در این رساله عطّار به کمک داستان مرغان به رهبری هدهد به بیان وادی‌های سلوک پرداخته است.
۲-۵- عقاید، دانش و باورهای عطار
عطّار برای فراگیری علوم دینی بخصوص قرآن و حدیث رنج بسیاری برد. از این رهگذر، آثار وی مشحون از آیات قرآن و حدیث است. او جز سه علم فقه و تفسیر و حدیث بقیه را سودمند نمی‌داند:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

علم دین فقه است و تفسیر و حدیث

هر که خواند غیر این گردد خبیث

(مص: ۱۵۶)

همچنین اعتقاد وی بر این است که عقل را باید در راه دین فدا کرد و به خدمت دین درآورد:

عقل را در شرع باز و پاک باز

بعد از آن در شوق حق شو، بی‌مجاز

(همان: ۱۵۷)

البتّه عطّار هرگز به خلاف عقل سخن نمی‌گوید و در مواقعی نیز لحن کلام فلسفی دارد چرا که با آراء و عقاید فلسفی آشنایی داشته است (نیک روز، ۱۳۸۷: ۲۳). مخالفت با فلسفه به معنای ردّ تمام و کمال عقل از سوی او نمی‌باشد، او از عقل عاری از شوائب و اوهام دفاع می‌کند (مص: ۱۵۷) و آنچه نکوهش می‌کند تقلید و محصور کردن اندیشه در آثار یونانیان است و از به دام افتادن عقل در یک مکتب خاص فلسفی بیزاری می‌جوید. البته صوفیان، فلسفه را راه نجات نمی‌دانند، چون به عقیده‌ی آنها بشر ناقص و محدود است پس تفکّر زائیده‌ی از عقل او نیز ناقص است. لذا با عقل نمی‌توان عالم لایتناهی را درک کرد (د: ۱۲۶) و از حدود علل و اسباب گذشت و حال آنکه به زعم صوفیان، اساس هستی را بر بی‌علّتی نهاده اند. عطّار نیز، آن جا که سخنانش در تقریر مشکلات دینی به سخنان اهل حکمت نزدیک می‌شود از این جهت که مبادا او را فلسفی بدانند از حکمت و فلسفه بیزاری می‌جوید (اس: ۱۲۰ و فروزانفر، ۱۳۷۴: ۵۲).
به هر حال عطّار عارف است. راه و مقصد در همین چشم انداز برای او مطرح است. در چنین راهی، باید پای گذاشت و نباید توقّع رسیدن به پایان داشت. چون راه عشق بی‌پایان است و آنچه اهمّیّت دارد همین راه رفتن و حرکت است و این گونه پای در راه گذاشتن مستلزم درد است نه خردمندی و عطّار هر نفسی را که بی‌این درد بگذرد تاوانی بر نفس خویش می‌داند (پورنامداریان، ۱۳۸۶: ۱۷۸).
شیخ در مقدّمه‌ی مصیبت نامه بحثی در انتقاد از فلسفه و دوری آن از شرع و دین پیش می‌کشد و عقل و مباحث عقلی را مذمّت می‌کند، به عقیده‌ی او عقل به استدلال و بحث کامل نمی‌شود و راه کمال عقل فرمان شرع بردن است و علم حقیقی اطاعت از اوامر و دوری از نواهی است. ضمناً فلاسفه و مقلّدین و اهل کلام و منطق و جدل به عقیده‌ی او برای خودخواهی در پی این علوم رفته‌اند (فروزانفر، ۱۳۳۹: ۴۲۲).
فصل سوم
دنیا و تصاویر برخاسته از آن در سه اثر عطّار
۳-۱- تعریف دنیا
عطّار در برخی موارد از قول دیگران دنیا را تعریف کرده است؛ ازجمله از قول «ذوالنّون مصری» می‌گوید که از وی پرسیدند دنیا چیست، گفت: «هرچه تو را از حق مشغول کند، دنیا آن است» (تذ: ۱۹۳). شیخ در جایی این تعریف را به نظم کشیده، امّا به اصطلاح «دنیا» اشاره‌ای نکرده‌ای است:

برون حق به چیزی زنده بودن

کجا باشد دلیل بنده بودن

به چیزی دون حق گر زنده باشی

به قطع آن چیز را تو بنده باشی
ج

• • برای همه مقادیر ، و ، ،

  ( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• برای همه مقادیر و ، .

در این صورت، زمانی که به سمت بینهایت میل می­ کند ()، به صورت مجانبی دارای توزیع خواهد بود که در آن ،و است.
تذکر ۲-۱
در ۱۹۹۷، Davis و Dunsmuir برای مدل رگرسیونی و با فرض اینکه مقادیر خطای یک فرایند باشد ثابت کردند که برآوردگرهای کمترین انحراف مطلق برای و پارامترهای فرایند دارای توزیع مجانبی نرمال هستند. تحت شرایطی قوی­تر، نتیجه مشابهی توسط Portnoy در سال ۱۹۹۱ برای فرآیندهای غیر ایستای وابسته^[۱۹] در حضور تنها یک رگرسور ارائه شده است.
همانگونه که دیده شد، قضیه ۲-۱ نه تنها نرمال بودن مجانبی ضرایب رگرسیونی بدست آمده از روش کمترین انحراف مطلق را بیان می­ کند بلکه تاثیر تشخیص نادرست مدل را بر توزیع مجانبی نشان می­دهد. به عبارت دیگر، تشخیص نادرست مدل، که با اریبی غیر صفر مشخص می­ شود، بر روی میانگین و ماتریس کوواریانس مجانبی تاثیر خواهد گذاشت. این در حالی است که در رگرسیون کمترین مربعات خطا، میزان اریبی تنها بر میانگین مجانبی تاثیر می­ گذارد.
با بهره گرفتن از قضیه ۲-۱ و تذکر ۲-۴ در پیوست، نتیجه زیر را می­توان بدست آورد.
نتیجه ۲-۱ (فرایند های خطی)
فرض کنید یک فرایند خطی به فرم باشد که در آن دنباله­ای از متغیرهای تصادفی مستقل و هم­توزیع با است و دنباله­ای معین و بطور مطلق جمع­پذیر است که برای برخی از مقادیر و۰,) در رابطه صدق می­ کند. در این صورت قضیه یک تحت شرایط (i) تا (iv) همچنان برقرار خواهد بود.
در حالتی خاص که در آن متغیرهای تصادفی مستقل و هم­توزیع هستند و میانه یک تابع خطی از است نتیجه زیر را می­توان از قضیه ۲-۱ بدست آورد. نتایج مشابهی توسط Bantli و Hallin (1999)، Koenker (2005، قضیه ۴-۱) و Pollard (1991) بدست آمده است.
نتیجه۲-۲ (نوفه سفید)
فرض کنید به وسیله رابطه (۲-۵) و تنها با یک رگرسور، ، تعریف شود. همچنین، برای ، را برابر با در نظر بگیرید که در آن دنباله­ای از متغیرهای تصادفی مستقل و هم­توزیع با تابع توزیع ، چگالی ، میانه صفر () و است. علاوه بر آن فرض کنید:

• به صورت پیوسته­ای در یک همسایگی از مشتق پذیر است،

• برای هر ، .

آنگاه با افزایش مقدار ()، به صورت مجانبی به توزیع میل خواهد کرد که در آن است.
مقایسه نتیجه ۲-۲ با قضیه ۲-۱ نشان می­دهد که وابستگی پیاپی خود را به طور کامل، از طریق در ماتریس کوواریانس مجانبی آشکار می­ کند. بنابراین، ارزشمند است که نگاهی دقیق­تر به این کمیت داشته باشیم. در ابتدا توجه کنید که، از آنجایی که است، خواهیم داشت:
و به طور خاص، است. اگر ها مستقل باشند، آنگاه برای ، است و، در نتیجه، برای ، خواهد بود. علاوه بر آن، چیزی بجز کوواریانس متقاطع^[۲۰] بین فرآیندهای تصادفی دودویی^[۲۱] و
نیست. به ویژه، است.
به طور کلی، برای هر ثابت و ، را به صورت:
تعریف کرده و آن را نرخ گذر از سطح توام^[۲۲] در و می­نامیم. تحت فرض اینکه دارای توزیع پیوسته در حالت یک متغیره و دو متغیره است، می­توانیم را به صورت
بازنویسی کنیم. در نتیجه، است و، بنابراین، را می­توان به صورت زیر نوشت:
به عنوان یک حالت خاص، در صورتی که برای هر ، باشد آنگاه که در آن است. توجه کنید که احتمال آن است که تعداد گذر از صفر بین زمان و تعدادی فرد باشد. کمیت را نرخ گذر از صفر تاخیری^[۲۳] برای بین بازه زمانی و می­نامیم. اگر، برای تمام مقادیر ، باشد، آنگاه است که در آن به صورت تعریف شده و آن را احتمال همه­مثبتی^[۲۴] می­نامند.
بر اساس نتایج قضیه ۲-۱، نتیجه ۲-۱ و نتیجه ۲-۲، برای برخی از مقدار و با تعریف
، می­توانیم نظریه توزیع مجانبی دوره­نگار لاپلاسی را توسعه دهیم. در ادامه، دو نوع سری زمانی با طیف پیوسته و مرکب را مورد بررسی قرار می­دهیم.
۲-۳-۲ رفتار­های مجانبی برای سری­های زمانی با طیف پیوسته
ساده­ترین سری زمانی طیف پیوسته مربوط به فرایند نوفه سفید مستقل و هم توزیع است. در اولین قضیه این بخش بر روی این نوع از سری­های زمانی تمرکز می­کنیم.
قضیه۲-۲ (نوفه سفید)
فرض کنید و به وسیله رابطه های (۲-۳) و (۲-۴) و با در نظر گرفتن تعریف شده باشد که در آن دنباله­ای از متغیرهای تصادفی مستقل و هم­توزیع با تابع توزیع و چگالی باشد، به طوری که و است. همچنین، فرض کنید در فرض (v) از نتیجه ۲-۲ صدق کند. مجموعه ­ای از مقادیر متفاوت در بازه را در نظر بگیرید (این اعداد ممکن است به نیز وابسته باشند) که در شرط زیر صدق کنند:

