برای مرحله پایانی که کودک و خانواده وی باید برای خاتمه درمان آماده میشوند، دفترچه ای از راهکارها برای مواجهه با ترس و اضطراب کودک تهیه شد که از وی خواسته شد شود برای هر مورد تصاویر مربوط به آن را نقاشی کند تا بدین ترتیب در صورت لزوم با عود مجدد ترس ها و اضطراب های مختل کننده هم خود کودک و هم والدین وی و هم تیم پزشکی بتوانند از آن کمک بگیرند.
فصل سوم
روش اجرای پژوهش
۳-۱٫ طرح تحقیق
پژوهش حاضر که به بررسی اثر بخشی مداخله بازی درمانی به شیوه شناختی-رفتاری بر میزان اضطراب کودکان ۴ تا ۸ ساله می پردازد از نوع طرح های نیمه آزمایشی است، چراکه شرایط طرح های آزمایشی یعنی امکان انتخاب تصادفی آزمودنی ها وجود نداشته و افراد نمونه به شیوه در دسترس انتخاب شده اند. مضافا بر اینکه، از میان روش های آماری برای آزمون طرح دوگروهی نیمه آزمایشی این پژوهش، از آزمون تحلیل واریانس اندازه گیری های مکرر[۸۶] استفاده شد.
جدول ۳-۳٫ دیاگرام طرح تحقیق
گروه
پیش آزمون
متغیر مستقل
پس آزمون
پیگیری
آزمایشی
T1
X
T2
T3
کنترل
T1
–
T2
T3
۳-۲٫ جامعه آماری
جامعه مورد پژوهش عبارت است از تمامی کودکان ۴ تا ۸ ساله مبتلا به سرطان که در سال ۹۳ در بیمارستان شفا واقع در شهر اهواز بستری هستند.
۳-۳٫ نمونه تحقیق
از میان جامعه در دسترس این پژوهش ۱۰ کودک مبتلا به سرطان که وضعیت عمومی آن ها اجازه شرکت در پژوهش را بدان ها میداد از میان کودکان سرطانی بیمارستان شفا واقع در شهر اهواز توسط تیم پزشکی معرفی شدند. با بهره گرفتن از روش قرعه کشی (گمارش به شیوه تصادفی ساده) ۵ نفر آن ها در گروه آزمایش و ۵ نفر در گروه کنترل قرار گرفتند.
۳-۴٫ روش نمونه گیری
روش نمونه گیری این پژوهش به صورت «داوطلبانه» گونه ای از نمونه گیری های غیر تصادفی در دسترس بوده است. به دلیل توجه به اصول اخلاقی و کسب اجازه و رضایت از مسئولین بیمارستان و اولیای آزمودنی ها این روش از میان سایر روش ها انتخاب شد.
۳-۵٫ معیارهای انتخاب گروه
کودکان مبتلا به سرطان در دامنه سنی ۴ تا ۸ سال که به تشخیص مسئولین بیمارستان امکان شرکت در این مطالعه را دارا بوده اند، انتخاب شدند. اگرچه بازی درمانی شناختی-رفتاری بر اساس پژوهش های پیشین مداخله ای مؤثر در کاهش عوارض درمانی سرطان است، اما باید در نظر داشت که کودکان سرطانی بستری در بیمارستان اکثرا در شرایط نامساعد جسمانی و روانی قرار دارند که آن ها را ناتوان از شرکت در هر گونه فعالیتی حتی بازی کردن میسازد.
۳-۶٫ ابزار پژوهش
مقیاس اضطراب زانک (S.A.S[87]). این مقیاس برای سنجش میزان اضطراب توسط ویلیام زانک (۱۹۸۷) طراحی شده است تا سطح اضطراب را در بیمارانی که علائم مربوط به اضطراب را تجربه میکنند به طور کمّی مشخص کند. این مقیاس دارای ۲۰ سؤال چهارگزینه ای است که بر مبنای نشانگان بدنی-عاطفی اضطراب تهیه شده است. به منظور ساختن این مقیاس از ملاک های تشخیصی استفاده شده که با شایع ترین ویژگی های اختلال اضطرابی مطابق و هماهنگ هستند، یعنی مصاحبه های بالینی مراجعین مضطرب را به صورت مشروح ضبط کرده و بعداً از تک تک موارد مطروحه در ساخت آزمون استفاده کردهاند. ملاک های تشخیصی S.A.S دارای ۵ نشانه ی عاطفی و ۱۵ نشانه ی بدنی است.
