– توسعه‌ی خدمات دانشگاهی، زیارتی و گردشگری در مشهد
– توسعه‌ی بزرگراه در شمال خراسان
– ایجاد فرودگاه بین‎المللی در شهر مشهد
در زمینه‌ی ساماندهی نظام شهری کشور، با توجه به ضرورت مهار توسعه‌ی منطقه‌ی تهران و تشویق توسعه در مناطق دیگر، در طرح آمایش ستیران ایجاد ۱۲ شهر اصلی و ۵ پایتخت منطقه‌ای شامل مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز و اهواز در نظر گرفته شده است. بنابراین نقش شهر مشهد به عنوان مرکز توسعه‌ی منطقه‎ای تعیین گردیده و در مورد تقویت جایگاه آن در نظام شهری کشور، سیاست‎های زیر پیشنهاد شده است:

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

– زمینه‎سازی برای توسعه‌ی صنعتی با تأکید بر صنایع نفربر
– ایجاد یک مرکز مدیریت و خدمات برای واحدهای تولیدی
– تقویت نقش دانشگاهی مشهد و وابسته کردن مؤسسات پژوهشی به آن
– انتقال برخی از فعالیت‎های خدمات ملی به شهر مشهد
– طرح‎ریزی توسعه‌ی فضایی مشهد در مقیاس منطقه شهری با ایجاد شهرک‎های صنعتی (خلاصه‌ی گزارش استراتژی طرح آمایش سرزمین‌، ۱۳۵۵).
۳-۲-۱۱-۳- طرح آمایش سرزمین (۱۳۶۲)
پس از انقلاب اسلامی ایران، در سال ۱۳۶۲، به دنبال اقدامات پیشین مطالعات جدیدی، تحت عنوان مطالعات طرح پایه‌ی آمایش سرزمین اسلامی ایران، در هیأت وزیران بررسی شد و سازمان برنامه و بودجه موظف به پیگیری طرح آمایش سرزمین با مشارکت سایر وزارت‌خانه‌ها گردید. به این منظور، مطالعاتی تحت عنوان چارچوب نظری توسعه‌ی استان‎های کشور انجام گرفت. محور اصلی طرح آمایش، تأکید بر نقش مناطق و شهرها در تقسیم کار ملی بوده است. بر این اساس، بخش عمده‌ی وظیفه‌ی تقسیم کار ملی به عهده‌ی شهرهای اصلی قرار دارد. شهرهای اصلی کشور پس از تهران، با توجه به معیارهای مختلف (جمعیت، پراکندگی جغرافیایی و…)، شامل ۱۰ شهر مشهد، تبریز، اصفهان، شیراز، اهواز، همدان، رشت، کرمان، زاهدان و مجموعه شهرهای بابل، ساری، قائم­شهر و آمل است.
هر یک از شهرهای اصلی مناطق مشخصی از کشور را تحت نفوذ دارند و بنابراین از عوامل اصلی توسعه‌ی منطقه‌ای محسوب می‌شوند. پنج شهر مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز و اهواز بیش از یک میلیون نفر جمعیت خواهند داشت و با سایر شهرهای اصلی به عنوان مراکز کلان منطقه‌ای در نظر گرفته شده‌اند که با استقلال نسبی نقش مؤثری در جهت تمرکززدایی از تهران (در زمینه خدمات و صنعت) و کاهش مهاجرت‎های منطقه‌ای ایفا خواهند کرد (طرح مجموعه شهری مشهد، ۱۳۹۰: ۵).
۳-۲-۱۱- ۴- طرح پایه آمایش سرزمین (۱۳۶۴)
در مرحله‌ی اول این طرح، ضمن تعیین اندازه‌ شهرهای ایران، آن‌ها را بر اساس عامل جمعیت به پنج طبقه به شرح زیر طبقه‌بندی نمود:
۱- شهرهای کوچک (کم‌تر از ۵۰ هزار نفر) ۲- شهرهای متوسط کوچک (۵۰ تا ۱۰۰ هزار نفر)، ۳- شهرهای متوسط بزرگ (۱۰۰ تا ۲۵۰ هزار نفر) ۴- شهرهای بزرگ میانی (۲۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار نفر)، ۵- شهرهای بزرگ و بسیار بزرگ (۵۰۰ هزار تا ۲ میلیون).
به تعریف نقش برای استان خراسان در مقیاس ملی، در مقیاس استانی نیزبه یک آمایش گسترده و همه‎جانبه پرداخته است. پهناوری استان، منابع غنی آب و خاک در شمال و مناطق فقیر، حاشیه‎ای و دورافتاده در کنار منابع غنی معدن در جنوب، موقعیت استراتژیک سیاسی و نظامی و گسستگی فضایی بین منطقه‌ای (تحمیل شده از کویر)، همگی اعمال سیاست‎های مقیاس ملی را در آمایش درون استان ضروری می‌سازند.
در مطالعات طرح پایه‌ی آمایش سرزمین، نظرات و رهنمودهای متعددی در مورد آمایش استان خراسان پیشنهاد و توصیه شده که چکیده آنها به صورت زیر است (مطالعات طرح پایه آمایش سرزمین، ۱۳۶۴).
– گسترش محور توسعه‌ی شمال استان در امتداد استان مازندران و ساماندهی فضایی آن براساس ترکیب کشاورزی، صنعت و خدمات
– هدایت توسعه‌ی متمرکز مشهد به نواحی اطراف به‏ویژه به سمت جنوب و شرق
– تغییر ساختار اداری منطقه و ایجاد استان جدیدی در جنوب خراسان
– توسعه‌ی کشاورزی مکانیزه و کشت فشرده درشمال خراسان
– احیای مراتع، دیم‎کاری و کشت گسترده در نواحی مرکزی و جنوبی استان
– تقویت نقش مشهد به عنوان مرکز صنعتی و خدماتی سطح یک، شهر بیرجند به عنوان مرکز سطح دو و گناباد به عنوان مرکز توزیع و مبادله درمنطقه
– تقویت کشاورزی و دامپروری در شمال استان، صنعت و کشاورزی در میانه‌ی استان و صنعت و معدن در جنوب استان
– تجهیز ارتباطات میان‏منطقه‎ای به‏ویژه از طریق کویر (راه و راه‎آهن)
– تکیه بر منابع گاز سرخس و ایجاد شبکه گازرسانی و ایجاد پالایشگاه در حوالی مشهد برای تأمین انرژی
۳-۲-۱۱-۵- مطالعات طرح آمایش استان خراسان (۱۳۷۱)
اصول کلی توسعه و خط‏مشی‎های بلندمدت آمایش سرزمین به عنوان نتایج مرحله‌ی دوم مطالعات آمایش به تفکیک ۲۴ استان (از جمله استان خراسان) در سال ۱۳۷۱ تهیه شده است.
طرح آمایش استان خراسان، نیز، ضمن برشمردن مزیت‎های نسبی و امکانات و محدودیت‌های توسعه استان، اصول کلی توسعه و خط‏مشی‌های آمایشی استان را ارائه داده است.
مهم­ترین یافته‌های سند اخیر عبارت‎اند از:
– تقویت محور توسعه مشهد- قوچان- شیروان- بجنورد با عملکرد غالب کشاورزی و خدمات گردشگری
– تجهیز محور مشهد- نیشابور- سبزوار با عملکرد غالب صنعتی و خدمات پشتیبان صنعتی وکشاورزی
– تقویت مراکز جمعیتی مستعد و مستقر بر روی محور مشهد- بیرجند به عنوان کانون‎های توسعه با عملکرد غالب فعالیت‎های معدنی و صنایع مرتبط
– مهار و کاهش نرخ رشد جمعیت شهری مشهد از طریق تقویت و تجهیز مراکز شهری موجود، تعادل‏بخشی به نظام شهری استان و ایجاد شهرهای جدید عملکردی در منطقه شهری مشهد
– معرفی شهر مشهد به عنوان مرکز خدمات سطح یک ملی (با عملکرد منطقه‌ای)و شهرهای سبزوار، بجنورد، بیرجند، تربت‏جام و گناباد به عنوان مراکز خدمات ناحیه­ای در نظام شهری استان تا سال ۱۳۸۲
– حفاظت از منابع آب و خاک، کنترل بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی، بهبود روش‎های آبیاری و کشت انواع محصولات متناسب با قابلیت‎های هر ناحیه دربخش کشاورزی
– توسعه صنایع تخصصی غذایی، الکترونیک، خودروسازی و… با عملکرد ملی در اطراف شهر مشهد
– توسعه و تقویت شبکه ­های ارتباطی بین منطقه­ای با توجه به مرکز زیارتی و گردشگری مشهد

• • برقی نمودن خط آهن تهران- مشهد

• • تقویت مسیرهای مابین استان خراسان با استان‎های یزد و کرمان

• • احداث راه‌آهن سرخس- مشهد و مشهد- بافق

• • تقویت محورهای ارتباطی قوچان- آزادشهر، مشهد-سرخس، بجنورد- سبزوار (سازمان برنامه و بودجه، مطالعات طرح آمایش سرزمین اسلامی ایران،۱۳۷۱: ۲۰- ۱).