که در آن دنباله­ای از دلتای کرونه­کر^[۲۵] است، به طوری که و، برای ، باشد. آنگاه، زمانی که به سمت بینهایت میل می­ کند ()، به صورت مجانبی دارای توزیع خواهد بود و به صورت مجانبی دارای توزیع است که در آن، برای
، و است.
تذکر ۲-۲
فرض (vii) برای همه مقادیر متفاوت ها که به وابسته نباشند برقرار است. این رابطه برای فرکانس­های فوریه نیز برقرار است. به طور کلی، باید ها در شرایط جداسازی معینی صدق کنند تا فرض (vii) برای آنها برقرار باشد.
بر اساس قضیه ۲-۲، میانگین مجانبی برای همه ها برابر با است. برای مقایسه این رابطه با رابطه متناظر در دوره­نگار عادی، یادآوری می­کنیم که اگر نوفه دارای واریانس متناهی باشد، آنگاه به صورت مجانبی دارای توزیع است (به مرجع Brockwell and Davis (1991) مراجعه کنید) که در این صورت میانگین مجانبی برابر با خواهد بود. همانگونه که دیده می­ شود، در اینجا نقش را ایفا می­ کند. برای توزیع­های گاوسی، و برای توزیع­های دو نمایی (لاپلاس)، است.
به طور کلی، برای داشتن متناهی، نیازی به متناهی بودن مقدار واریانس نیست. به عنوان مثال، در حالتی که توزیع نوفه، کوشی با پارامتر مقیاس باشد، مقدار متناهی است. اما، توجه داشته باشید که واریانس و میانگین برابر بینهایت است. این وضعیت نمونه ­ای از مواردی است که در آن دوره­نگار لاپلاسی نسبت به دوره­نگار عادی ارجحیت دارد. دوره­نگار لاپلاسی، برای خوش­تعریف بودن توزیع مجانبی، به وجود همه گشتاورها نیاز ندارد. در عمل، این بدان معنی است که دوره­نگار لاپلاسی نسبت به حجم بالای نوسان در داده ­ها استوارتر است.
حال، به عنوان حالتی کلی­تر به بررسی فرآیندهای وابسته می­پردازیم. برای این منظور، مفهوم جدیدی از ایستایی را معرفی می­کنیم.

۴- ب ) ظن عامل دوری انسان از شناخت
خداوند این چنین می فرماید:« أَیَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ ؛^[۶۳۷] آیا آدمى پندارد که ما دیگر ابداً استخوانهاى (پوسیده) او را باز جمع نمى‏کنیم؟».
کلمه «حسب» به معنى گمان و پندار بى اساس است، و این بدان معنى است که شک کردن انسان در خصوص آخرت هیچ دلیل و برهانى ندارد، و از آرزوهاى واهى و بى معنى و خیال دور برخاسته است، چنان که آیه حکایت از آن مى‏کند که مشکل انسان در بى ایمانى نسبت به خطایش نیست، چه اگر به آن در مقابل مردم اعتراف نکند، نمى‏تواند از آن در برابر محکمه ضمیر بگریزد، بلکه مشکل او کفر ورزیدن به حقیقت دوم یعنى قیامت است که به معنى بعث و حساب و جزا است، و این بدان سبب است که نمى‏تواند حقیقت بازگشت به زندگى را پس از مردن و به صورت پاره‏هاى از هم جدا و استخوانهاى پوسیده در آمدن و با گذشت زمان صورت خاک پیدا کردن، فهم کند.
ریشه این تصور را هنگامى به دست مى‏آوریم که درباره جهل آدمى به قدرت پروردگارش که حد ندارد، و به شؤون آفریدگان و از جمله مردگان را از گورها بیرون آوردن و به آنان جان تازه بخشیدن از طریق قیاس آن با قدرتهاى محدود آدمى قیام کردن به بحث بپردازیم، بى آن که از این امر آگاه باشیم که کاینات عظیمى از کوه‏ها و دره‏ها و دریاها و دشتها و آسمانها و کهکشانها و … که خدا آفریده، مقیاسهاى دیگرى دارد که با مقیاسهاى شخصى قابل مقایسه نیست؛ ازاین رو هنگامى که خود را ناتوان از جمع و فراهم کردن استخوانهاى مردگان مى‏بیند، چنین کارى را ناشدنى تصور مى‏کند، ولى اگر پروردگار را چنان که شایسته است بشناسد، ایستار و تصور او دگرگون مى‏شود، و به آخرت ایمان مى‏آورد.^[۶۳۸]
پس وقتی ظن ، انسان را به یقین نرساند ، مطابق با واقع نباشد، سبب زائل کردن عقل شود وقتی عقل از کار بیفتد در تشخیص حق از باطل دچار اشتباه می شود. وهمچنین وقتی او را از خداوند دور نماید پس در طریق معرفت حق ، راه غیر صحیح را برمی گزیند. همه اینها خود دلیلی است بر این مطلب که انسان گرفتار خطا می شود .
پ– راهکار(درمان)
حال می بایست بنگریم که چه کنیم تا از ظن دوری کنیم . آیا می شود از آن دوری کرد ؟ آیا قرآن در این زمینه راه علاجی برای ما نشان داده است؟

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱- پ)باید عواقب دردناک این عمل را از طرق مختلف پى در پى به مردم گوشزد کرد و از آنها خواست که در آثار شوم پیروى از غیر علم بیاندیشند.
۲- پ) باید طرز تفکر و جهان بینى اسلامى را در انسانها زنده کرد تا بدانند خداوند در همه حال مراقب آنها است ، او سمیع و بصیر است و حتى از افکار ما آگاه است:« یَعْلَمُ خائِنَهَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ ».^[۶۳۹] هر سخنى مى‏گوئیم ثبت و ضبط مى‏شود و هر گامى برمى‏داریم در حساب ما نوشته مى‏شود، و مسئول تمام اعمال و قضاوتها و اعتقادات خود هستیم.
۳- پ) باید سطح رشد فکرى را بالا برد. چرا که پیروى از غیر علم غالباً کار عوام ساده‏لوح و افراد ناآگاه است که با شنیدن یک شایعه بى‏اساس فوراً به آن مى‏چسبند و داورى مى‏کنند، و الگوى کار خود را از آن مى‏گیرند. ^[۶۴۰]
۴- پ) مهمترین راه دوری از ظن ، دست یابی به یقین وعلم است. سفارش قرآن کریم به ما ، پرهیز از اعتماد به گمان است. قرآن به پیروان خود تأکید مى ورزد که عقاید و آراى خویش را بر ستون گمان و شک بنا نکنند و در برابر آنچه درستى اش روشن نیست ، تسلیم نگردند.
خداوند عزو جل به صراحت مى فرماید :«وَ لاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ؛^[۶۴۱] و چیزى را که بدان علم ندارى، دنبال مکن».