امتیاز این مقیاس نسبت به مقیاس های مشابه در این است که مراجع کمتر میتواند شیوه ی خاصی را در جواب هایش دنبال کند. زیرا از ۲۰ سؤال استفاده شده در مقیاس، تعدادی از سؤالات (۱۶ سؤال) بر نشانه های مثبت و برخی دیگر (۴ سؤال) بر نشانگان منفی تأکید دارد. جواب ها به صورت چهار گزینه ی “هیچگاه یا به ندرت”، “گهگاه”، “بیشتر اوقات” و “دائم یا تقریباً همیشه” هستند. بدین ترتیب از مقیاس لیکرت ۴ نمره ای برای گزینه های پاسخ استفاده شده است و نقاط برش نمرات برای ارزیابی بدین ترتیب میباشند: ۲۰-۴۴: دامنه نرمال، ۴۵-۵۹ سطوح خفیف تا متوسط اضطراب، ۶۰-۷۴ سطوح برجسته تا شدید اضطراب و ۷۵-۸۰ سطوح اضطراب مفرط. از همین رو، حُسن دیگر این مقیاس این است که مقیاس رتبه ای را به فاصله ای تبدیل کرده (با بهره گرفتن از مقیاس درجه بندی که صفات کیفی را به کمی تبدیل میکند) و آزمون را به یک آزمون پارامتریک تبدیل ساخته است.
هنگام استفاده از این مقیاس از پاسخ دهنده خواسته می شود که به هر یک از ۲۰ سؤال بر اساس اینکه در خلال هفته ی گذشته تا چه اندازه در مورد وی صدق میکند پاسخ دهد. البته در این پژوهش با توجه به اینکه کودکان ۴ تا ۸ ساله نمی توانند خودشان این مقیاس را تکمیل کنند، مقیاس توسط والدین کودک تکمیل می شود. همچنین با توجه به اینکه این مقیاس نشانه های بدنی و عاطفی را اندازه میگیرد، تکمیل آن توسط والدین تفاوت چندانی ایجاد نمی کند.
زانک برای ارزیابی اعتبار (روایی[۸۸]) مقیاس S.A.S. آن را در مطالعه ای همبستگی با مقیاس اضطراب هامیلتون[۸۹] و نیز سیاهه وضعیت روانی (ASI[90]) مورد بررسی قرار داده که ضریب همبستگی براین آزمون هامیلتون برابر ۷۱/۰ و برای آزمون ASI برابر ۷۴/۰ به دست آمدند. همچنین برای ارزیابی پایایی این مقیاس، زانک از روش دونیمه سازی استفاده کرد و ضریب همبستگی برابر ۸۳/۰ میان دسته سوالات با شماره فرد و دسته سوالات با شماره زوج را گرازش نمود. همچنین در مطالعه دیگری از ضریب انسجام که میزان همبستگی درونی یا تجانس سؤالات را مورد بررسی قرار میدهد استفاده کرده و تحلیل های آماری نتایج S.A.S با بهره گرفتن از روش ضریب انسجام نشان دهنده ضریبی برابر ۸۴/۰ بود که بیانگر پایایی بسیار بالای این مقیاس میباشد (کوتاش[۹۱] و همکاران،۱۹۸۷).
در پژوهش حاضر برای بررسی پایایی آزمون از روش آلفای کرونباخ میان سوالات آزمون استفاده شد که نتایج آن در پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری به ترتیب عبارت بودند از: ۷۹۱۸/۰، ۸۶۴۱/۰ و ۸۴۸۶/۰ که در سطح مطلوبی قرار دارند.
۳-۷٫ فرایند اجرای پژوهش
پس از انتخاب نمونه، محقق توضیحاتی در مورد چگونگی اجرای پژوهش به والدین کودکان ارائه داده و پس از امضای رضایت نامه، پیش آزمون بر روی هر دو گروه آزمایش و گواه انجام گردید. سپس از ۸ جلسه ۳۰ دقیقه ای بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی- رفتاری و به صورت دو روز در هفته برای گروه آزمایش برگزار شد و یک ماه و نیم پس از انجام مداخله، یک جلسه پیگیری جهت ارزیابی و ثبت نتایج مداخله، تشکیل گردید و پس آزمون بر روی هر دو گروه گواه و آزمایش مورد اجرا قرار گرفت.
طرح جلسات درمانی ارائه شده طبق جدول زیر میباشد(رضایی و همکاران، ۱۳۹۱)
جدول ۳-۲٫طرح جلسات درمانی
جلسه
هدف
نوع مداخله
اول
برقراری رابطه و ارزیابی بیشتر از شدت و میزان اختلال
اجرای بازی تکمیل جمله با عروسک و اجرای نقاشی توسط کودک و پرسش و پاسخ درمانگر و کودک به منظور ارزیابی بیشتر و برقراری رابطه
دوم
تشخیص هیجانها و توانایی تفکیک میان آن ها
آموزش هیجان های مختلف از طریق تصاویر رنگی که حالت های چهره ای هیجان ها را نشان میدهد و تمرین آموزش از طریق کتاب های آموزشی که همراه با تصاویر و توصیف مربوط به آن است.
[جمعه 1401-09-25] [ 08:02:00 ب.ظ ]
|