۳-۲-۱۱-۶- مطالعات طرح آمایش سرزمین (۱۳۸۳)
اصول کلی توسعه و خط‏مشی بلندمدت طرح آمایش سرزمین در سال ۱۳۸۳ با افق سال ۱۴۰۰ تهیه گردیده است. در اینجا برخی پیشنهادهای طرح آمایش سرزمین، که به نقش و جایگاه استان خراسان و شهر مشهد مربوط می­ شود، به اختصار بیان می­گردد:
– معرفی استان خراسان به مرکزیت مشهد و استان سیستان و بلوچستان به عنوان منطقه گردشگری شرق کشور
– معرفی شهر مشهد به همراه شهرهای تهران، کرج، اهواز، شیراز، بوشهر، اصفهان، تبریز و اراک به عنوان مناطق با عملکرد فراملی
– معرفی شهر مشهد با جمعیت بیش از یک میلیون نفر به عنوان مرکز سطح ۱ جمعیتی و شهرهای بجنورد، سبزوار، نیشابور و بیرجند به عنوان مراکز سطح ۴ جمعیتی
– معرفی شهر مشهد به عنوان سطح یک خدمات برتر منطقه­ای
– معرفی صنایع حمل­ونقل، الکترونیک، متالوژی، شیمیایی، ماشین­­سازی، نساجی و صنایع غذایی به عنوان صنایع پیشتاز و با مزیت نسبی برای شهر مشهد (طرح آمایش سرزمین استان خراسان رضوی، ۱۳۸۷).
۳-۲-۱۱-۷- طرح کالبدی ملی

سه- زن در این جوامع از تمامی حقوقی که ممکن بود از آن بهره­مند شود، محروم بود، مگر به آن مقداری که بهره­مندی زن، به سود مردان باشد، و مردان قیم زنان بودند.
چهار- اساس رفتار مردان با زنان، عبارت بود از سلطه توانمند بر ناتوان. به عبارت دیگر، هر برخوردی که با زنان می­کردند، براساس بهره­کشی بود. این، روش اقوام غیر متمدن بود، و اما اقوام متمدن، علاوه بر آنچه گفته شد، این طرز تفکر را هم داشتند که زن موجودی ضعیف است،و نیز موجودی خطرناک است که بشر، از شر و فساد او در امان نیست. چه بسا که این طرز تفکر بر اثر اختلاط امت­ها و زمان­ها در یکدیگر اثر گذاشته باشد.^[۵۸]
۲-۴- زن درصدر اسلام
بدین ترتیب اسلام همه ستمها و برخوردهای وحشیانهای که در دوره­ جاهلیت نسبت به­زنان صورت می­گرفت از کشتن گرفته تا پایمال نمودن ضروری­ترین حقوق فردی، نهی نموده وشرافت و حیثیت وی را به او بازگردانیده است. در اسلام زنان همچون مردان آزادند که سرنوشت و فعالیتهای خود را انتخاب نمایند.^[۵۹]
زن در آغاز پیدایش اسلام به کرامت انسانی خویش دست یافت. موقعیتهای اجتماعی خویش را­به دست آورد و از حقوق و آزادیهای حقیقی برخوردار گشت.^[۶۰]
اسلام به زن،که در طول تاریخ از حقوق انسانی خود محروم شده بود، استقلال و شخصیت حقیقی­وحقوقی بخشید و حقوق حقه وطبیعیش را مانندحقوق اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و… که سنتها و آداب و رسوم جاهلانه آنها را زایل کرده بود به رسمیت شناخت.^[۶۱]
زن و مرد در فرایند تکامل مسئولیت سیاسی و اجتماعی، سهمی مشترک دارند. در واقع هدف اسلام ساختن انسان است نه ساختن مرد یا زن­ به تنهایی.^[۶۲] عقیده اسلام و جهان بینی آن درباره زن، انقلابی بزرگ و پرشکوه در جهان محسوب می­شد. زیرا اسلام با ارائه این جهان بینی یکباره همه عقاید تحقیرآمیز و بینشهای باطل و جاهل را کنار گذاشت و به جای آن الگوی جدیدی را در روابط­­ اجتماعی با زن، به مردم عرضه کرد^[۶۳]در داستانهای تاریخی قرآن، به زنانی برگزیده و ممتاز برمی­خوریم که در فراست و هوش سرشار، و در توانایی بر درک حقایق بسیار دشوار و در حل مسائل و رویدادهای اجتماعی بدان­ پایه و منزلت رسیده بودند که حتی بزرگترین مغزهای متفکر آن روزگار نمی­توانستند کوچکترین اشکالی به نظراتشان وارد کنند و می­توان ادعا کرد که در مسائل سیاسی و اجتماعی مافوق و برتری نداشتند.^[۶۴]
از مداخله زنان در امور سیاسی و اجتماعی، شواهد فراوانی در تاریخ قرون اولیه­اسلام به چشم می­خورد. نمونه آن شرکت امعطیه زوجه­ی پیغمبر(ص) در هفت غزوه همراه رسول اکرم( ص)است.^[۶۵]
اسلام شخصیت و حقوق زن را مورد توجه بسیار قرار داد؛ از جمله از نگرش و رفتار ناپسند عرب جاهلى درباره زنان و دختران، مانند زنده به گور کردن دختران، سخت انتقاد کرد^[۶۶]قرآن از یک‌سو از زنان در برابر ستمهایى مانند چند زنىِ نامحدود و غیرمتعهدانه،^[۶۷] به ارث برده شدن زنِ شوهر مرده و محروم شدن زنان از حق مالکیت حمایت نمود و از سوى دیگر، براى تضمین بیشتر عدالت، قواعدى عام تأسیس کرد که حاکم بر احکام و حقوق زن و مرد هستند؛ از جمله لزوم معاشرت پسندیده با همسران^[۶۸]، قاعده همانندى و هم‌ترازى حقوق و وظایف همسران^[۶۹] ودر گستره‌اى وسیع‌تر، قواعد نفىِ عُسر و حَرَج^[۷۰] و ممنوعیت اِضرار^[۷۱]
در اسلام زن در تمامی احکام عبادی و حقوق اجتماعی شریک مرد است. او نیز مانند مردان می تواند مستقل باشد، و هیچ فرقی با مردان ندارد، نه در اکتساب و انجام معاملات، نه در تعلیم و تعلم، نه در به دست آوردن حقی که از او سلب شده، نه در دفاع از حق خود و نه در احکامی دیگر؛ مگر در مواردی که طبیعت خود زن اقتضا دارد که با مرد فرق داشته باشد.
آری زن به برکت اسلام از جایگاه ابزاری به جایگاه استقلالی خود راه یافت، اراده و عملش که تا ظهور اسلام گره خورده به اراده مرد بود، از اراده و عمل مرد جدا شد، و از تحت فشار ناعادلانه مردان در آمد. و به مقامی رسید که دنیای قبل از اسلام با همه قدمت و در همه ادوار چنین مقامی به زن نداده بود،مقامی به زن داد که در هیچ گوشه از هیچ صفحه تاریخ گذشته بشر نخواهید یافت، و اعلامیه ای در حقوق زن به مثل اعلامیه قرآن نخواهید جست که می­فرماید«لاجناح علیکم فیما فعلن فی انفسهن بالمعروف»^[۷۲]
اسلام زن را جزء حقیقی و عضو کامل جامعه انسانیت قرار داد، و از اسارت بیرون آورد، و آزادی اراده و عمل به وی بخشید. زن مانند مرد در ثروتی که طبقه گذشته به ارث می­گذارند، شرکت دارد، و از پدر و برادر و عمو دایی و همسر و سایر خویشاوندان ارث می­برد. او آزاد است هر کار مشروع و زندگی معروفی را برای خود انتخاب کند. و عمل وی احترام اجتماعی داشته و با ارزش می­باشد.^[۷۳]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