یقین، همان راه وروش درست است که ما باید در برابرراه نادرست اعتماد به ظن درپیش بگیریم. حال این یقین چیست؟

یقین علمى است که از استدلال و تحقیق حاصل شود^[۶۴۲] وحقیقت معلوم در آن منکشف می گردد به طوری که هیچ شکی در آن باقی نماند و امکان خطا و غلط در آن وجود نداشته باشد.^[۶۴۳] بر آن قطع حاصل شده و نفس بر آن آرام گردیده است.^[۶۴۴] عبارت است که همه چیز را از خدای سبب ساز بدانی و به وسائط توجه نکنی بلکه همه را مسخر امر و حکم خدا بدانی اگر انسان اینها را بداند و واقعیت برایش روشن شود ضمانت خدای تعالی در مورد روزی اطمینان پیدا می کندو طمعش از مال مردم قطع می شود…^[۶۴۵] عبارتست از شناختن های قطعی و مسلمی که از طریق هدایت خداوندی به اصول دین برای انسان دست می دهد.^[۶۴۶] مقابل ظن و شک است.همانگونه که علم مقابل جهل است وبه معنا وضوح وثبوت چیزی است.^[۶۴۷] برخلاف شک، «یقین‏» بیانگر حال قطع و جزم در تصدیق به قضیه است. یقین آن‏گاه تحقق‏مى‏یابد که مدرک نسبت‏به ایجاب یا سلب قضیه، از حال تردید و دو دلى و از حال وهم و شک وگمان خارج شده و به قطع و جزم رسیده باشد. یقین داراى اقسامى است، و یقینى که در تقابل با«شک منطقى‏» قرار دارد، همان «یقین منطقى‏» است که از ساحت آن منطقا شک پیراسته است.^[۶۴۸]
قضیه ای را یقینی می گوییم که فاقد شک و معقول باشد و یا لااقل به میزان دیگر قضایا، معقول باشد.^[۶۴۹] عبارت است از جزم به ثبوت محمول برای موضوع و جزم به امتناع سلب محمول از موضوع و قابل زوال نبودن جزم اول و دوم .^[۶۵۰] اعتقادی است ثابت و مطابق با واقع که قابل زوال نیست و مایه آرامش انسان است.^[۶۵۱]
نوری است که از طرف حضرت آفریدگاردردل روشن می شود و به سبب آن حق و واقع بر انسان روشن شده بدان معتقد می شودبه قسمی که اگر مخالف حق صدها شبهه و وسوسه کند در او هیچ اثر نکند و او را متزلزل نسازد مانند کسی که از دور ببیند دود وجرقه آتش بلند است و یقین کند در آن خانه آتش است در این حال هیچ کس نمی تواند او را از این اعتقاد باز دارد.^[۶۵۲] به معنی دانستن چیزی است به طوری که احتمال خلاف آنرا ندهدو هیچ تردیدی درآن نداشته باشد.^[۶۵۳]باوری است که ذهن به همسویی آن با واقع جزم داردو هیچ گونه احتمال خلاف نیز نداده به امتناع نقیض آن باور نیز یقین دارد.ابن سینا یقین را چنین می شناساند و آن باوری را که نقیض آن ممکن باشدباورظنی وشبه یقین می داندو باوری مورد اطمینان که برای توجیه آن قرائن و شواهدکافی داریم و به همین دلیل آن را برگزیده، پذیرفته و باور کرده ایم . اما می دانیم که مابشریم و نه تنها به حقیقت ناب خطاناپذیر و بی نیاز از هرگونه اصلاح و تکمیل دست نمی یابیم بلکه همیشه در معرض خطا و فراموشی بوده همه کارهای ما مانند ادراکات و معارف ما پیوسته نیازمند تکمیل و اصلاح اند.^[۶۵۴]واژه یقین با مشتقات آن جمعاً ۲۷ مورد ذکر شده است .
دراین که یقین چه نقشی در جلوگیری از ظن و گمان و عدم خطا داردمی توان موارد زیادی بدان اشاره کرد .اما آن چه که مهم است به شرح زیر می باشد:
۱- ۴- پ )یقین ، سبب رسیدن به کمال
درقرآن کریم چنین آمده است:«وَ کَذلِکَ نُرِی إِبْراهِیمَ مَلَکُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ ^[۶۵۵] ؛ اینچنین ملکوت آسمانها و زمین را به ابراهیم نشان دادیم، تا اهل یقین گردد».
شک نیست که ابراهیم^{( علیه السلام )}یقین استدلالى و فطرى به یگانگى خدا داشت اما با مطالعه در اسرار آفرینش این یقین به سر حد کمال رسید، همانطور که ایمان به معاد و رستاخیز داشت ولى با مشاهده مرغان سر بریده‏اى که زنده شدند، ایمان او به مرحله” عین الیقین” رسید.^[۶۵۶]
آرزوی هر انسان مومنی رسیدن به سرحد کمال است و سعی دارد به آن نقطه برسد. وقتی رسید دیگر گرفتار خطا نمی شود. چون هر چه می بیند فقط و فقط خدایش را می بیند.
۲- ۴- پ ) یقین ، سبب بصیرت و بینش انسان
درآیه ۷ سوره تکاثرآمده است:« ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَیْنَ الْیَقِینِ ؛ آن وقت به عین الیقینش مشاهده خواهید کرد.»
مراداز”عین الیقین” خود یقین است، و معنایش این است که جحیم را با یقین محض مى‏بینند، و مراد از”علم یقین” در آیه قبل مشاهده دوزخ با چشم بصیرت و در دنیا است، و به عین الیقین دیدن آن در قیامت با چشم ظاهر است، دلیلش آیه بعدى است که سخن از سؤال و بازخواست در قیامت دارد، مى‏فرماید:” ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ“. ^[۶۵۷]
درجای­دیگر چنین آمده است:«قالَ رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَما بَیْنَهُمَا إِنْ کُنْتُمْ مُوقِنِینَ‏^[۶۵۸]؛گفت پروردگار آسمانها و زمین و آنچه میان آن دو است، اگر اهل یقینید».
پاسخ موسى^{(علیه السلام)} از سؤال اوست که پرسید:” رب العالمین چیست؟” این است که: رب العالمین همان رب آسمانها و زمین و آنچه بین آن دو است مى‏باشد که تدبیر موجود در آنها به خاطر اینکه تدبیرى است متصل و واحد و مربوط به هم، دلالت مى‏کند بر اینکه مدبر و ربش نیز واحد است و این همان عقیده‏اى است که اهل یقین وآنهایى که غیر اعتقادات یقینى و حاصل از برهان و و جدان را نمى‏پذیرند بدان معتقدند.
و به تعبیر دیگر، مراد من از” عالمین”، آسمانها و زمین و موجودات بین آن دو است، که با تدبیر واحدى که در آنها است دلالت مى‏کنند بر اینکه رب و مدبرى واحد دارند و مراد از” رب العالمین”، همان رب واحدى است که تدبیر واحد عالم بر او دلالت دارد و این دلالت یقینى است، که وجدان اهل یقین آن را درک مى‏کند،اهل یقینى که جز با برهان و و جدان سر و کارى ندارند.^[۶۵۹]
بخش سوم: اعتماد به شک و چگونگی خطا به سبب آن
الف- چیستی شک
یکى­دیگراز روش های نادرست که انسان آن را برمی­گزیندومسبب خطای وی می شود ،اعتمادبه شک است.
شک لغتاً یعنی چسبیدن ، به گمان افتادن (ریبه ، ارتیاب) دو دل بودن و اضطراب خاطر داشتن.^[۶۶۰] گمان. توقف. طبرسى آنرا وقوف … معنى کرده و فرماید: مثل آنکه در خانه بودن زید شک کند نزد او به هیچ یک از بودن و نبودن مزیتى نیست؛از این رو توقف می کند.^[۶۶۱] و احتمال دارد به معنى تهمت و سوء ظنّ باشد یعنى: شک تهمت آور.^[۶۶۲] شک دلالت می کند بر تداخل و آن خلاف یقین است. ^[۶۶۳]
