و پرورش به عنوان پایگاه اصلی آن ها معرفی شده است. همچنین این ها پروژه های تحقیقاتی بین رشته ای هستند که از زمینه‌های جامعه شناسی، علوم سیاسی و تحقیقات جامعه مدنی، انجام می‌شوند(هوسکینز و ماسچرسنی، ۲۰۰۸: ۴۶۱).

قابل ذکر است اصطلاح «شهروندی فعال» برای اولین بار در مناطق در حال توسعه در اروپا،در طرح های پیشنهادی برای استراتژی ۲۰۱۰ کمیسیون لیسبون اروپا، مورد استفاده قرار گرفت(شورای اروپا ۲۰۰۰). در این زمینه شهروندی فعال به عنوان راهی برای توانمندسازی توصیف شد تا صدای شهروندان و احساس تعلق در جامعه ای که در آن زندگی می‌کنند، ارزش دموکراسی، برابری و درک در درون جوامع با فرهنگ ها و نظرات مختلف شنیده شود (کمیسیون اروپا ۱۹۹۸). شهروندی فعال شده توسط محققان اروپایی با توجه به انواع مختلفی تعریف شده است، اما با این حال، در اکثر موارد، تعریف شهروندی فعال شامل توصیفی التقاطی از فعالیت های مشارکتی از جمله مشارکت سیاسی در شیوه مشارکتی مشورتی و جامعه ای و کنش های داوطلبانه (گروه ضربت ایرلندی دولت بوده است. این اصطلاح شامل ارزش های دموکراسی و حقوق بشر و در واقع در زمینه‌های مختلف این گونه سیاست‌های رسمی در محل کار، جامعه مدنی وحتی در خانه است (هالفورد و وان درون، ۲۰۰۳) اماباید توجه داشت که غالبا شهروندی فعال را شامل مشارکت در جامعه مدنی، جامعه و یا زندگی سیاسی می دانند، که با احترام متقابل و عدم خشونت و مطابق با حقوق بشر و دموکراسی همراه است(هوسکینز و ماسچرسنی، ۲۰۰۸: ۴۶۲).
این تعریف از شهروندی فعال شامل طیف گسترده ای از فعالیت های مشارکتی است. محدوده دموکراسی مشارکتی، از جمله اقداماتی است که دولت ها را پاسخگو نگه می‌دارد، اقدامات دموکراتیک شامل رأی‌ گیری و همچنین مشارکت در زندگی روزمره اجتماعی است.این تعریف جامع شامل اشکال جدیدی از شهروندی فعال است مانند مسئله سیاست، حفظ یکپارچگی اجگی اجتماعی یکپارچگی و مسئولیت آحاد اجتماع یدر زمینه نحوه مصرف کالاها، و همچنین شکل های سنتی تر از عضویت در احزاب سیاسی و سازمان های غیر دولتی. محدودیت های ارائه شده توسط این تعریف از شهروندی فعال بر اساس مرزهای اخلاقی تنظیم می شود. فعالیت هایی که در آن افراد شرکت کننده باید بر اساس ارزش هایی رفتار کنند و نباید اصول حقوق بشر و حکومت قانون را نقض کنند. فعالیت هایی که به وضوح این موقعیت را ترویج خواهند داد نسبت به آن هایی که روی این ارزش ها تأکید نمی کنند وزن بیشتری خواهند گرفت. ‌بنابرین‏ شرکت در ‌گروه‌های افراطی که عدم تحمل ومدارای اجتماعی و خشونت را ترویج می‌کنند، شامل این تعریف نمی شود و درسنجش و اندازه گیری شهروندی فعال مورد نظر قرار نمی گیرند. اگر چه شهروندی فعال از نظر عمل در سطح فردی مشخص شده است، اما در طی آن بر فعالیت هایی تأکید می شود که بر اطمینان از تداوم وتسری دموکراسی به جامعه گسترده تر، حکومت خوب و انسجام اجتماعی کمک می‌کند، نه اینکه فقط منافع خاصی برای فرد داشته باشد. (هوسکینز و ماسچرسنی، ۲۰۰۸: ۴۶۲).

داشتن خود شناسی

حل مسئله

تفکر بحرانی

قضاوت اقتضایی

هوش عملیاتی( دانش پایه)

توانایی تفکر تحلیلی

توانایی تفکر خلاق

هوش عملیاتی( دانش ضمنی)

سان تزوز فاکتورهای هوش را که مربوط به توانایی‌های رهبری است به صورت زیر بیان می‌کند.