با پیدایی دین اسلام و ظهور تمدن اسلامی به گواهی تاریخ، انقلابی در حقوق زنان پدید آمد. بنابر تعلیمات قرآن،کتاب مقدس دین اسلام،زن از نظر خلقت همانند مرد است و به ویژه در نصوص قرآنی همانند مردان مورد خطاب اوامر ونواهی شرعی بوده از این رو به لحاظ شئون اجتماعی بیش وکم،هم سنگ مردان قرار گرفته است. همچنین در امور اقتصادی از چنان استقلالی برخوردار می­ شود که می ­تواند نسبت به کار و تلاش خود مالکیت داشته مزد و اجر خود را شخصا مورد استفاده قرار دهد همین زن که پیش از این جزء مایملک پدر یا همسرمحسوب شده مورد خرید و فروش قرارمی­گرفت و پس از مرگ ایشان همانند بقیه ترکه به ارث می­رسید، اینک خود به عنوان یک شخصیت حقوقی از اموال متوفی ارث می­برد. تحولی که اسلام در حقوق زن پدید آورد از آن رو در خور توجه است که تمدن­های غیر اسلامی تا حدود ۱۲سال پس از اسلام چنین حقوقی برای زن قائل نشدند با این همه بررسی تاریخی حقوق زنان نشانگر آن است که به مرور زمان و دور شدن از اصل رسالت، فقه اسلامی به نحو چشمگیری از افکار مرد سالارانه متاثرگشته است.^[۷۴] اسلام، باحضور خود خط بطلان بر بسیاری از خرافات و ظلمهایی کشید که به زنان روا می­شد و حقوق زن را در ازدواج، طلاق، ارث و… که قبلا در عصر جاهلیت و در سایر ادیان تحریف شده پایمال می­شد، به آنان بازگرداند.^[۷۵]
با وجود این که قدرت بدنى، اقتصادى و اجتماعى مرد در خانواده به او نقش اول مدیریت را داده ولى در بررسى دقیق و حذف این عوامل دیده مى­شود که زن عملاً نقش و قدرت بیشترى را داراست هرچند که در عرفها وحقوق گوناگون ملل و نظامهاى حقوقى این نقش فراز و نشیبهایى داشته است. کارکردهاى زن از قبیل:تولید نسل، پرورش بدنى(حضانت) و پرورش روحى کودک، پرستارى، تأمین آرامش خانواده، انتقال­فرهنگ و زبان، تیمار روحى مرد، اقتصاد خانواده، و مانند اینها کارکردهاى بسیار مهم و حیاتى است که­تنها از زن برمی­آید.^[۷۶] اسلام برای زن حق مالکیت قائل شده است و زن می ­تواند مالک اشیای منقول و غیر منقول باشد. حق خرید و فروش و واگذاری اموال خود را دارد، می ­تواند هر طور که بخواهد وصیت نماید. اسلام همه حقوق مدنی و سیاسی را که به مردان داده، به زن نیز بخشیده است.^[۷۷]
۲-۴-۱- مقام و حقوق زن در اسلام
زن در قرآن اهمیت ویژه و جای بسیار برجسته­ای دارد. عقیده اسلام و جهان­بینی آن درباره زن، انقلابی بزرگ و پرشکوه در جهان محسوب می­ شود.زیرا اسلام با ارائه این جهان بینی یکباره همه عقاید تحقیرآمیز و بینشهای باطل و جاهل را کنار گذاشت و به جای آن الگوی جدیدی را در روابط اجتماعی با زن، به مردم عرضه کرد.^[۷۸]
دین مبین اسلام وپیامبراکرم)ص(شرایطی را رقم زدند که جایگاه ومنزلت زن صد چندان شده است. مثلا اسلام زن را از زنده به گورکردن نجات داد یا اینکه پیامبرزنان را مورد اکرام واحترام قرارداد یعنی با تکریم همسر و دختر خویش احترام و محبت نسبت به زنان را عملا ترویج نمود. با مقایسه وضعیت زنان پیش ازاسلام وپس ازاسلام بهترین گواه براین مطلب است. فارغ ازاین موضوع برابردانستن زن ومرد درانسانیت ودستیابی به قله­های کمال معنوی ازاصول نگرشی اسلام است.^[۷۹] که قرآن کریم نیزبا صراحت بیان می­ کند که زن ومرد دارای یک سرشت وطینت می­باشند.^[۸۰]
قرآن قائل به برابری زن و مرد در کسب فضایل اخلاقی است و زن و مرد را در کنار هم مورد خطاب قرار می دهد:
«ان ­المسلمین ­و المسلمات ­و المومنین ­و المومنات و القانتین والقانتات و الصادقین و الصادقات الصابرین­ و الصابرات ­والخاشعین­ و الخاشعات ­و المتصدقین­ و المتصدقات ­و الصائمین ­و الصائمات و الحافظین فروجهم و الحافظات و الذاکرین الله کثیرا و الذاکرات اعد الله لهم مغفرت و اجرا عظیما»^[۸۱]
مردان و زنان مسلمان، و مردان و زنان با ایمان، و مردان وزنان عبادت پیشه، و مردان و زنان راستگو، و مردان و زنان شکیبا، و مردان و زنان فروتن، و مردان و زنان صدقه دهنده، و مردان و زنان روزه دار، و مردان و زنان پاکدامن، و مردان و زنانى که خدا را فراوان یاد مى­کنند، خدا براى{آنان}آمرزشى وپاداشى بزرگ فراهم ساخته است.
این آیه شریفه بیانگر این است که زنان نیز مانند مردان می­توانند به مقامات معنوی چون مقام اسلام، مقام ایمان، مقام­طاعت و فرمانبرداری، مقام صدق، مقام صبر و پایداری در برابر تمام حوادث، مقام فروتنی و خوف از عظمت و عقاب حق، مقام­کَرَم وجود که ثمره آن صدقه است، مقام روزه و صوم، مقام ضبط نفس و مالکیت بر شهوت، مقام یاد و ذکر حق نائل شده و ازاین طریق مغفرت حق و اجر عظیم آخرتی کسب کنند.^[۸۲]
بنابر دیدگاه اسلام، هدف از خلقت زن و مرد هر دو، عبودیت و بندگی است ­اسلام در مقابل توهین و تحقیرهایی که نسبت به جنس زن روا می­شد از جنس زن تحت عناوین ذیل یاد می­ کند:
– اُم: ریشه و سرچشمه هر چیز، مادر«واوحینا الی ام موسی ان ارضعیه»^[۸۳] و به مادر موسى وحى کردیم­که: او را شیر ده.
– حرث: موجب بقاء نسل «نساوکم حرث لکم»^[۸۴] زنانِ شما کشتزار شما هستند.
– لباس: پوشش حیات «هن لباس لکم وانتم­لباس­لهن»^[۸۵] آنان براى شما لباسى هستند و شما براى آنان­لباسى هستید.
– تسکین: علت آرامش«ومن ءایاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجالتسکنوا الیها»^[۸۶] و از نشانه هاى او اینکه از] نوع [ خودتان همسرانى براى شما آفرید تا بدانها آرام گیرید.
به موازات نگرش­های ناعادلانه­ای که در طول تاریخ نسبت به زن وجود داشته است، همواره تفکر و نگرش دیگری نیز در سیر تاریخ، منادی ارزش، فضیلت، کرامت و شخصیت انسانی زن بوده و بشریت را به سوی آن فراخوانده است. این اندیشه که از آغاز آفرینش تا بعثت حضرت محمد)ص) استمرار داشته، دین خداست که رسولان الهی در تمام سرزمینها میان اقوام و فرهنگ ها ترویج کرده ­اند و کاملترین شکل آن در دین اسلام تجلی یافت.
آیه ۷ سوره نساء می‌گوید: «مردان را از آنچه پدر و مادر و خویشان به جای می‌گذارند، سهمی است و برای زنان نیز از آنچه پدر و مادر و خویشان به جای می‌گذارند، سهمی است، چه کم باشد و چه زیاد، این سهمی تعیین شده است. »