بزرگان اهل لغت گفته اند: شک خلاف یقین است و آن تردید بین دو چیز است، چه هر دو طرف مساوى باشند یا یکى بر دیگرى رجحان داشته باشد. ^[۶۶۴]
اما شک دراصطلاح آن است: که شخص به هیچ یک از دو طرف قضیه یقین نکند و ترجیح هم ندهد بلکه بود و نبود در نظر وى مساوى باشد برخلاف ظنّ که یکى از دو طرف را ترجیح می دهد.^[۶۶۵]
نقطه مقابل «یقین»; یعنى هرگونه فهمى که به نقطه قطعیتِ منطقى و معرفت شناختى نرسد، در زمره معرفت هاى شک آلود است.^[۶۶۶] نوسان فکر بین علم و جهل یا بین قبول ورد و منطقاً سرگردانی بین دو نقیض و گفته اند شک تصور دو جنبه یک چیز که طرفین آن در ذهن شاک برابرباشد.یا توقف و بلا تکلیفی فکر بین دو چیزیا دو امر بدون گرایش خاطر ( دل، قوای دراکه ) به سویی و دگر جانبی برجانب دیگر ترجیح داده شود.^[۶۶۷] اعتدال (تساوى) دو نقیض نزد انسان است که گاهى هر دو طرف نقیض متّکى بر اماره هستند و گاهى عدم وجود اماره بر هر یک از طرفین موجب شک مى شود.^[۶۶۸] شکاف در چیزى است و از آن جهت که رأى و نظرى ثابت، که بشود بر آن اعتماد کرد و پایدار مانددر آن استقرار ندارد.^[۶۶۹]
عبارت است از عاجز بودن نفس از تحصیل مطالب حق و باطل نمودن مطالب ناحق وعلامت آن ظاهر است و غالب آن است که منشا این تعارض ادله است. ^[۶۷۰]
شک یعنی داوری های خام ذهن خود را به دیده نقد نگریستن.^[۶۷۱] باز اندیشی و دگرگونه اندیشی و اگر ذهن و قوای دراکه انسانی فاقد این قدرت بود ، عقل و علم و حتی ایمان پیشرفت نداشت . فقط مانند اغلب جانوران یک مشت غریزه؛ یعنی « آگاهی » ناخود آگاهانه سرشتی در جهت یکسان انجام دادن کاری بودو هرچه را می دید و می شنیدراست ردست می انگاشت و از رکن مهمی که قوای تحلیلی ذهن او را تشکیل می دهد اما از تنگنای کلام ناگزیریم. ^[۶۷۲]
شک‏و مترادفها و معادلهاى آن در هر زبانى، بیانگر اضطراب در فهم و شناخت واقعیت‏است. وقتى واقعیتى از وقایع را مورد مطالعه قرار دهیم و نتوانیم درباره آن به نتیجه قطعى‏برسیم، و در باب آن به سردرگمى و تردید دچار شویم، در اینجاست که به شک افتاده‏ایم. ^[۶۷۳]
برخی شک را با ظن یکی دانسته اندورابطه ای بین این دو واژه قایل شدند آیا رابطه ای هست ؟ با این اوصاف پس چه فرقی بین آنهاست؟
رابطه بین شک و ظنّ از نوع عام و خاص مطلق است. شک، عام و ظنّ، خاص است. شک مساوى با عدم قطعیت است. پس هر معرفتِ غیر قطعى با شک آمیخته است، اما ظنّ، تنها به مواردى اطلاق مى شود که معرفت غیرقطعى به اَماره متّکى باشد. پس هر ظنّى را مى توان «شک» نامید؛ اما هر شکى از نوع ظن نیست. موارد کاربرد قرآن کریم نیز این رابطه را تأیید مى کنند; چنان که مى بینیم قرآن کریم اعتقاد به کشته شدن حضرت مسیح^{(علیه السلام)} را اعتقادى ظنّى و شک آلود معرفى کرده، یعنى در مورد آن، هم از لفظ «شک» و هم از واژه «ظن» استفاده نموده است.
قرآن کریم در این باره مى فرماید:
وَ قَوْلِهِمْ اِنَّا قَتَلْنَا المَسیحَ عیسَى بنَ مَریَم رَسُولُ اللّهِ وَ ما قَتَلُوهُ وَ مَا صَلَبُوهُ وَ لَکِنْ شُبِّه لَهُم وَ اِنَّ الَّذین اخْتَلَفوا فیه لَفِى شَکٍّ مِنهُ ما لهُم بِهِ مِنْ عِلْم اِلاَّ اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَ مَا قَتَلُوهُ یَقینَا ^[۶۷۴]; و گفته ایشان که ما مسیح، عیسى بن مریم، پیامبر خدا را کشتیم، و حال آن که آنان او را نکشتند و مصلوبش نکردند، اما امر بر آنان مشتبه شد و کسانى که درباره او اختلاف کردند، قطعاً در مورد آن دچار شک شده اند و هیچ علمى بدان ندارند، جز آن که از گمان پیروى مى کنند و یقیناً او را نکشتند.
بنابراین،باید بگوییم که فصلِ مقوّمِ «ظنّ»، اماره است،درحالى که«شک»به هرنوع تردیدى اطلاق مى شود.اگر در مقام عمل، به دلایلى برخى از ظنون حجیّت مى یابند، این امر شامل معرفت هاى شک آلودى که متّکى بر هیچ اماره اى نیستند، نمى شود. از آیه۲۸ سوره نجم: «اِنّ الظَّنَّ لا یُغْنِى مِنَ الحَقّ شیئاً» نیز فهمیده مى شود که به دلالتِ اولویت «شکى که متّکى بر هیچ اماره اى نیست» در معرفت دینى هیچ جایگاهى ندارد.^[۶۷۵] تردید بین طرفین که اگر تساوی در آن دو باشد ، شک و اگریکی راجح باشد، ظن و آن مرجوح را وهم گویند.^[۶۷۶]
واژه شک در قرآن ۱۵ بارآمده است.که به اختصار به برخی ازآیاتی که مربوط به بحث ما است اشاره خواهیم کرد.
البته غیر ازواژه «شک» واژه دیگری نیزدر قرآن بدین مضمون آمده است. ازجمله «ریب»: «ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فِیهِ هُدىً لِلْمُتَّقِین‏^[۶۷۷] ؛ این کتاب بدون هیچ شک و ابهامى روشنگر راه تقوى پیشگان است‏».
یا آیه :«رَبَّنا إِنَّکَ جامِعُ النَّاسِ لِیَوْمٍ لا رَیْبَ فِیهِ إِنَّ اللَّهَ لا یُخْلِفُ الْمِیعادَ ^[۶۷۸]؛ پروردگارا تو مردم را در روزى که در آن شکى نیست گردهم مى‏آورى همانا خداوند از وعده تخلف نمى‏کند».
«ریب»درلغت به معنى شک و ظن^[۶۷۹]، پندار ناپایدار داشتن^[۶۸۰]،قلق و اضطراب،^[۶۸۱] تهمت،حاجت^[۶۸۲]،خوف^[۶۸۳] بکار رفته است.
اما در اصطلاح ،ریب این است که تو در باره کارى یا موضعى چیزى راى بپندارى سپس حقیقت آن روشن شود.ودرقرآن به این مضمون آمده است : «رَیْبَ الْمَنُونِ»^[۶۸۴] یعنى مرگ و مردن نه از این جهت که در بودنش و وجودش تردید هست، ریب- نامیده است، بلکه از این جهت که زمان مرگ و رسیدن مرگ مورد توهّم و شکّ است و آن را- ریب نامیده پس انسان پیوسته در باره زمان رسیدن مرگ در دو دلى و شک است نه از جهت وجود مرگ .^[۶۸۵]
دراین مقوله جای این سوال مطرح است که چه فرقی بین شک و ریب است؟
ریب بمعنى شک است و بعضى بدترین شکّ گفته‏اند.^[۶۸۶]شک تردید ذهن است بین دو امربرحد یکسان ، اما ریب ، شکی است با تهمت. ^[۶۸۷]قبل از این که وارد بحث اصلی خودمان شویم که چگونه شک عامل خطا می باشد می بایست به نکته ای اشاره کنیم که آیا اصل شک، خطا پذیر است ؟ آیا هرشکی ما را به خطا می اندازد؟
در این راستا اندیشمندان و محققین برای شک تقسیماتی قائل شدندکه با ذکراین اقسام می توان به این سوالات پاسخ می دهد.
۱) شک منطقى: این نوع شک، تردیدى است که بر شالوده منطق و عقل استوار است، یعنى‏شکى است که مبتنى بر تامل و دقت در باب یک مسئله و قضیه است، نه صرفا براساس اضطراب‏فکرى ناشى از خیال‏پردازى قوه خیال یا سرپیچى و تمرد قوه واهمه از پذیرش فرمان عقل. پس‏«شک منطقى‏» عبارت است از شک ریشه‏دار و شالوده‏مند