۱٫ بررسی مسائل به صورت سیستماتیک

۲٫ درک محیط کسب و کار و انعطاف پذیری

۳٫ عدم پیروی از قوانین متعارف و قراردادی

۴٫ تحلیلی بودن

۵٫ عدم مخالفت با تغییر و تشویق برای تغییر

مدل هوش استراتژیک یک ابزار عملی است که فاکتورهای ذهنی، اخلاق، توانایی حل مسئله، قضاوت موقعیتی، تفکر خلاق و خودیادگیری را برای اندازه گیری هوش استراتژیک شکل می‌دهد. به طور کلی با توجه به توضیحاتی که درباره هوش و مؤلفه‌های آن و درباره ویژگی‌های هوش رهبر ارائه شده مدلی از اندازه گیری هوش استراتژیک ارائه شده است( گوایچارد،۲۰۱۱)

تأمل و اندیشه

هوش هیجانی

خلاقیت

یکپارچه سازی

نیک خواهی

خود تقلیل یافتگی یافتگی

دانش و دانایی

هوش عملی

خود یادگیری

دیدگاه باز نسبت به تجربه ها

دانش ضمنی

حل مسئله

علاقه به یادگیری

هوشمندی و فراست

هوش استراتژیک

شکل ۲-۲٫ شکل هوش استراتژیک

تفکر بحرانی:

پول و الدر^[۵۷](۲۰۰۶): با توجه به فرایند تصمیم گیری سازمانی و توانایی فردی در تفکر بحرانی بیان می‌کنند که تفکر بحرانی طریقه ای از تفکر است درباره هر موضوع، محتوا و مسائل که در آن متفکر، کیفیت تفکر خود را از طریق در اختیار گرفتن ماهارانه ساختارهای اصلی تفکر و اعمال استانداردهای فکری بهبود می‌بخشد. همچنین اظهار داشتند که تفکر بحرانی به افراد اجازه می‌دهد :

۱) علت تصمیم گیری خود را بهتر درک کنند.

۲) نقطه نظرات رقابتی خود را بهتر درک کنند.

۳) به صورت خلاقانه تفکر کنند.

۴) به صورت استقرایی و قیاسی تفکر کنند.

۵) درباره بحران و بهبود تجربیات خود تأمل کنند.

کربی و گودپاستر^[۵۸](۲۰۰۷) به سادگی متفکر بحرانی را به عنوان فردی تعریف کرده‌اند که:

1. 1. درباره همه چیز سؤال می‌پرسند.

1. 1. کسی که تأثیر نفوذ فرایند فرهنگ آموزی را درک می‌کند.

1. افراد را آن گونه که هستند ببینند، نه آن که ما دوست داریم آن‌ ها چگونه باشند.

همچنین متفکر بحرانی را به عنوان فردی که می‌تواند از ایده های خودش چشم پوشی کند و خشم، غرور،خودبینی و حالت تدافعی خود را کنترل کند و پذیرای انتقاد سازنده باشد تعریف کرده‌اند.

الدر(۱۹۹۶): در تعریف خود از متفکر بحرانی تأکید می‌کند که فردی است که الف) به هر دو شیوه استقرایی و قیاسی تفکر می‌کند. ب) تعصبات خود را در فراین تصمیم گیری می‌پذیرد. ج) خود راهنمایی دارد.

همان‌ طور که از شرح خلاصه ای از تفکر بحرانی مشهود است، تقسیرهای بسیار گسترده ای درباره این الگو وجود دارد. پول و الدر(۲۰۰۷) نظراتی مشابه با کار و همکاران(۲۰۰۷) ارائه دادند که مؤلفه‌های کلیدی تفکر، در سطوح بالاتر و برهان در خود افراد وجود دارد؛ کسانی که خود هدایتی، خود انگیزگی، خود هماهنگی و خود اصلاحی داشته باشند( گوایچارد،۲۰۱۱).

تفکر خلاق:

هوش خلاق یکی از جنبه‌های مهم از هوش فردی است. خلاقیت در جنبه‌هایی از شناخت فردی شامل: الف) توانا بودن در اثرگذاری مثبت ب) داشتن احساس ایجاد انگیزه و محرک روانی ج) توانایی ساخت و ترکیب افکار و ایده ها در ارتباط با ایده ها و بینش‌های جدید. باندورا^[۵۹](۱۹۹۷) همچنین اظهار داشت خلاقیت به منزله یکی از بارزترین اشکال بیان انسانی است. نوآوری عمدتاًً شامل بازسازی و سنتز دانش با هدف روش‌های جدید تفکر و انجام کارها است. خلاقیت به یک حد خوبی از امکانات شناختی نیاز دارد تا بتواند راه‌های تفکری را که مانع از شناسایی ایده های جدید و کشف دانش جدید می‌شود را نادیده بگیرد)باندورا، ۱۹۹۷).