قرآن­کریم زن­ را رحمت­و برکت معرفی می کند و ملاک برتری را تقوی و پرهیزگاری برمی‌شمرد. «یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقیکم»^[۸۷]ای مردم، ما شما را از مرد و زنی آفریدیم و در گروه‏ها و تیره‏های بزرگ و کوچک جای دادیم تا یکدیگر را بشناسید، همانا گرامی­ترین شما نزد خدا، با تقوی ترین شماست.
«به گفته علامه طباطبایی در تفسیر این آیه:«آیه شریفه در مقام بیان این مطلب است که ریشه تفاخر به انسان را بزند. و بنابر این مراد از جمله «من ذکر و انثی» آدم و حوا خواهد بود و معنای آیه چنین می شود: ما شما مردم را از یک پدر و یک مادر آفریدیم. همه شما از آن دو تن منتشر شده­اید. چه سفیدتان و چه سیاه­تان، چه عربتان و چه عجم­تان و ما شما را به صورت شعبه‌ها و قبیله‌های مختلف قرار دادیم نه برای اینکه طایفه­ای از شما بر سایرین برتری و کرامت داشته باشد، بلکه صرفاً برای اینکه یکدیگر را بشناسید و امور اجتماعات و مواصلات و معاملاتتان بهتر انجام گیرد. » قرآن کریم در هیچ آیه­ای‌ مردان را از حیث اینکه برتری خاصی بر زنان به بخشی ذکر نکرده است و ملاک برتری را تقوا معرفی می‌کند. پیامبر مکرم اسلام می‌فرمایند: «البنات‌هن المشفقات المجهزات المبارکات» دخترها مایه رحمت، صلاح زندگی و برکت هستند.^[۸۸]
در طول تاریخ مسئله حقوق زنان فراز و نشیب های فراوانی را طی کرده است. کنکاش در منابع اسلامی حاکی از ارتقاء جایگاه زنان و حقوق آن ها در تمامی عرصه ها به ویژه خانواده است.
در اسلام طبق آیات صریح قرآن رعایت حقوق زن همانند رعایت حقوق مرد الزام آور است «ولهن مثل الذی علیهن بالمعروف»^[۸۹]
۲-۴-۱-۱- جایگاه زن به عنوان انسان
یکی از برکات وامتیازات اسلام آن است که در گام اول خود زن را محترم شمرد و بر انسانیت و شایستگی او در ادای تکالیف و مسئولیت و شایستگی در کسب پاداش« ورود به بهشت »تأکید ورزید که در تمام حقوق انسانی با مرد هم سنگ و مساوی است. منشأ خلقت مردمان – اعم از زن و مرد – یک نفس واحد است وخداوند از همان نوع جفت و همسری آفریده تا­­یکدیگر را آرامش بخشیده و نقص و کمبودهای همدیگر را جبران نمایند چنانکه خداوند می­فرماید: (اعراف:۱۸۹)«هوالذی خلقکم من نفس واحده وجعل منها زوجها لیسکن الیها»
ترجمه: اوست آن کسی که شما را از نفسی واحد آفرید و جفت وی را از آن جنس پدید آورد تا در کناراو آرام بگیرد.
خداوند همچنین تکلیفهای اساسی ودینی و اجتماعی را به طور مساوی بین زن و مرد تقسیم نموده است. چنانکه می­فرماید: (توبه/۷۱) «المومنون و المومنات بعضهم اولیاء بعض و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر… » ترجمه: و مردان و زنان با ایمان دوستان یکدیگرند که یکدیگر را به کارهای پسندیده وامی­دارند و از کارهای ناپسند باز می­دارند.
قرآن برخلاف تورات علت گمراهی را به شیطان­ نسبت داده است نه حوا.(بقره:۳۶) اسلام ازدواج را مقدس و تجرد را پلید شمرده تا جایی که دوست داشتن زن را جزء اخلاق انبیاء معرفی نمود. و این نظریه را «زن مقدمه مرد است و برای وجود مرد آفریده شده»رد کرده است.^[۹۰]
اسلام‌ از قرن‌ها پیش، ارزش‌ انسانی‌ زن‌ را برابر مرد دانسته‌ و می‌فرماید: «هُوَ‌ الذی‌ خَلَقکُم‌ من‌ نَفسٍ‌ و‌احِدَه»^[۹۱]خداست‌ که‌ همه‌ شما – زن‌ و مرد – را از یک‌ جان‌ و روح‌ آفرید. حقوق‌ یکسان اسلام برای زن و مرد در همه‌ مواردی‌ که‌ ارزش‌ و شخصیت‌ انسانی‌ ملاک‌ قانون‌گذاری‌ بوده‌ است‌ اسلام، برای‌ زن‌ و مرد، حقوق‌ یکسانی‌ قرار داده‌ است‌ همانند: ثواب‌ و عقاب، مالکیت‌ و تصرفات‌ مالی‌، تعلیم‌ و تربیت، اشتغال….
‌قرآن، زن و مرد را از نظر حیثیت انسانى و کسب فضائل اخلاقى و پاداشهاى اخروى همتاى یکدیگر معرفى نمود.^[۹۲]
مهمترین عامل حرمت زن، انسان بودن اوست که دراین جهت کاملاً با مرد، مساوى است.^[۹۳]
اهلیت و شایستگی زن در مسیر حق و طی طریق کمال های انسانی از مرد کمتر نیست،ا زن در آیین اسلام سهم به سزایی در حیثیت خانواده و اجتماع دارد که شاید مرد آن جایگاه را نداشته باشد.
غالب فرهنگ ها درصدد برجسته نمودن جنسیت زن هستند؛ ولی اسلام در مقام برجسته نمودن انسانیت اوست. از نگاه اجتماعی اسلام، زن به عنوان یک انسان در جامعه ظاهر می­ شود و به تکالیف اجتماعی خود جامه عمل می­پوشاند؛ نه به عنوان جنس مخالف مرد. زنی که تمام تلاش خود را به کار می گیرد تا با عشوه گری و جلوه نمایی خاص در جامعه ظاهر شود و جنسیت خود را در مقابل مرد نشان داده و در ضمن آن نیز، کار و مسؤولیت خود را انجام دهد، انسانیت خویش را فدای جنسیت خود نموده است. اسلام خواسته است زن با انجام وظایف و استیفای حقوق خود به مقام انسانی خویش نائل شود؛ نه اینکه دست به اموری زند که مرد او را به عنوان جنس و متاع زیبا که انسانیت او را تحت الشعاع قرار داده است مشاهده کند، بنابراین، مسؤولیت­پذیری زن در مقابل قوانین واحکام الهی موجب ارتقای مقام انسانی اوست؛ نه باعث ارضای لجام گسیخته امیال نفسانی مردان.^[۹۴]
بنابراین‌ در تمام‌ مقرراتی‌ که‌ موضوع‌ آنها انسان‌ بما هو انسان‌ است‌ تفاوتی‌ بین‌ زن‌ و مرد وجود ندارد. اما در برخی‌ مقررات‌ که‌ انسان‌ با توجه‌ به‌ ویژگی‌ خاص‌ او مخاطب‌ حکم‌ قرار می‌گیرد، به‌ ویژگی‌ و خصوصیات‌ مادی، معنوی‌ و اوضاع‌ و احوال‌ و شرایط‌ زمانی‌ و مکانی‌ توجه‌ می‌شود. در واقع‌ تفاوت‌ در این‌ ویژگی‌ها و خصوصیات‌ طبیعی‌ سبب‌ وضع‌ احکام‌ و مقررات‌ متفاوت‌ و غیرمشابه‌ می‌شود.
ریشه‌ تفاوت‌ یا عدم‌ تشابه‌ میان‌ زن‌ و مرد، «تناسب» است‌ نه‌ ناقص‌ بودن‌ یکی‌ و کمال‌ دیگری. قانون‌ خلقت‌ خواسته‌ با این‌ تفاوتها تناسب‌ بیشتری‌ میان‌ زن‌ و مرد برای‌ زندگی‌ مشترک‌ بوجود آورد.^[۹۵]
اسلام زن را همچون مرد انسان می­داند که سه ویژ­گی مهم انسانی یعنی اختیار، مسئولیت­ پذیری و توان ارتقاء و کمال را داراست و همانند مرد از امکانات رشد و کامیابی برخوردار است اینکه در میان زنان کسانی یافت می­شوند که قرآن و حدیث آن را هم صحبت فرشتگان، مورد توجه انبیاء، مقدم بر بسیاری از پیامبران الهی و کوثری از ناحیه خداوند می­داند، خود نمایانگر والایی شخصیت انسانی زن و مراتب کمال اوست. روشن­­ترین آیت کمال زن آن است که قرآن کریم مریم و آسیه را نه تنها نمونه ­ای نیک برای زنان که نمونه ­ای برای زن و مرد مومن قرار داده است. همچنین اوج شخصیت انسانی زن آنگاه نمایان می­ شود که موعد امم حجه­بن­الحسن­العسکری(عج)یک زن را مقتدای خویش قرار می­دهد: فی­ابنه رسول الله لی اسوه حسنه دختر پیامبر خدا(ص)فاطمه زهرا(ع) برای من الگویی نیکو است.^[۹۶]