همچنین در تبصره این ماده آمده است: ” درصورتی که ازدواج پدر و مادر طفل به ثبت نرسیده باشد، اعلام ولادت و امضای اسناد متفّقاً به عهده پدر و مادر خواهد بود و هر گاه اتفاق پدر و مادر در اعلام ولادت میسر نباشد، سند طفل با اعلام یکی از ابوین که مراجعه می کند، با قید نام کوچک و طرف غایب تنظیم خواهد شد. اگر مادر اعلام کننده باشد، نام خانوادگی مادر به طفل داده می شود.”
از آنجایی که کودک ثمره زندگی مشترک هستند، طبیعی است که در مورد انتخاب نام همفکری و توافق صورت پذیرد و احساسات هیچ یک از والدین نادیده گرفته نشود، و نام انتخابی را که برای کودک به ثبت می‌رسانیم، باید مناسب و نیکو و برازنده او باشد و نامی نباشد که درآینده باعث سرافکندی کودک شود و کودک در مقابل دیگران خجالت زده باشد. زیرا نام او وضعیت خانوادگی و الگوهای آنان است و تا ابد همراه کودک خواهد بود. این حقّی است که بر گردن والدین است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ثبت نام نیکو داشتن حقّ کودک و امری مسلّم است و امکان بهره مندی از حقوق، در زندگی اجتماعی، برای کودک فراهم می شود. در واقع ثبت تولد کودکان و انتخاب نام نیکو، نشان از فراموش نکردن آنها و عدم نقض حقوق آنها، در پیشرفت کشورها امری اساسی محسوب می شود.کنوانسیون حقوق کودک در بند ۱ ماده ۶ مقرر می دارد:” کشورهای طرف کنوانسیون حق ذاتی هر کودک را برای زندگی به رسمیت خواهند شناخت.” طبق این ماده اولین حق ذاتی کودک هویت اوست که باید از طرف نهاد خانواده و دولت مشخص شود.در این باره اصل ۳ اعلامیه حقوق کودک مقرر می‌دارد:” کودک از زمان تولد سزاوار داشتن نام و تابعیت است”و نیز در بند های ۲ و ۳ ماده ۲۴ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی آمده است:۲-“تولد هر کودکی باید بلافاصله پس از زایش ثبت شود و کودک باید دارای نام باشد.”۳-” هر کودکی حق داشتن تابعیت را دارد.”همچنین کنوانسیون حقوق کودک هم، ثبت تولد را اجباری دانسته و پس از ثبت ولادت، داشتن نام، تابعیت و خانواده را برای هر کودکی ضروری دانسته است. دولتهای عضو را موظف به منطبق کردن قوانین ملی خود با مقررات مزبور کرده است و مقرر داشته: هیچ کودکی نباید بی تابعیت بماند.هدف از این تمهیدات در ماده ۸ کنوانسیون حقوق کودک هم به خاطر حفظ هویت کودک ذکر شده است. و برای اینکه هویت کودک حفظ شود، سه عامل: ۱٫ نام ۲٫ تابعیت ۳٫ خانواده ضروری هستند.بدیهی است وجود نام برای متمایز ساختن کودک از دیگران و شناخته شدن او در جامعه ضروری است. تابعیت هر کودکی برای باز شناختن قوانین متبوع او و نیز حمایت دولت خاص از کودک به عنوان تبعه امری بایسته است. همچنین وجود خانواده برای بالندگی و تربیت صحیح کودک در کنار والدین مورد اتفاق روانشناسان و نیز حقوقدانان ملل متمدن است.(عابد خراسانی، ۱۳۸۹: ۷۲)حقوق بین الملل حق کودک را برای داشتن خانواده و رشد او در محیط خانوادگی برای حفظ هویت و تکامل شخصیت او ضروری دانسته است. به همین دلیل بند ۲ ماده ۷ کنوانسیون حقوق کودک، دولت‌ها را موظف کرده است که زمینه و ساز و کار هایی ایجاد کنند تا هر کودکی از حق داشتن ملیّت و هویت خود بهره‌مند گردد.
به نظر می رسد با توجه به قوانین و اسناد بین‌المللی هویت کودک که یکی از حقوق ذاتی آن محسوب می‌شود، دارای ارزش و احترام خاصّی است و به آن تأکید شده است. باید در اجرای آن به درستی عمل شود. زیرا خیلی از کودکانی در نقاط مختلف کشور هستند، که هویت ندارند و برای داشتن هویت آنان اقدامات قانونی صورت نگرفته است و بدون هیچ هویتی به زندگی سخت و طاقت فرسا ادامه می دهند و از سایر حقوق اجتماعی خود بی بهره هستند.
۳-۱-۲ حق تکریم شخصیتی:یکی دیگر از مسائل حیاتی مربوط به کودک توجه به نیازهای معنوی و روانی کودک می باشد. زیرا کودکان کرامت دارند و رعایت اصول اخلاقی درباره آنان الزامی است؛ به دلیل اینکه موقعیت خاص دارند و به شدت، در معرض آسیب و تضییع حقوق هستند و توانایی مقابله و احقاق حق خود را ندارند. در نتیجه، باید ساز و کار مناسب و مستقلی از نظر قواعد و مقررات برای تضمین این حقوق و تکالیف دیگران در برابر کودکان ایجاد شود. (پیوندی، ۱۳۹۰: ۴۱۴)یکی از دلایل اساسی در ایجاده عقده های روانی، توجه نکردن به شخصیت و حیثیت معنوی هر فرد است. آدمی در هر سنی به شخصیت خود علاقه مند می باشد و همیشه دوست دارد مورد احترام و تکریم قرار بگیرد. توجه نکردن به این موضوع می تواند منجربه تزلزل شخصیت افراد گردد، این امر خود یکی از معضلات اجتماعی می باشد. بنابراین باید به شخصیت کودک احترام گذاشت و در هر موقعیت این امر را فراموش نکرد.مهمترین محورهای تکریم شخصیت کودک در سفارش های معصومان (ع) عبارتنداز: خطاب نیکو به فرزندان و کودکان، سلام کردن به آنان، انتظار مناسب و به جا گذاشتن از آنان، وفای به وعده داده شده به آنان و عیب جویی نکردن از آنان می باشد.(همان منبع، ۳۶۶)بنابراین می توان گفت واژه تربیت علاوه بر پرواندن جسم و تن کودک، پرواندن روح و روان کودک نیز دلالت دارد. در واقع والدین و سرپرستان قانونی باید کودکان را برای ورود به زندگی اجتماعی آماده کنند. در رفتار خود و کودکان نظارت کافی داشته باشند و به شخصیت آنان احترام بگذارند. چه در محیط خانوادگی و چه در محیط اجتماع برای آنان ارزش قائل شوند و ادب و احترام را رعایت کنند، تا کودکان از همان کودکی احترام گذاشتن را یاد بگیرند و ملکه ذهنشان شود. زیرا برای اینکه شخصیت کودکان رشد پیدا کند به محبّت و تفاهم و توجه از سوی والدین نیاز دارند و همینطور در محیط مدرسه و بیرون باید شخصیت آنان را خرد و کوچک نکنیم.همچنین به اصل کرامت ذاتی، که مبنای فلسفی نظام حقوق بشر تلقی می شود، در اسناد مختلف حقوق بشری گاه صراحتاً و گاه اشاره وار توجه شده است. از جمله در مقدمه اعلامیه جهانی حقوق بشر که از” شناسایی حیثیت ذاتی کلیه اعضای خانواده بشری و حقوق یکسان و انتقال ناپذیر آنان ” به عنوان ” اساس آزادی و عدالت و صلح” در جهان یاد می کند. در مقدمه میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و حقوق مدنی و سیاسی، حقوق بشر، ناشی از حیثیت ذاتی انسان ها دانسته شده است.در اسناد بین المللی حقوق کودک این اصل کرامت ذاتی کودکان مورد توجّه می باشد و آنان نه به عنوان موجود متعلق به والدین، بلکه موجودی با هویت مستقل در نظر گرفته می‌شوند.(ابراهیمی ورکیانی، ۱۳۸۹: ۴۰)زیرا از بین بردن مشکل تکریم شخصیتی و عاطفی و ذاتی کودک خیلی دشوارتر از، مشکلات اقتصادی کودک است.رفتار منطبق با شئونات و ارزش کودکان در ماده ۱ اعلامیه جهانی حقوق بشر تأکید می کند، ” همه انسان‌ها آزادانه به دنیا آمده اند و از لحاظ حیثیت و حقوق با هم برابرند و عقلانیت و وجدان به آنها ارزانی شده و لازم است تا با یکدیگر برادرانه رفتار کنند. ” زیرا مشکل تکریم شخصیتی در آینده کودک تأثیر زیادی دارد و باید به درستی حیثیت و حقوق برابر را متناسب با شأن کودکان اجرا کنیم و آنان را هم جزیی از افراد جامعه بدانیم. احترام گذاشتن نیاز هر انسانی است، مخصوصاً کودکان که بیشتر از بقیه نیازمند به احترام هستند و دوست دارند که در مقابل دیگران از شخصیت خوبی برخوردار باشند وقتی به کودکان احترام می‌گذاریم در مقابل، آن‌ها هم به حرفهای شما احترام می گذارند و بهتر خوبی و بدی را که به آن ها گوشزد می کنید را رعایت می کنند و در آینده انسانی سالم با خصوصیات اخلاقی خوب پرورش می یابند. زیرا از همان کودکی والدین حقوق آنان را به نحو احسن ایفا کرده اند، که اینگونه پرورش یافتند و نیازهایشان به خوبی در دوران کودکی اجرا شده است و آینده خوبی در انتظار آن‌ها می باشد.