استرنبرگ(۲۰۰۴): افراد بسیار باهوش به طور مستمر به تولیدات جدید و با کیفیت و ایده های مناسب برای موقعیت‌های معین می‌پردازند؛ و متفکران خلاق در خارج از چارچوب و هنجارها فکر می‌کنند.

پول و الدر(۲۰۰۶) درباره اهمیت تفکر خلاق بیان داشتند که یک توانایی فردی در انعکاس و نشان دادن میزان انحراف مجاز از اخلاقیات، خودخواهی، پیروی از رسوم و عقاید عادی و غیر انتقادی، آموزش‌های اجتماعی، دیدگاه‌های تلفیقی، دیدگاه‌های جایگزین، تمایلات خودمحورانه و میزان دوری از ریاکاری است.

موانع خلاقیت شامل موارد زیر است ( بنیس^[۶۰] ۱۹۹۷):

1. 1. ترس از انتقاد و عدم پذیرش

1. 1. مدیریت و کنترل کردن افراد به جای هدایت و راهنمایی کردن آن‌ ها

1. وجود فضای یادگیری در شرایط اضطراب؛ که در آن افراد اعتقاد به از دست دادن اثربخشی، اعتماد به نفس و هویت دارند.

شاین^[۶۱] اظهار داشت موانع توانایی فرد در فکر کردن در خارج از چارچوب و هنجارها مربوط به فرهنگ جامعه و سازمان است.

باندورا(۱۹۹۷) و پترسون(۲۰۰۳) اظهار داشتند که به منظور بهبود چشم انداز خلاقیت، یک رهبر: ۱) نباید سریع از افراد انتقاد کند. ۲) اجازه دهد تا افرادی که کم حرف هستند به صورت باز در ارائه نظرات سهیم باشند. ۳) باعث افزایش خود کارآمدی و اثر مثبت فردی در افراد شود. ۴) شرایط طوفان مغزی را ایجاد نماید. ۵) تواضع و نوع دوستی رهبران را افزایش دهد( گوایچارد، ۲۰۱۱).

پترسون(۲۰۰۳) ادعا می‌کند، خلاقیت رهبر با تواضع و نوع دوستی نسبت به پیروان در ارتباط است. پترسون توضیح می‌دهد که این یک عمل متقابل است، که یک لایه از اعتماد را بین رهبر و پیروان ایجاد می‌کند، که به نوبه خود باعث می‌شود تا پیروان از چشم اندازها و مأموریت‌های سازمان پیروی کنند.

فرایند خود یادگیری:

یکی از اندازه گیری‌های اصلی خودیادگیری( یادگیری مستقیم فرد از خود) که توسط گوگلی المینو^[۶۲](۱۹۷۷) ارائه شده است شامل اندازه گیری جنبه‌های: ۱) آزادی( باز بودن شرایط) در یادگیری ۲) تصور کلی و عقیده فردی ۳) داشتن ابتکار عمل و استقلال ۴) پذیرش مسئولیت یادگیری فردی ۵)علاقه به یادگیری ۶) خلاقیت ۷) جهت گیری‌های آینده ۸) داشتن مهارت‌های حل مسئله(گوگلی المینو،۱۹۷۷).

پانتون و کار(۱۹۹۹) خودیادگیری فردی را به عنوان ویژگی شخصیتی که شامل شناخت، آگاهی و علاقه است، تعریف کرده‌اند. همچنین اظهار داشتند که ویژگی‌های جمعیت شناختی مانند سن، جنس، وضعیت تأهل و سطح تحصیلات بالایی که دارند، ممکن است با خودیادگیری افراد در ارتباط باشد. در این ارتباط لیچ و ریو(۲۰۰۰) ‌به این نتایج دست یافتند که: ۱) سن رابطه مثبت و معنی داری با خودیادگیری و تفکر بحرانی دارد. ۲) اعضای مسن تر بیشتر تمایل دارند خود را به عنوان یک خود یادگیرنده احساس کنند. ۳) جنسیت ارتباطی با خود یادگیری شخصی ندارد. ۴) جنسیت در تفکر بحرانی بی اهمیت است.

هوش هیجانی:

دسبورو و آشکاناسی^[۶۳](۲۰۰۲)، اظهار داشتند که هوش هیجانی نقش اصلی را در نزدیک شدن به رهبری و کمک به اثر بخشی رهبری بازی می‌کند و یک ماهیت کلیدی رهبری در موقعیت‌های اجتماعی است. همچنین اظهار داشتند که جنبه‌های هوش هیجانی در نظریه های رهبری متعدد آشکار است که شامل رهبری تحول، رهبری کاریزماتیک، رهبری استراتژیک و تبادلات رهبر و عضو است.