۲-۴-۱-۲- زن به عنوان مادر
با توجه به اهمیت ونقش خانواده وضرورت حفظ واستحکام آن این مطلب بجاست که بگوییم مادران برای استمراراین امرباید مادرانی تمام وقت باشند. لذا زن درجایگاه مادر عهده­دار مسئولیت خطیری می­باشد که­اگرپایه اصلی تربیت ورشد صحیح فرد برای اجتماع را درخانواده جستجو کنیم مادربه عنوان عامل اصلی انتقال ­ارزشها، جایگاه ویژه­ای خواهد یافت به بیان دیگرمادرمدیرخانه است همانطورکه پدررئیس خانواده می­باشد. لذا نقش انسان سازی زن درطول هستی ازاصیل­ترین نقش­های وی بوده است ودرتایید این نظرجمله پرمعنا و مفهوم مفسربزرگ قرآن که می­فرماید:(هرگاه زن اصالت را به نقش­های دیگری غیرازمادری و همسری دهد ازصراط مستقیم خارج است) وجود دارد(آنگاه که زن درمنزل به امرخانه وتربیت فرزند می ­پردازد به خدا نزدیکتراست.^[۹۷]
هیچ دین و آیینی همچون اسلام مقام زن را در طول تاریخ حیات بشری به عنوان مادر ارج ننهاده.^[۹۸]
اسلام آدمیان را بعد از رعایت حق پروردگار در توحید و عبادت به رعایت حقوق و حفظ کرامت و حرمت مادر سفارش نموده ونیکی کردن با مادر را یکی از ارزشهای بنیادی قلمداد کرده است. شخصی از پیامبر)ص ( سؤال کرد: به چه کسی نیکی کنم؟ فرمود: مادرت. گفت دیگر چه کسی؟ فرمود: مادرت. برای بارسوم گفت دیگر چه کسی؟ فرمود مادرت. مجدداً گفت: دگر چه کسی؟ فرمود پدرت.^[۹۹]
یکی از رهنمودهای قرآن آن است که فراروی مسلمانان، زنان الگویی قرار داده که ایمان، آثار و جایگاه مهمی را در تاریخ به جای­گذاشته­اند از جمله آنها: مادر موسی با اطمینان به پروردگار خود به پیام و ندای وحی گوش فرا داد و فرزند جگر گوشه­اش را در رود نیل انداخت. یا در جای دیگر مادر مریم حمل خود را خالصانه در راه خدا نذر کرد و از خداوند متعال خواست که نذرش را بپذیرد.^[۱۰۰]
خداوند تبارک و تعالی قلب و جان مادران را با نور رحمت ربویت خود آمیخته آنگونه که وصف آن را کس نتوان کرد و به شناخت کسی جز مادران در نیاید و این رحمت لایزال است.خدمت مادر به جامعه از خدمت معلم بالاتر است و از خدمت همه کس بالاتر است و این امری است که انبیاء می­خواستند و می­خواستند که بانوان قشری باشند که همه آنها تربیت کنند جامعه را و شیر زنان و شیر مردانی به جامعه تقدیم کنند. ^[۱۰۱]برپایه تعالیم دینی،گرامیداشت مقدم مادران مایه ورود بهشت است؛ چنانکه خط مشی و کیفیت رفتار مادر در تربیت فرزند واراسته اهل بهشت نقش تعیین کننده ­ای دارد. از رسول اکرم(ص)در این باره دومطلب رسیده: ۱-«الجنه تحت اقدام الامهات»^[۱۰۲]؛ بهشت زیر پای مادران است یک حقیقت است و اینکه با این تعبیر لطیف آمده است برای بزرگی عظمت آن است و هوشیاری به فرزندان است که سعادت و جنت را در زیر قدم آنان و خاک پای مبارک آنان جستجو کنید و حرمت آنان را نزدیک حرمت حق تعالی نگهدارید و رضا و خشنودی پروردگار سبحان را در رضا و خشنودی مادران جستجو کنید. ۲-«اذا کنت فی صلاه التطوع فان دعاک والدک فلا تقطعها و ان دعتک والدتک فاقطعها»^[۱۰۳]؛ هنگام نمازمستحبی، اگر پدرت تو را خواند، نماز را قطع نکن و اگر مادرت تو را خواند، نماز را قطع نما. نیکی به مادر افضل­ از احسان به پدر است؛چنانکه از رسول گرامی اسلام رسیده است و سر ترجیح مادر، تحمل رنجهای فراوان از سوی اوست.^[۱۰۴] خدای سبحان وقتی احترام به والدین را مطرح می­ کند، برای گرامیداشت مقام زن، مادر را جداگانه نام می­برد؛ مثلا در مواردی می­فرماید:«وقضی ربک الا تعبدوا الا ایاه و الوالدین احسانا اما یبلغن عندک الکبر احدهما او کلاهما فلا تقل لهما اف و لاتنهرهما وقل لهما قولا کریما»^[۱۰۵] وحکم کرد پروردگارت که جز او را نپرستید و به والدین احسان نماید؛ اگریکی از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالخوردگی رسیدند، به آنها حتی«اف» مگو و به آنها پرخاش مکن و با آنها سخنی شایسته بگوی،«ان اشکر لی ولوالدیک»^[۱۰۶] شکرگزار من و پدر و مادرت باش. ، اما با همه این تجلیل­های مشترک، هنگام یاد از زحمات پدر و مادر، فقط از زحمت مادر سخن می­گوید:«و وصینا الانسان بوالدیه احسانا حملته امه کرها و وضعته کرها و حمله و فصاله ثلاثون شهرا»^[۱۰۷]در این آیه، زحمات و خدمات دشوار سی ماهه مادر را دوران بارداری، زایمان و شیردهی، ذکر می­ کند و اشاره­ای به زحمات پدر نمی­کند. بنابراین، آیات قرآن در حق شناسی از والدین، دو قسم است: آیات حق شناسی مشترک از پدر و مادر و آیات مخصوص حق شناسی مادر. مطلب مهمی که بیش از هر گونه حقوق و مزایای اجتماعی حرمت دارد، آن است که مادردر پرورش نسل آینده و انسانهای واقعی و امت اسلامی را به عهده دارد. جامعه آینده بر زنان کنونی حق انسانی و الهی دارند؛ مبادا ارزشهای مادی و عادی، مقام والا و منیع مادری را بدست نسیان بسپارد و آن را کمتر از ستمهای دیگر وانمود کند.^[۱۰۸]
۲-۴-۱-۳- زن، محور خانواده
اهمیت خانواده بر کسی پوشیده نیست، محوریت و نقش حیاتی و زیربنایی آن در تربیت نسل، سامان بخشی به فکر واعصاب افراد خانواده و از آن جمله مرد، و تشکیل هسته­ی اصلی جامعه روشن است. اکثر دانشمندان خانواده را مهمترین نهادی­دانسته ­اند که جامعه و کودک را تغذیه و پرورش می­دهد و خانواده در سازگاری و انحراف کودک نقش اساسی دارد. تأمین­سلامت فردی واجتماعی بدون در نظر گرفتن نقش خانواده امکان پذیر نیست.^[۱۰۹] زن از آنجا که مرد خیالی سرگردان را به مرد فداکار و پای بست به خانه و کودکان خود تبدیل می­سازد، عامل حفظ و بقای نوع است.^[۱۱۰]از این حقیقت والا در نقش آفرینی زنان، قرآن کریم پرده برمی­دارد«ومن آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها وجعل بینکم مودت ورحمه ان فی لک لایات لقوم لتفکرون»^[۱۱۱] ترجمه: از نشانه­ های قدرت اوست که برایتان از جنس خودتان همسرانی آفرید تا به ایشان آرامش یابید و میان شما دوستی و مهربانی نهاد. در این پندها نشانه­هایی برای مردمی که تفکر می­ کنند. وجود دارد.
بنابراین همانگونه که برای باقی ماندن بذرها و به دست آوردن غذا و دیگر لوازم حیات و همچنین حفظ آن، به مزرعه نیازمند است، بقاء نسل و دوام بشر نیز بدون وجود زنان ممکن نیست.