در این راستا در ماده ۱۱۰۴ قانون مدنی ایران مقرر می دارد:” زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند”در این ماده که تأکید به تربیت و تشیید مبانی خانوادگی به والدین شده است. نباید کوتاهی از جانب والدین پیش آید. زیرا همین مسائل ریز و درشت هستند که شخصیت عاطفی و معنوی کودک را شکل می‌دهند.احترام به شأن و منزلت کودکان یکی از حقوق بنیادین آن‌هاست. هر کودک، انسانی منحصر به فرد دارای شخصیت مستقل در حال رشد و تکامل محسوب می‌گردد و از این جهت کرامت انسانی، منافع و نیاز‌های او باید از طرف والدین و دولت مورد حمایت قرار گیرد. مطابق این اصل، در برخورد با کودکان باید شأن و منزلت آن‌ها را مورد توجه قرار دهیم و با توجه به اینکه کودکان مستقل از بزرگسالان هستند و نیازهای خاص آن‌ها شناسایی شده است باید برای رفع نیاز آن‌ها اقدام‌هایی صورت گیرد.‌(ابراهیمی ورکیانی،۱۳۸۹: ۴۰)خوشبختانه در مورد کودکان هم دولت و هم والدین احساس مسئولیت می کنند و تمام سعی خود را دارند تا از حمایت و امداد فروگذار نکنند و محبت و عواطف و مسئولیت و احترام گذاشتن به کودکان باعث شود، هیچ کودک از حمایت و امداد صحیح محروم نشود. دولت با برنامه ریزی های صحیح و برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، آگاهی کافی و لازم را به والدین بدهد، تا بیشتر با نیاز های عاطفی کودکان آشنا شوند و همه چیز حساب شده و طبق برنامه ریزی باشد، تا کودکان احساس حمایت را در آغوش پر مهر پدر و مادر حس کنند و والدین را بهترین دوست و همراه خود بدانند و درس زندگی و احترام گذاشتن به شخصیت خود و دیگران را از والدین خود یاد بگیرند نه مؤسسات اجتماعی.همچنین طبق ماده ۱۶ کنوانسیون حقوق کودک که در بردارنده حق همه کودکان برای برخورداری از حمایت قانونی در برابر مداخلات خودسرانه و غیر قانونی در امور خصوصی،خانوادگی و مکاتبات وی تأکید دارد. زیرا وقتی این دخالت ها از ناحیه پدر و مادر و اعضای خانواده باشد، قانون نمی تواند به خوبی حریم خصوصی کودک را تضمین کند، چون ارزش و حرمت خانواده به اندازه ای است که دخالت درآن به معنای مداخله در رابطه والدین و کودکان و محدود ساختن نقش سازنده و بسیار مهم بزرگسالان در رابطه با کودکان خواهد بود. البته مطالب فوق، گویای این مطلب نیست که قانون به هیچ وجه نمی تواند جلوی تعارض و دخالت مضر خانواده را بگیرد، بلکه در مواقع خاص که کودک مورد رفتار خشونت آمیز معترضانه والدین یا یکی از آن‌ها قرار بگیرد، باید با ساز و کارهای قانونی از او حمایت کرد.همین موارد هستند که باعث خرد شدن شخصیت کودکان و بی احترامی به آنان می‌شوند. بنابراین باید برخورد با کودکان و احترام گذاشتن به آنان به نحوی باشد که موجب توسعه احترام با حقوق بشر و آزادی‌های اساسی شود و محیط و ارتباطات اجتماعی کودکان را باید مد نظرگرفت تا به درستی به آن‌ها احترام گذارند و رشد یابند و نباید کودکان از صحنه جامعه طرد شوند، بلکه کودکان به جامعه احساس تعلق داشته باشند و این احساس با رعایت کردن حقوق آنان و احترام گذاشتن به شخصیت آنان امکان پذیر می شود.همچنین اصول و مفاد کنوانسیون حقوق کودک و معیارها و هنجارهای سازمان ملل متحد این است که حقوق کودکان را تضمین کند و از تبعیض در حقوق کودکان پیشگیری نمایند.به نظر می رسد دولت باید ساز و کارهای مناسب در این زمینه، از جهات مختلف مثل: تصویب قوانین مورد نیاز، فرهنگ سازی در جامعه به وسیله آموزش و اطلاع رسانی و… را فراهم آورد. هر چقدر هم که والدین در شخصیت کودک نقش داشته باشند قابل احترام است، امّا دولت هم در این حق نقش بسزایی دارد، و در کلیه امور و اقدامات، دولت ها و خانواده ها باید منافع کودکان و رشد شخصیتی آنها را مدّ نظر قرار دهند.
قوانین و اسناد بین المللی از والدین انتظار فداکاری ندارد، ولی از آنان می خواهند که مانند دو شریک همدل، در رشد شخصیت کودک یاور هم باشند. (کاتوزیان، ۱۳۹۰: ۶۷۱) به همه ابعاد وجودی کودکان اعم از رشد اجتماعی، عاطفی، شخصیتی و هوشی توجه کنند و دولت هم توجّه و حمایت قوی به آنان داشته باشد.
۳-۲ حق شرایط مناسب زندگی کودک:باید براساس اقتضای دوران کودکی، به کودکان توجه کرد و نظام حقوقی باید نیازهای اساسی کودکان را پیش‌بینی کند و با توجه به نیازها و مقتضیات دوران کودکی، آن ها را تنظیم و اجرا شود.در قوانین جمهوری اسلامی ایران در اصل ۴۳ قانون اساسی نیازهای اساسی افراد را برای ریشه کن کردن فقر و محرومیت و برآوردن نیازهای انسان، خوراک، مسکن، بهداشت، تأمین اجتماعی و… در جریان رشد و تشکیل خانواده و سطح زندگی مناسب را برای همه مشخص کرده است.بنا بر ماده ۲۷ کنوانسیون حقوق کودک ” دولت‌های طرف کنوانسیون حق هر کودک را به برخورداری از سطح مناسب زندگی برای توسعه جسمی، ذهنی، روحی، اخلاقی و اجتماعی به رسمیت می شناسند.”در عبارت “سطح مناسب زندگی در اسناد بین المللی” فوق الذکر تعریف دقیقی ارائه نشده است. اما تا حدودی می توان به مفهوم آن پی برد.طبق ماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر” هر کس حق دارد که از سطح زندگی مناسب برای بهداشت و سلامت خود و خانواده‌اش برخوردار باشد.”حقّ مسلّم هر فرد برای برخورداری از سطح مناسب زندگی است و باید از سوی دولت حمایت جدّی به عمل آید.ماده ۱۱ میثاق بین المللی حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی” دولت‌های طرف میثاق حاضر، حق هرکس را نسبت به داشتن سطح مناسب برای خود و خانواده اش به رسمیت می شناسند.”ماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر عبارت فوق را به معنی ” مناسب برای بهداشت و سلامت اجتماعی شخص و خانواده اش منجمله خوراک، پوشاک، مراقبت‌های پزشکی و خدمات ضروری اجتماعی ” به کار می‌برد و در ماده ۱۱ میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شامل ” خوراک و پوشاک و مسکن” می‌گردد. در حالی که در کنوانسیون حقوق کودک به معنی ” سطح مناسبی از زندگی برای توسعه جسمی، ذهنی، روحی، اخلاقی و اجتماعی کودک است.”در این اسناد به سطح مناسب زندگی تأکید فراوانی شده است. دولت باید سطح مناسب زندگی که نیازهای اساسی برای افراد جامعه، مخصوصاً کودکان است، فراهم کند تا همگان از زندگی ایده آل برخوردار باشند.این نیازهای اساسی عبارت اند از: خوراک، پوشاک و مسکن است، که یک سطح زندگی مناسب را مشخص می‌کند. هر چند که نمی توان گفت چه میزان از این نیازها لازم است ولی می توان گفت که نیاز اساسی و مهم هر یک از افراد مخصوصاً کودکان است. همه به طور یکسان باید از نیازهای اساسی خود برخوردار گردند.هیچ کس نباید در شرایطی زندگی کند که تنها راه تأمین نیازهایش از طریق تحقیر یا محروم ساختن خود از آزادی‌های بنیادین از قبیل: تکدی گری، فحشا یا کار به صورت بردگی باشد. به بیان افتصادی صرف، یک سطح مناسب زندگی متضمن زندگی در بالای خط فقر در جامعه مربوطه است. (ایده، ۱۳۹۰: ۱۳۳)
طبق ماده ۲۷ کنوانسیون حقوق کودک ” اقدامات ویژه‌ای می‌بایست از سوی دولت برای سطح مناسب زندگی برای کودکان اتخاذ گردد.” به همین دلیل نباید کودکان را هرگز به خاطر عدم حداکثر تلاش برای برآوردن کامل نیازهایشان سرزنش کنیم بلکه نیاز است جامعه و دولت تلاش شایانی در این زمینه به عمل آورد.
دولت باید سطح مناسب زندگی را برای همه افراد مخصوصاً کودکان که فردای جامعه را تشکیل می‌دهند، در حد لازم و یکسان فراهم کند، تا دیگر دچار مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نشوند.