نام آزمون

توانایی مورد اندازه گیری

مشخصات

روایی، پایایی

آزمون ارزیابی تفکر انتقادی واتسون ـ گلاسر (WGTCTA)

استنباط، بازشناسی فرضیات، تفکر قیاسی، تعبیر، تفسیر و ارزیابی قضاوت ها.

۸۰ ماده آزمون شامل چندگزینه ای و صحیح ـ غلط

مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا (CCTST)

استقرا، قیاس، معنا شناسی
اعتبار (قابل قبول بودن)
پیش بینی در طراحی آزمایش ها، تعریف، شناسایی فرضیات

دامنۀ آلفا:
۷۵% ـ ۷۰%

آزمون انشایی تفکر انتقادی انیس ـ ویر (CCTT)

چگونه افراد نکته ها را درمی یابند و استدلال ها و فرضیه ها را می بینند، با ابهامات به طور موثری برخورد می نمایند، چگونه با تصمیم های افراطی و اطلاعات نامربوط رو به رو می شوند، آیا از استدلال دوری و شکاکیت اجتناب می کنند، اظهاراتشان معتبر و با ثبات است، از زبان عاطفی برای ترغیب کردن استفاده می کنند؟

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

انشایی زمان آزمون ۴۰ دقیقه

دامنۀ آلفا:
۸۶% ـ ۸۲%

آزمون تفکر انتقادی (CCT)

شناسایی نتایج، کشف تناقضات، کشف مفاهیم و استلزامات گم شده یا مفقود، مدریریت شواهد تاییدی، تصمیم گیری دربارۀ این که آیا استدلال های ارائه شده، کافی هستند، تعیین این که چگونه اطلاعات ارائه شده اند، پیش بینی، دیدن احتمالات دیگر، خلق فرضیات دربارۀ تفکر فرد.

۲-۱-۶-۳- مسایل و مشکلات سنجش تفکر انتقادی
مشکلات اصلی تفکر انتقادی به ساخت و انتخاب ابزارهای سنجش برمی گردد. مشکلات از سه حوزه ناشی می شوند: هزینه، ارتباط، ایدئولوژی و باورهای زمینه ای. اولین مسأله ای که معلمان با آنها رو به رو می شوند، اختصاص هزینۀ سنجش تفکر انتقادی است. انجام سنجش های تفکر انتقادی زمان بر و گران است (انیس، ۱۹۹۲). بسیاری از معلمان و محققین علی رغم قیمت بالای آزمون های تجاری، به دلیل آسودگی خاطر یکی از آنها را انتخاب می کنند، اما استفاده از آزمون های تجاری تفکر انتقادی، ریسک های خاصی به دنبال دارد.
بسیاری از آزمون های تجاری، مشابه آزمون های خواندن هستند که فقط درک و فهم دانش آموزان را می سنجد. اولین مشکل برخی از این آزمون ها این است که دارای روایی نیستند (هالپرن، ۲۰۰۳). علاوه بر این، بیشتر این آزمون ها، آموزش جامعی برای معلمان فراهم نمی کنند تا آنها مفاهیم کلیدی این آزمون ها را درک نمایند (بیر، ۲۰۰۱،همان).
همچنین انتخاب واژه های مناسب برای ساخت سؤال های آزمون، آسان نیست. مشکل ارتباط زمانی به دلیل آن است که دانش آموزان کم سن و سال هستند و واژگان محدودی دارند و از معنای صحیح لغات، تصور نادرستی دارند. برای مثال، انیس (۱۹۹۲) به این نتیجه رسید که دانش آموزان پایۀ چهارم تصور می کنند که بحث و نتیجه گیری به معنای پایان هرچیزی است. چنین تصور غلطی ممکن است به پاسخ های نادرست دانش آموزان منجر شود. برای اجتناب از این موقعیت، مربیان باید با بررسی دقیق، یک آزمون تفکر انتقادی خوب طراحی شده را انتخاب نمایند. اگر معلمان یا محققان به دنبال ساختن سؤال های آزمون تفکر انتقادی خود باشند، باید واژگان مناسبی را برای مخاطبین مختلف به کار ببرند. همچنین معلمان باید در درک صحیح معانی اصطلاحات به دانش آموزان کمک نمایند.
سومین مسأله، باور های زمینه ای شخصی و ایدئولوژی متفاوتی است که بین آزمون گیرندگان و سازندگان آزمون وجود دارد (انیس و نوریس، ۱۹۸۹،همان). در این حالت، گیرندۀ آزمون و سازندۀ آزمون به دلیل داشتن باورهای زمینه ای و ایدئولوژی، اظهارات متفاوتی دربارۀ پرسش های چندگزینه ای مطرح می کنند. برای نمونه، دربارۀ این پرسش که آیا معلمان حق دارند که تقاضای اعتصاب داشته باشند؟ بسیاری در پاسخ می گویند که معلم حق اعتصاب ندارد، زیرا معتقدند که اعتصاب به شیوه های مختلف بر روی دانش آموزان تأثیر خواهد گذاشت. در حالی که برخی دیگر معتقدند که معلمان حق اعتصاب دارند، زیرا اعتصاب یکی از روش های اصلاح کیفیت آموزشی است.
بنابراین اگر سازنده آزمون، پرسش های نامناسبی طراحی نماید یا بر اساس باورهای شخصی خود، سؤال های آزمون را مشخص نماید، آزمون پایایی خود را از دست می دهد. فرد ممکن است برای حل این مسأله و با بهره گرفتن از مصاحبه و مذاکره به بررسی این بپردازد که چرا و چگونه گیرندگان آزمون به این پاسخ رسیده اند. البته تهیه و تدوین محتوایی موجز و واضح در پرسش های آزمون به گیرندگان آزمون کمک می کند تا به درک یکسانی از پرسش ها نایل شوند.
بنابراین، انتخاب بهترین آزمون تفکر انتقادی، به هدف پژوهش گر وابسته است و عواملی چون هزینه، مدت زمان اجرا و سهولت نمره گذاری، اهمیت زیادی در انتخاب آزمون دارند. هنگام انتخاب آزمون تفکر انتقادی برای کارکنان یا دانش آموزان، به سن و بلوغ اشخاص، مناسب بودن مواد و مقوله ها و زمان مورد نیاز برای اجرای آزمون باید توجه شود. برای دانش آموزان پایۀ چهارم و بالاتر استفاده از فرم سنجش تفکر انتقادی واتسون ـ گلاسر بهترین انتخاب است، زیرا همانطوری که گفته شد این آزمون قدیمی ترین و پرکاربرد ترین آزمون تفکر انتقادی است. آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا برای سطح کالج طراحی شده است. برای دانش آموزان ابتدایی، آزمون فرایندهای شناختی سطح بالاتر رُز، انتخاب قابل دفاعی است.
به طور کلی برای استفاده موثر از ابزارهای سنجش تفکر انتقادی، معلم باید چهار اصل زیر را مد نظر قرار دهد:
اول اینکه، قبل، حین و بعد از آموزش، لازم است اطلاعات جامع دربارۀ دانش آموزان جمع آوری شود (بارون، ۱۹۸۷،همان). زمان سنجش تعیین کننده است. بسته به زمان و عملکردهای سنجش، سه نوع ارزیابی باید انجام شود. سنجش تشخیصی، تکوینی و پایانی.
سنجش تشخیصی، قبل از آغاز آموزش انجام می گیرد و هدف آن نیز شناسایی میزان تفکر انتقادی دانش آموزان، پیش از دورۀ آموزشی است. سنجش تکوینی در حین فعالیت های یادگیری و یا درست پس از آن صورت می گیرد. این سنجش به معلم کمک می کند تا رشد تفکر انتقادی دانش آموزان را درک نماید (لیدرمن، تایلر و زیرلر، ۱۹۹۲،همان). اگر ما تفکر انتقادی را به عنوان یک توانایی رشدی در نظر بگیریم، باید سنجشی را طراحی نماییم که همزمان با پیشرفت تفکر انتقادی، پیچیدگی و سختی آن افزایش یابد.
علاوه بر این، با توجه به این که کودکان در شناسایی کاربرد عام خود از رفتارهای فراشناختی مشکل دارند، سنجش تکوینی فعالیت فراشناختی در اولین فرصت باید صورت گیرد (ویلسون، ۲۰۰۱،همان). از طرف دیگر، سنجش پایانی به معلمان در درک این که آیا دانش آموزان دانش و رفتار جایگزین را پس از امتام دوره کسب کرده اند یا نه، کمک می کند. به علاوه معلمان می توانند با بهره گرفتن از سنجش پایانی، آموزش بعدی خود را اصلاح نمایند. بحث دوم به کاربرد چندین روش سنجش به جای فقط یک آزمون مربوط می شود (الدر، ۲۰۰۵،همان). اطلاعات ناشی از یک آزمون یا مشاهده یک روزه نمی تواند به قدر کافی، رشد تفکر دانش آموزان را منعکس سازد. روش های متفاوت سنجش، ممکن است به نتایج متفاوتی منجر شود. از این رو، محقق باید داده ها را از انواع مختلف سنجش جمع آوری کند تا بتواند یادگیری دانش آموزان را در مهارت ها و تمایلات تفکر انتقادی تعیین نماید.
سوم این که مهارت ها و همچنین تمایلات تفکر انتقادی باید هر دو اندازه گیری شوند (انیس، ۱۹۸۷،همان). برای درک وضعیت تفکر انتقادی دانش آموزان، سنجش تمایلات نباید نادیده گرفته شود. به این منظور تعداد کمی ابزار سنجش تمایلات تجاری موجود هستند. از این رو مربی ممکن است از سرفصل، خود ـ گزارشی، مصاحبه و مشاهده استفاده کند تا وضعیت تمایلات دانش آموزان را بررسی نماید(نیستانی و امام وردی،۱۸۷:۱۳۹۲)
بخش دوم : تعقل و تفکرانتقادی در منابع اسلامی
۲-۲-۱- مقدمه
یکی از مواهب ارزشمندی که خالق هستی به انسان‌ها ارزانی داشته، قدرت تفکر است. تفکر فصل ممّیز انسان از حیوان‌های دیگر است و به او این امکان را می‌دهد که با بهره گرفتن از ابزارها و مقدمات لازم، به شناخت خود و واقعیت‌های هستی بپردازد، باورهای خود را رقم بزند، رفتارها و سلوک این جهانی خود را براساس آن سامان دهد و سیر تکاملی خود را بر آن بنیان نهد. بی‌گمان قرآن کریم که نسخه کامل و بی‌بدیل هدایت آدمیان به قله‌های کمال و سعادت است، نمی‌تواند از توجه جدی به این ویژگی مهم انسان غفلت کند. با بررسی آیات وحی، این حقیقت به دست می‌آید که قرآن، افزون بر آنکه مردم را به تفکر(عمیق و سنجشگرانه) فرامی‌خواند و اهمیت آن را در زندگی انسان متذکر می‌شود، مسیر، منابع، لغزشگاه‌ها و نتایج تفکر(نقادانه) صحیح را نیز به آنها معرفی می‌کند. براین اساس، قرآن کریم یک نظام معین و منطقی را در باب تفکر ارائه می‌دهد که هرکدام از اجزای آن در جای خود قرار گرفته، از آغاز، انجام و سیر مشخصی تبعیت می‌کند(کلانتری، ۱۳۸۶).
۲-۲-۲-اهمیت تفکر نقادانه در قرآن و روایات
حواس ظاهری ، قوه خیال ، وهم ، تفکر و تعقل و تدبر ، قوایی هستند که خداوند در وجود انسان به امانت قرار داده تا با ستفاده از این قوا راه هدایت و کمال را بپیماید و در مقام نظر، به شناخت صحیح و در مقام فعل ، به عمل مبتنی بر آگاهی و منطبق با معیار صحیح نایل شود. این مبادی شناختی یا پدیده های درونی(انفسی) و بیرونی(آفاقی) جریان خلقت می باشد و یا رخداد های انسانی پدیدآمده، که نحوه مواجهه انسان با هردو پدیده در نحوه شکل گیری شاکله او اثر گذار است. برای این حرکت استعلایی، تکوین تفکر سنجشگرانه و نقادانه در مبادی شناختی و اعمال خارجی مبتنی بر نظام معیار الهی مورد تأکید آیات الهی و بیانات معصومین(علیهم السلام) است.

۱-۴) اهداف تحقیق
بر اساس مسئله تبیین شده، اهداف این تحقیق به شرح زیر هستند:
توصیف میزان رهبری تحولگرا ، عدالت تعاملی، عدالت توزیعی و وابستگی شغلی
توصیف رابطه بین رهبری تحولگرا وکیفیت زندگی کاری
توصیف نقش میانجی عدالت تعاملی دررابطه بین رهبری تحولگرا و کیفیت زندگی کاری
توصیف نقش میانجی عدالت توزیعی دررابطه بین رهبری تحولگرا و کیفیت زندگی کاری
توصیف رابطه بین کیفیت زندگی کاری و وابستگی شغلی
آزمون مدل تحقیق
۱-۵) فرضیه‌های تحقیق
با توجه به اهداف تعریف شده فرضیه‌های تحقیق حاضر به قرار زیر هستند:
بین رهبری تحولگرا و کیفیت زندگی کاری کارکنان رابطه مثبت وجود دارد.
متغیرهای عدالت توزیعی و عدالت تعاملی دررابطه بین رهبری تحولگرا و کیفیت زندگی کاری نقش میانجی دارند.
بین کیفیت زندگی کاری و وابستگی شغلی رابطه مثبت وجود دارد.
۱-۶)تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای تحقیق حاضر به شرح ذیل است:
رهبری تحول‌گرا به عنوان یک سبک رهبری است که برای ایجاد انگیزه و الهام بخشیدن به پیروان برای تحقق اهداف بالادستی صورت می‌گیرد؛ که در این فرایند نگرش ها، ارزش‌ها و رفتارهای پیروان تغییر می‌یابد. این سبک رهبری یک پدیده در ۲ سطح کلی است که در گام اول افراد را در بر گرفته و سپس کل سازمان را پوشش می‌دهد (To, Herman, & Ashkanasy, 2015, p. 2). شاخص اندازه گیری رهبری تحول‌گرا به شرح ذیل است (Carless, Wearing, & Mann, 2000):