– ذخیرهسازی ، سازماندهی و حفاظت منابع دیجیتالی– ارائه امکان دستیابی و بازیابی منابع دیجیتالی
– حمایت از مو لف الکترونیکی
– مشاوره در طراحی رابطهای کاربری (ماتسون^[۱۱]، ۲۰۰۲)
۲-۲-۵-۱. آموزشهای لازم برای کتابداران دیجیتالی

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

آموزشهای مناسب و بهجا همواره پشتوانه علمی لازم را برای دستیابی به کارآیی و اثر بخشی بهینه در فعالیتهای حرفهای و تخصصی فراهم میآورد. امروزه کتابدارن در کتابخانههای دیجیتالی باید هر چه بیشتر در ایجاد برنامههای آموزشی منظم پیش قدم باشند. علاوه برآن، کتابداران در عرصه کتابخانههای دیجیتالی ناگزیر از همکاری با دیگر رشته های علمی همچون کارشناسان علوم رایانه ای و ارتباطات هستند و از سوی دیگر برای ارتقاء مهارتهای حرفهای خود باید به سمت گرایشهای نوین تمایل پیدا کنند. مجموعه های دیجیتالی باید انتخاب، تهیه و سازماندهی شوند، برای اشاعه بهکاربران در اختیار آنها قرار گیرند و حفاظت و نگهداری شوند . خدمات دیجیتالی باید طراحی، اجرا و پشتیبانی شوند.از این رو ، کتابداران برای کسب مهارتهای مناسب برای اداره امور و وظایف محوله لازم است آموزشهای لازم و مناسب را فرا گیرند. آموزشهایی که نه تنها وضعیت فعلی را مد نظر دارند، بلکه آیندهنگری لازم را نیز به همراه دارند (هاستینگز و تنات^[۱۲]،۱۹۹۶).
۲-۲-۶. انواع دیدگاه هادر مورد کتابخانه دیجیتال
با بررسی متون و مقالات و تعاریف ارائه شده درباره کتابخانه دیجیتالی، چهار دیدگاه را میتوان مورد شناسایی و بحث قرار داد:

• • دیدگاه محققان علوم رایانه: در این دیدگاه کتابخانه دیجیتالی پایگاه و نظام بازیابی اطلاعات محسوب میشود. محققان حوزه علوم رایانه معتقدند کتابخانه دیجیتالی نظامی است که امکان دسترسی منسجم به مجموعه گسترده اطلاعات سازماندهی شده را به استفادهکنندگان میدهد.

در بیشتر تعاریف ارائه شده توسط محققان علوم رایانه، کتابخانه دیجیتالی، پایگاه اطلاعاتی و نظام بازیابی اطلاعات به شمار میرود. به تعبیر دیگر، این محققان غالبا” کتابخانههای دیجیتالی را مجموعهای میدانند که شامل منابع اطلاعاتی الکترونیکی و امکانات فنی مرتبط با آنها برای تولید، جستوجو و استفاده از اطلاعات است .
از این لحاظ کتابخانههای دیجیتالی را میتوان نمونه گسترش یافته و تقویت شده نظامهای ذخیره و بازیابی اطلاعات به شمار آورد که امکان تغییر داده های دیجیتالی رادر قالبهای مختلف (متن،صوت،تصویر، ویدئو، و مانند آن) میدهند و در محیط شبکه های اطلاعاتی قابل دسترس هستند. محتوای چنین کتابخانههایی را داده ها و ابردادهها تشکیل میدهند، مانند ابردادههای توصیفی که به توصیف جنبه های محتوایی داده ها میپردازند و ابردادههایی که پیوندها یا ارتباطات میان داده ها یا ابردادههای دیگر را در داخل یا خارج از کتابخانه دیجیتالی برقرار میکنند. محققان علوم رایانه، اصطلاح کتابخانه دیجیتالی را به عنوان واژهای که بر مجموعه های دیجیتالی دلالت دارد به کار میبرند و معتقدند در مقایسه با اصطلاحاتی نظیر پایگاه های اطلاعاتی یا نظامهای بازیابی اطلاعات قابلیت‌ها و امکانات بیشتری دارد. برای مثال، گستردگی حجم اطلاعات برخی پایگاه های اطلاعاتی تمام متن، نظیر پایگاه های اطلاعاتی مجلات تمام متن، ممکن است انگیزه اصلی برای به کارگیری اصطلاحی دیگر باشد، تا به این ترتیب بتوان ارزش اینگونه پایگاه های اطلاعاتی را از لحاظ تمام متن بودن، نسبت به پایگاه های اطلاعاتی کتابشناختی بیشتر برجسته ساخت.
آرمز در کتاب”کتابخانههای دیجیتالی” برای کتابخانه دیجیتالی این تعریف را ارائه کرده است: مجموعه نظاممند اطلاعات و خدمات که در قالبهای دیجیتالی ذخیره شده و از طریق شبکه قابل دسترس است. کتابخانههای دیجیتالی اطلاعات گوناگونی رابرای استفاده کاربران در بردارند.

• • دیدگاه محققان علوم کتابداری و اطلاعرسانی: از این دیدگاه کتابخانه دیجیتالی فراتر از یک پایگاه اطلاعاتی یا نظام بازیابی اطلاعات است و درآن عناصر دیگری مانند نیاز اطلاعاتی، جامعه استفاده کنندگان نهایی، مالکیت معنوی و دسترسپذیری اطلاعات نقش اساسی دارند. بورگمن، به عنوان یکی از شناختهترین نظریهپردازان حوزه کتابداری و اطلاع رسانی، مفهوم کتابخانههای دیجیتالی را این گونه تعریف میکند:” کتابخانه های دیجیتالی از طریق فرایند گردآوری و استفادهکنندگان ایجاد میشوند. آنها بخشی از جامعهای هستند که افراد و گروه های آن با یکدیگر تعامل دارند و از داده ها، اطلاعات، منابع دانش و نظامهای دانشمدار استفاده میکنند. از این لحاظ کتابخانههای دیجیتالی نمونه توسعه یافته، تقویت شده و یکپارچه نهادها و مراکز اطلاعرسانی در محیطهای فیزیکی هستند. منابع اطلاعاتی نیز بر اساس نیازهای اطلاعاتی استفادهکنندگان انتخاب، سازماندهی، حفاظت، نگهداری و دسترسپذیر میشوند. چنین نهادها و موسساتی میتوانند در دیگر کتابخانهها، موزهها، آرشیوها، دانشگاهها و مانند آن نیز وجود داشته باشند، که در این صورت به جامعه مشخصی خدمات ارائه میدهند. اما کتابخانههای دیجیتالی استفادهکنندگان زیادی را در مدارس، ادارات، خانهها و مکانهای عمومی و جز آن مخاطب قرار میدهند.

• • دیدگاه سازمانهای مجری و سیاستگذار: یکی از پر استنادترین تعاریف در حوزه کتابداری و اطلاعرسانی تعاریف ارائه شده از سوی سازمانهای سیاستگذار(سازمانهایی که به طراحی و ایجاد کتابخانههای دیجیتالی نمیپردازند اما در امر سیاستگذاری ملی و بین المللی فعال هستند) متعلق به فدراسیون کتابخانههای دیجیتالی^[۱۳]است _.

این فدراسیون بین المللی با هدف توسعه ساختاری و محتوایی کتابخانههای دیجیتالی در سراسر جهان و مطالعه و بررسی جنبه های مختلف آن تاسیس شدهاست و از این لحاظ یکیاز مهمترین و معتبرترین نهادهای بین المللی است. فدراسیون کتابخانههای دیجیتالی چنین تعریفی را در باره کتابخانه دیجیتالی ارائه دادهاست:” کتابخانههای دیجیتالی سازمانهایی هستند که در آن کارکنان متخصص به انتخاب، سازماندهی و کمک برای دسترسی به منابع اطلاعاتی میپردازند و در آن فرایند تفسیر، توزیع و حفاظت از یکپارچگی اطلاعات دیجیتال و نیز اطمینان از وجود مجموعهای از آثار دیجیتال در مدت زمان طولانی مورد توجه قرار میگیرد تا از این طریق بتوان منابع اطلاعاتی دیجیتال را با سرعت و به صورت اقتصادی برای استفاده یک جامعه یا مجموعهای از جوامع در دسترس قرار داد”. سازمانهای مجری کتابخانههای دیجیتالی آنهایی هستند که یا در حال مطالعه مقدماتی برای ایجاد چنین بستری هستند و یا اینکه آن را به صورت عینی ایجاد کردهاند. در هر صورت، در اغلب این گونه طرحها تعریفی از کتابخانه دیجیتالی ارائه شده است. برای مثال، در طرح ابتکاری کتابخانههای دیجیتالی^[۱۴] در آمریکا آمده است:
“هدف از ایجاد کتابخانه دیجیتالی ارائه ابزارها و بسترهای پیشرفته به منظور گردآوری، ذخیرهسازی، سازماندهی اطلاعات در قالب دیجیتالی و دسترسپذیر ساختن اطلاعات مبتنی بر امکانات جست و جو، بازیابی و پردازش اطلاعات از طریق شبکه های ارتباطی و به صورت کاربر پسند است”.