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ارائه چشم انداز مثبت و روشنی از آینده، توسط مدیر
حمایت و تشویق کارکنان توسط مدیر، برای پیشرفت نمودن فرد
تشویق کارکنان و قدردانی از آنان
ایجاد احساس اعتماد، تعلق و همکاری در کارکنان
تشویق کارکنان برای ارائه راه حل های نوین
ابراز شفاف ارزش‌ها توسط مدیر و پایبندی به آنها
ایجاد احساس غرور و احترام در کارکنان و کمک به آنها برای ارتقای مهارت‌هایشان
سنجش این متغیر توسط پرسشنامه با بهره گرفتن از طیف پنج گزینه‌ای لیکرت در مقیاس فاصله‌ای صورت می‌گیرد.
عدالت سازمانی به ادراک کارکنان از انصاف در محل کار اشاره دارد. عدالت سازمانی در قالب ۲ بعد توزیعی و تعاملی مورد بررسی قرار می‌گیرد. عدالت توزیعی عبارت است از میزانی که پاداش به شیوه‌ای عادلانه تقسیم یم شود. عدالت تعاملی بر انصاف درک شده از کیفیت تعاملات و شیوۀ نظرات و توضیحات مرتبط با توزیع درآمدها و رویه‌های آنها اشاره دارد. شاخص اندازه گیری عدالت سازمانی به شرح ذیل است (Niehoff & Moorman, 1993):
برخورد مناسب با کارکنان در زمان تصمیم گیری توسط آنها
رفتار محترمانه با کارکنان در زمان تصمیم گیری شغلی آنان
توجه به نیازها و خواسته‌های کارکنان در زمان تصمیم گیری شغلی آنان
تشریح عواقب تصمیمات برای کارکنان
ارائه دلایل کافی توسط برای اخذ تصمیم
ارائه توضیحات منطقی برای تبیین دلایل تصمیم گیری
منصفانه بودن برنامه کاری
منصفانه بودن میزان حقوق
منصفانه بودن حجم کاری
منصفانه بودن پاداش دریافتی
منصفانه بودن مسئولیت‌های شغلی
سنجش این متغیر توسط پرسشنامه با بهره گرفتن از طیف پنج گزینه‌ای لیکرت در مقیاس فاصله‌ای صورت می‌گیرد.
کیفیت زندگی کاری عبارت است از در دسترس بودن شغل، آموزش و تحرک، امنیت شغلی، سایر مطایای جانبی و درآمد. شاخص اندازه گیری کیفیت زندگی کاری به شرح ذیل است (Elizur & Shye, 1990):
امکان مطرح نمودن شخصیت فرد توسط شغل
ایجاد تعادل بین ویژگی فردی و شرایط توسط شغل
ایجاد انطباق بین ویژگی های فردی و شرایط موجود
امکان نشان دادن مهارت‌ها و توانایی ها
نشان دادن توانایی های فیزیکی
توان اثرگذاری بر افراد و جامعه
ایجاد تعادل در خواسته‌های اجتماعی با موقعیت‌ها و شرایط
برقراری روابط پایدار با جامعه
پایبندی به ارزش ها
ایجاد تعادل بین خواسته‌های ارزشی و فرهنگی
ایجاد ترکیبی از ویژگی های شخصیتی نسبتا پایدار
ایجاد انطباق بین قابلیت‌های جسمی و وضع موجود
سنجش این متغیر توسط پرسشنامه با بهره گرفتن از طیف پنج گزینه‌ای لیکرت در مقیاس فاصله‌ای صورت می‌گیرد.
وابستگی شغلی عبارت است از یک حالت مثبت مرتبط با کار که توسط قدرت، ایثار و جذب تعریف می‌شود. شاخص اندازه گیری وابستگی شغلی عبارت است از (Schaufeli, Bakker, & Salanova, 2006):
پر انرژی بودن در سرکار

fip = 0.38*cad + 0.76*map, Errorvar.= 0.38
با توجه به ضریب تعیین معادله فوق مشاهده می شود که متغیرهای منابع شرکت و قابلیت های شرکت درحدود ۶۸% از متغیر عملکرد مالی را تبیین می کند.
۴-۶)سنجش مدل اندازه گیری هریک از متغیرها
۴-۶-۱) سنجش مدل اندازه گیری منابع شرکت
در تحقیق حاضر متغیر منابع شرکت با سه شاخص منابع فیزیکی، منابع مالی و منابع تجربی سنجیده می‌شود. به منظور سنجش متغیر منابع شرکت ۱۰ سوال در مقیاس لیکرت ۵ گزینه ای (۱: کاملا مخالفم تا ۵: کاملا موافقم) طراحی شد. نتایج تحلیل عاملی انجام شده برای تعیین صحت مدل سنجش در ادامه مشاهده می‌شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جدول۴-۱۲) شاخص‌های برازش مدل اندازه گیری منابع شرکت

عامل

شاخص برازش

NC

RMSEA

NFI

NNFI

GFI

RMR

منابع شرکت

۳۴/۲

۰۸۲/۰

۹۲/۰

۹۰/۰

۹۱/۰

۰۳۶/۰

بر اساس جدول (۴-۱۲) آشکار می‌شود که مدل اندازه گیری متغیر منابع شرکت مدل مناسبی است زیرا مقدار کای دو به هنجار در بازه‌ی مطلوب بین یک تا پنج قرار دارد (۳۴/۲). مقدار RMSEA زیر ۱/۰ و RMR زیر ۰۵/۰ بوده و مقادیر سایر شاخص‌ها بالاتر از ۹۰/۰ می‌باشد که همگی مقدار مطلوبی هستند.
شکل ۴-۳) تحلیل عاملی تأییدی عامل منابع شرکت در حالت استاندارد
در شکل(۴-۳) به دلیل این که واحدهای اندازه گیری متغیرها یکسان است امکان مقایسه بین متغیرهای مشاهده گر یا سؤال‌ها مربوط به یک متغیر پنهان فراهم می‌شود. بر این اساس از طریق این خروجی و با توجه به بارهای عاملی بدست آمده می‌توان نتیجه گرفت که:
در بین سؤال‌های مربوط به شاخص منابع فیزیکی سؤال Q2 که مربوط به سوال برخوردار بودن از ظرفیت های کافی برای ارائه خدمات در مقایسه با رقبا است، در بین سؤال‌های مربوط به شاخص منابع مالی سؤال Q5 که مربوط به سوال سرعت دسترسی به منابع مالی است و در بین سؤال‌های مربوط به شاخص منابع تجربی سؤال Q10 که مربوط به سوال برخوردار بودن کارکنان شرکت از تخصص لازم در انجام امور محوله است دارای بالاترین همبستگی ها هستند.
شکل۴-۴) تحلیل عاملی تأییدی عامل منابع شرکت در حالت معناداری
شکل(۴-۴) معناداری تک تک پارامترها و ضرایب خطای مدل را مورد بررسی قرار می‌دهد. برای این که پارامتری معنادار شود عدد معناداری یا مقدار T باید از عدد ۹۶/۱- کوچک‌تر و از عدد ۹۶/۱ بزرگ‌تر باشد. در مدل فوق همان طور که ملاحظه می‌شود تمام پارامتر های مربوط به ارتباط سؤال‌ها با متغیرهای مدل از ۹۶/۱ بزرگ‌تر بوده و بنابراین معنادار است.
۴-۶-۲) سنجش مدل اندازه گیری قابلیت های شرکت
در تحقیق حاضر متغیر قابلیت های شرکت با سه شاخص (دیدگاه تسهیمی، ساختار ارتباطی، درک/پاسخ به فناوری) سنجیده می‌شود. نتایج تحلیل عاملی انجام شده برای تعیین صحت مدل سنجش در ادامه مشاهده می‌شود.
جدول۴-۱۳) شاخص‌های برازش مدل اندازه گیری قابلیت های شرکت

عامل

شاخص برازش