• • دیدگاه های پژوهشمدار: اغلب تعاریف پژوهشمدار در باره کتابخانههای دیجیتالی به منظور حل یک موضوع پژوهشی ارائه شدهاند و دامنه این گونه تعاریف محدود و به موضوع تحقیق بستگی دارد. برخی از این تعاریف ممکن است برای درک کلی ماهیت کتابخانههای دیجیتالی و ابعاد و ویژگیهای آنها کامل نباشند. از اینرو، ممکن است در یک تحقیق خدماتی نظیر مجموعه پایگاه های اطلاعاتی کتابشناختی و مجلات الکترونیکی تمام متن(نظیر آنچه هماینک از طریق شبکه رزنت در ایران قابل دسترس است) کتابخانه دیجیتالی تعریف شود و در تحقیق دیگری برخی سایتهای اینترنتی، کتابخانه دیجیتالی محسوب شوند. حتی گاه ممکن است مقالات و متون شبکه جهانی وب را به عنوان مصداق کتابخانه دیجیتالی مورد اشاره قرار داده باشند. البته هر تحقیقی میتواند بنابر تعریف عملیاتیای که اجزای یک مسئله ارائه میدهد، ویژگیهای و خصوصیات یک پدیده یا متغیر را تعریف کرده و نتایج به دست آمده از تحقیق خود را به آن محدود کند. اما این احتمال نیز وجود دارد که چنین تعاریفی در سایر متون مورد استناد قرار گیرند و از طریق استناد وارد بحثهای نظری شوند. بهاین ترتیب، با گذشت زمان ممکن است با تعاریف مختلفی از یک مفهوم واحد مواجه شویم که ظاهرا” اصطلاح کتابخانه دیجیتالی نیز از این امر مستثنی نبوده است(دائره المعارف کتابداری،۱۳۸۱).

۲-۲-۷. ویژگیهای کتابخانههای دیجیتالی
تغییر مداوم کتابخانهها تاثیرات مشهودی داشته است و پیشبینیهای جامعه بدون کاغذ لنکستر را مورد تایید قرار میدهد. تاثیرات دگرگون کنندهای که فنآوری دیجیتالی در نظام اطلاعرسانی ایجاد کرده است به شرح زیر است :
الف) مجموعه ها
مجموعه های کتابخانه دیجیتالیدر برگیرنده مدارک ثابت و دایمی هستند . کتابخانههای موجود مجموعه های پویاتری دارند و محیط دیجیتالی نیز امکان مدیریت سریع اطلاعات را فراهم میسازد.
ب ) فنآوری
کتابخانههای دیجیتالی بر پایه فنآوریهای دیجیتالی هستند. این فرض اساسی که کتابخانههای دیجیتالی فقط در برگیرنده مواد دیجیتالی خواهند بود، اشتباه میباشد. احتمال دارد که کتابخانه دیجیتالی متشکل از مواد اطلاعاتی دیجیتالی و غیر دیجیتالی باشد.
ج) کار
کتابخانههای دیجیتالی به وسیله اشخاصی که به تنهایی کار میکنند، مورد استفاده قرار میگیرد. دور نمای موجود بر کار مبتنی است و روی گروه تحلیلگران اطلاعاتی، کاری که انجام میشود، و مدارک و فنآوریهای حمایت کننده تمرکز دارد.
د) انتقال اطلاعات:
شکستن مرزهای فیزیکی داده ها با انتقال آن در داخل و یا خارج کشور شکسته میشود. حمایت از ارتباطات و همکاری هممانند فعالیتهای جستوجوی اطلاعات مهم است. فشردهسازی داده های ذخیره شده ، ذخیره سازی آثار معمولی را به شکل دیجیتالی ممکن ساخته است. نشر الکترونیکی بهسرعت در حال تبدیل مواد چاپی به مواد الکترونیکی است. ارتباطات راه دور استفاده از روش های الکترونیکی را برای فرستادن، کاوش و اتصال به کنفرانس از راه دور، ویدیوتکست، ارسال پیغام و غیره تسهیل میکند. با قابلیت نسخهبرداری از نسخه اصلی و وفور کتابخانههای دیجیتالی کتابها و مجلات بهتدریج محو میشود.
۲-۲-۸. مزایای کتابخانههای دیجیتالیکتابخانه دیجیتالی دارای امتیازات متعددی است. نیاز به فضای کم، امکان بازیابی و ذخیره اطلاعات، سهولت استفاده شاید بزرگترین مزیت کتابهای دیجیتالی نسبت به کتابهای چاپی، حجم و قابلیت حمل در همه جای دنیا از جمله آن است. حجم و وزن کتابها مانع از این هستند که ما همواره چندین کتاب را به همراه داشته باشیم تا در مواقع لزوم از آنها استفاده کنید. اما با ساخت حافظههای کوچک و پر ظرفیت، این امکان برای شما فراهم است که تعداد بسیارزیادی از کتابهای الکترونیکی را همیشه با خود حمل کنید. این که بتوانید متن تمام کتابهای کتابخانه ملی و حتی بیشتر از آن را در حافظهکوچکی که به حلقه جا سوییچی شما متصل است، همواره به همراه داشته باشید به هیچ عنوان اغراق آمیز نیست.
در منزل نیز لازم نیست حجم زیادی از فضای خانه را به کتابخانه شخصی اختصاص دهید و کل کتابها با چندین نسخه پشتیبان، میتوانند در فضای اندکی از میز کار شما قرار گیرد (آقایی، ۱۳۸۸).
به نظر ویتن و بین بریج^[۱۵]، کتابخانه دیجیتالی چند مزیت عمده نسبت به همتای سنتی خود دارد:۱-دسترسی از راه دور به منابع آن به سادگی امکان پذیر است.۲-از امکانات بسیار قوی و وسیع جستوجو و مرور بهره میگیرد.۳-اساس و پایهای برای خدمات دارای ارزش افزوده محسوب میشود(بینش پور،۱۳۹۱).۴ –کتابخانههای دیجیتالی آن دسته از منابع دیجیتالی که خارج از حوزه مدیریتی و محیط فیزیکی آن کتابخانه ها هستند را نیز در بر میگیرند.۵- کتابخانههای دیجیتالی تمام فرایند و خدماتی را که اساس و پایه هر کتابخانهای است شامل میشود.این فرایندهای سنتی گرچه اساس کتابخانههای دیجیتالی را تشکیل میدهند، لیکن برای سازگاری با محملهای جدید دیجیتالی باید مورد تجدید نظر قرار گرفته و توسعه داده شوند.۶- کتابخانههای دیجیتالی به طور ایده آل نگرشی به کل منابع کتابخانه دارند و شکل و قالب آن اطلاعات را در نظر نمیگیرند.۷- کتابخانههای دیجیتالی به جوامع یا حوزه های خاصی از استفاده کنندگان خدمت میکنند (مانند آنچه که اکنون کتابخانههای سنتی انجام میدهند) با این تفاوت که این جوامع ممکن است در شبکه اینترنت پراکنده باشند.۸- کتابخانههای دیجیتالی برای ادامه حیات خود نیاز به همکاری کتابداران و مهندسان علوم رایانه دارند (کلوند ،۱۹۹۸).به طور کلی از مزایای یک کتابخانه دیجیتالی میتوان مطالب زیر را نام برد:– هیچ وابستگی فیزیکی وجود ندارد:کاربر این کتابخانه برای دسترسی به مطالب خود نیاز به حضور در کتابخانه ندارد، واز هر جا میتوان به اطلاعات این کتابخانه دسترسی داشت.– دسترسی چندگانه به یک سند: یک سند در یک زمان میتواند مورد استفادهی چندین نفر قرار گیرد.
– فضا: در کتابخانههای دیجیتالی نیازی به حجم بالای فضا برای نگهداری اطلاعات وجود ندارد.
– سازماندهی منابع اطلاعاتی: توصیف منابع اطلاعاتی اعم از متن، تصاویر، فایلهای صوتی و نظایر آنها.